» Θεολογική και Ιατρική Προσέγγιση
(Ηλία Μαζοκοπάκη, Χανιά Κρήτης 2023, 220 σελ., με την ευγενική χορηγία της Ιεράς Μητροπόλεως Κυδωνίας και Αποκορώνου)
«Όπως ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από έναν τόνο κηρύγματος, ένα γραμμάριο λέξης αξίζει περισσότερο από έναν τόνο εικόνων».
Προεκτείνοντας την παρατήρηση του Μαχάτμα Γκάντι (1869-1948), για να τη φέρω πιο κοντά στο νέο πόνημα του Ηλία Μαζοκοπάκη, Δρ Θεολογίας και Δρ Ιατρικής, Στρατιωτικός Ιατρός του Πολεμικού Ναυτικού και ειδικού Παθολόγου, ο ίδιος «δικαιώνει», ακόμη μία φορά, όλες τις ιδιότητες που φέρει, τις σύνθεσε αποσυνθέτοντάς τες, στήνοντας και ξαναστήνοντας έννοιες ιατρικές και θεολογικές, προσδιορίζοντας αξίες και αρχές. Ο Λόγος, ο οποίος «αποκτά σάρκα και αιχμαλωτίζει το Σύμπαν», είναι μία Τέχνη που διακρίνει τους πνευματικούς ανθρώπους, είναι το στοιχείο εκείνο που κεντρίζει την προσοχή τού ακροατή και του αναγνώστη. Κάτι έχουν να πουν ακόμη και οι σκόρπιες λέξεις τους, πάντα κάτι ομορφότερο συνθέτουν. Και το βιβλίο του Ηλία Μαζοκοπάκη, όπως και συνολικά το έργο του, αποτελεί «πνευματική πυξίδα» στις ημέρες μας. Έχει ήδη γίνει μία πρώτη προσέγγιση του βιβλίου του στα Χανιώτικα Νέα, 17 Απριλίου 2024 (από τον π. Θεόφιλο Γεωργιλά). Πρόθεσή μου δεν είναι να επαναλάβω τα ήδη λεχθέντα σχετικά με το περιεχόμενο του βιβλίου, αλλά να σχολιάσω μερικά σημεία που είναι σημαντικά για εμάς τους Χριστιανούς του 21ου αιώνα.
Ο κ. Μαζοκοπάκης με τις βαθύτερες επιστημονικές αναζητήσεις του –θεολογικές και ιατρικές- θεμάτων από την Βίβλο, και ιδιαίτερα από την Παλαιά Διαθήκη (Π.Δ.), μέσα από τα βιβλία του όπως «Το μάννα της ερήμου» και «Η θανατηφόρος ορτυκοφαγία στην Π.Δ.», δεν αναδεικνύει απλώς συγκεκριμένες διατροφικές συμπεριφορές, αλλά επιβεβαιώνει και την ιδιαίτερη σχέση του ιατρού ως φιλοσόφου και πνευματικού ανθρώπου, υπενθυμίζοντας ότι τα θεραπευτήρια ήταν πάντα σε χώρους, όπου υπήρχαν και ιερά των Θεών και κυρίως του Ασκληπιού. Θυμίζω εδώ τον αγαπημένο μου τόπο την ΛΙΣΣΟ, η οποία ήκμασε στην ύστερη αρχαιότητα και ανακαλύφθηκαν ερείπια θεάτρου, υδραγωγείου, νεκροταφείου και λουτρών των αρχαίων χρόνων και παλαιοχριστιανικών βασιλικών.
1.Κρατώ την αφιέρωση του βιβλίου του προς τους «ιερουργούς των Μυστηρίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας», δηλαδή τους «διακόνους και οικονόμους των μυστηρίων τού μόνου Αρχιερέως» (Α’ Κορ. 3:5-9, 4:1, Τίτ. Α1:7, Α’ Πέτρ. 4:10), οι οποίοι διακονούν στο χριστιανικό θυσιαστήριο (Εβρ. 13:10. Α’ Κορ. 10:21) και προσφέρουν «θυσίαν καθαράν» (Μαλαχ. 1:11). Το βιβλίο του κ. Μαζοκοπάκη αποτελεί μια νέα ενδιαφέρουσα πηγή προβληματισμού για το «μυστήριο των Μυστηρίων», δηλαδή τη Θεία Ευχαριστία (του θανάτου και της ζωής), του ιερού και λαμπροφόρου Πάσχα, που επιτελούν οι κληρικοί μας και αποτελεί το επίκεντρο των τριών λειτουργικών κύκλων της Εκκλησίας μας (ημερήσιος, εβδομαδιαίος και ετήσιος). Είμαι βέβαιος ότι μία ανάγνωση του βιβλίου θα μπορούσαν να αντλήσουν πολλές πληροφορίες και να τις εντάξουν στο κήρυγμά τους, συμπληρώνοντας τις σκέψεις τους, με νέα στοιχεία τόσο θεολογικά όσο και ιατρικά (βλ. Χανιώτικα Νέα, Κρήτη: Νήσος «ορθοδόξως» λαλέουσα!, 1-4-2024, σελ. 22).
2.Οι θεολόγοι, οι ερευνητές και οι επιστήμονες στις ημέρες μας, κι αυτό γίνεται σε μεγάλο βαθμό στην Κρήτη, οφείλουν να αρθούν στο ύψος της αφετηρίας μιας ανακάλυψης των χαμένων θησαυρών της πίστης και θα τις επανασυνδέσουν με τον κόσμο, ώστε ο κόσμος να αποκαλύψει το ονειρώδες και το θαυμαστό (Βλ. Χανιώτικα Νέα, Από τον πολιτισμό του θανάτου στον πολιτισμό της ζωής, 4-3-2024, σελ. 35). Το πρόβλημα είναι να ξαναβρούμε τον τρόπο να κάνουμε τη ζωή μας να έχει ομορφιά. Μέσα από το έργο του ο κ. Μαζοκοπάκης μάς προσκαλεί προς το μυστήριο του κόσμου και μάλιστα με εγκαρδιότητα, παρατηρώντας ότι ο άνθρωπος κινδυνεύει να πεθάνει εάν δεν ζήσει με σεβασμό προς τη φύση. Και τι εστί φύσις; «Η εξουσία που δόθηκε στον άνθρωπο ως θεία, αγαπητική δωρεά, να κυριεύσει (ο άνθρωπος) τη γη και να άρχει σε όλα τα ζώα της θάλασσας και της ξηράς, κάθε άλλο παρά τον νομιμοποιεί στο να καταχράται το φυσικό κόσμο εγωκεντρικά και καταδυναστευτικά, και μάλιστα για την ικανοποίηση των γαστριμαργικών επιθυμιών του» (σελ. 162). Πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό το χρέος και η ευθύνη της θεολογίας και της επιστήμης και όλων των άλλων συμβοηθών, είναι να κατανοήσουμε το μεγάλο πρόβλημα της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος από τον ίδιο τον άνθρωπο –όπως και να ενημερωθούμε για τις πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου– αλλά και το πώς μπορούμε να δράσουμε με υπευθυνότητα συλλογικά.
3.Απευθυνόμενος ο συγγραφέας σε πιστούς και μη, θέτει το σημείο της βασάνου, εάν όλα είναι γραμμένα και προδιαγεγραμμένα, εάν ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποσκιρτήσει από την προδιαγεγραμμένη του πορεία, εκτιμώντας πως ο άνθρωπος έχει το ελεύθερο να καθορίσει το πεπρωμένο του, ακόμη και να οδηγήσει κατά το ήθος του εκεί που θέλει αυτός, ανάλογα φυσικά με τη δύναμη του πνεύματός του και την αλήθεια του δικού του προσώπου. Το ήθος του ανθρώπου υπογραμμίζει το πλαίσιο της ατομικής ευθύνης και της ελευθερίας. Και φυσικά δεν μπορούμε να τονίζουμε ΜΟΝΟ την έννοια της ελευθερίας, αλλά να επικεντρώνουμε την προσοχή μας και στις συνέπειες που απορρέουν από τη συμπεριφορά μας αυτή. Έχουμε στοχεύσει το σύνολο των πράξεών μας, κατά την προετοιμασία του ιερού Πάσχα, αποκλειστικά στο θέμα της διατροφής. Οι συνέπειες αυτής της μονόπλευρης προσέγγισης έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο κενό με τεράστιες ζημιές στο φυσικό περιβάλλον, οι οποίες, σύμφωνα με τους ειδικούς, ίσως ανέλθουν στα 38 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 2050! Και ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης αυτής είναι η αλλαγή της νοοτροπίας και της συμπεριφοράς του ανθρώπου. Κι αυτό φυσικά είναι η πρόταση όλων… Ο συγγραφέας παρουσιάζει με ανατρεπτικό τρόπο στο βιβλίο του, διαφοροποιώντας ένα αναχρονιστικό έθιμο από την λειτουργική πραγματικότητα της Εκκλησίας μας, το οποίο έχει τεράστιες περιβαλλοντικές διαστάσεις. Το «κενό» που μετατρέπεται σε «καινό» κομίζει ο κ. Μαζοκοπάκης με στοχευόμενες πατερικές αναφορές όπως η παρακάτω: «Ας κάμωμεν πρωτεύουσάν μας όχι την κάτω Ιερουσαλήμ, αλλά την Ουράνιον Μητρόπολιν. Όχι εκείνη η οποία καταπατείται τώρα από στρατεύματα, αλλά εκείνη η οποία δοξάζεται από τους Αγγέλους. Ας θυσιάσωμεν όχι νοερά μοσχάρια, ούτε αρνιά «τα οποία έχουν κέρατα και νύχια» (Ψαλμ., 68:32), το μεγαλύτερο μέρος των οποίων είναι νεκρό και δεν αισθάνεται τίποτε, αλλά «ας προσφέρωμεν εις τον Θεόν ευχαριστήριον θυσίαν» (Ψαλμ., 49:14) εις το ουράνιον θυσιαστήριον μαζί με τους χορούς των αγγέλων […]. Ας διασχίσωμεν το πρώτον χώρισμα (της σκηνής του μαρτυρίου), ας προχωρήσωμεν εις το δεύτερον και ας πλησιάσωμεν με σεβασμόν εις τα Άγια των Αγίων. Θα είπω το μεγαλύτερον, ας προσφέρωμεν τους εαυτούς μας θυσίαν εις τον Θεόν, ή καλύτερα, ας του προσφέρουμε θυσία κάθε ημέρα και με κάθε κίνησή μας. Ας δεχώμεθα τα πάντα χάριν του Λόγου, ας μιμούμεθα με τα πάθη μας το πάθος του, ας τιμώμεν το αίμα Του με το αίμα μας και ας ανερχώμεθα με προθυμίαν εις τον Σταυρόν. Τα καρφιά είναι γλυκά, έστω και αν προκαλούν φοβερούς πόνους. Διότι το να υποφέρει κανείς μαζί με τον Χριστό και χάριν του Χριστού είναι προτιμώτερον από το να ζει ζωή απολαύσεων κοντά σε άλλους» (Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Λόγος ΜΕ’, Εις το Άγιον Πάσχα). Τα σχόλια περιττεύουν!
4.Ο κ. Μαζοκοπάκης ως «χαρτογράφος» της ανθρωπιάς μας, στην ανθρωπολογική και οικουμενική μας διάσταση, -ίσως και της ανθρωπολογικής διάσπασης- με το νέο του πόνημα δημιουργεί ένα χαλί, όπου πάνω του απεικονίζεται ο ελληνικός πολιτισμός, η λειτουργική γλώσσα, η ορθόδοξη παράδοση, η συγκατάβαση, η συγγνώμη και η αγάπη. Κι αυτό το πράττει ο συγγραφέας ήδη από τον Πρόλογο του βιβλίου σχολιάζοντας, μεταξύ άλλων, ότι η «ένταξη στη χριστιανική λατρεία κάποιων εορταστικών εθίμων που δεν συνάδουν με το Ορθόδοξο εκκλησιαστικό ήθος, υποβαθμίζουν, νοθεύουν ή αλλοιώνουν το πνευματικό περιεχόμενο και τον πραγματικό σκοπό των εκκλησιαστικών εορτών (εκκοσμίκευση), στερούνται ηθικών αναφορών ή αναστολών, αποπροσανατολίζουν τους πιστούς από το ζήτημα της σωτηρίας ή επιδρούν αρνητικά στην ψυχοσωματική τους υγεία» (σελ. 23). Την ευθύνη της εκκοσμίκευσης την φέρουμε όλοι μας, κληρικοί και λαϊκοί, και όλοι μαζί πρέπει να εργασθούμε προς την ανεύρεση της αλήθειας. Είμαστε ευγνώμονες προς τον κ. Μαζοκοπάκη που τολμά και απαντά σε καίρια ερωτήματα με την επιστημοσύνη του, που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη στις ημέρες μας.
5.Συμπερασματικά, το βιβλίο δίδει μια άλλη διάσταση τόσο στο θέμα της διατροφής και της νηστείας κατά την περίοδο της Σαρακοστής, αλλά και στην ουσιαστική συμμετοχή μας στο Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Η λέξη «σαρακοστή» δεν σημαίνει τίποτα άλλο, παρά μέτρημα του δρόμου που απομένει. Υπάρχει όχι επειδή οι μέρες της είναι ιερότερες ή μαγικότερες από τις άλλες… αλλά χάριν του τερματισμού της! Υπάρχει για να μυεί στην έννοια του οράματος, του καινούργιου που βρίσκεται στο τέρμα των σαράντα ημερών: στη Μεγαλοβδομάδα και εν τέλει στην Ανάσταση! Στη συμμετοχή μας στην ουράνια αγία Τράπεζα και στο «ατελείωτο Δείπνο» της βασιλείας του Θεού. Σε αυτή την «ευχαριστιακή» σχέση του «Τα Σα εκ των Σων Σοι προσφέρομεν…» -και όχι της κατανάλωσης- οφείλουμε να παλέψουμε με όλες μας τις δυνάμεις για την αλλαγή του κόσμου (σελ. 178). Αλλαγή του κόσμου, στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, σημαίνει απελευθέρωση του ανθρώπου από κάθε θάνατο, κυριολεκτικό και μεταφορικό: από καθετί που νεκρώνει την ανθρωπιά μας, που βάζει ημερομηνία λήξης στη ζωή μας, που κολοβώνει το δίκιο επειδή έτσι μας βολεύει. Ανάσταση σημαίνει μία αλλαγή στάσης απέναντι στο θάνατο και όχι να τον αναγνωρίσω ως μοιραίο και αναπόφευκτο, αλλά ως νίκη της Ζωής!
Εκφράζουμε τα συγχαρητήριά μας προς τον κ. Ηλία Μαζοκοπάκη για το νέο επίκαιρο πόνημά του και στο πρόσωπό του επιθυμούμε να συγχαρούμε και όλο τον ιατρικό κόσμο, νοσηλευτικό προσωπικό της ευρύτερης περιοχής της Κρήτης, καθώς και όλους όσους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συμβάλλουν στην μη επικράτηση του πολιτισμού της αντι-σκέψης!
Καλό δρόμο να έχει το βιβλίο του και να ταξιδέψει στις καρδιές όλων μας!
*Ο Δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς είναι γενικός διευθυντής της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης
