Ο πηδηχτός χορός της Ανατολικής Κρήτης (μαλεβιζιώτης)

Γ’ ΜΕΡΟΣ
Η εθιμοτυπία του χορού απαιτεί ο πρωτοχορευτής να αντικαθιστάται από δυο χορευτές του κύκλου, οι οποίοι έρχονται στον κάβο (κορυφή) του χορού και παίρνουν τη θέση του.
Η μελέτη των μελωδιών του πηδηχτού δείχνει την ύπαρξη διαφορετικών παραδοσιακών μουσικο- χορευτικών εκφάνσεων στον νομό Ηρακλείου, ενώ τοπικοί πηδηχτοί χοροί, όπως ο εθιανός πηδηχτός και ο γεργιανός πηδηχτός είναι τοπικές εκφάνσεις του ίδιου χορού με στοιχεία μουσικοχορευτικής απλοποίησης, τόσο στη μελωδία όσο και στον βηματισμό. Οι βασικές εκφάνσεις του πηδηχτού χορού της Ανατολικής Κρήτης με κοινό βηματισμό καταγράφονται στο Μεγάλο Κάστρο, στην Επαρχία Πεδιάδας, στην περιοχή των Ανατολικών Αστερουσίων, στη Βιάννο, καθώς και στο Λασίθι με μικρές παραλλαγές στο βηματισμό και διαφορετική ονομασία.
Στο Μεγάλο Κάστρο, που ο χορός ονομαζόταν καστρινός πηδηχτός, η μουσική του πηδηχτού παλαιότερα συμπεριλάμβανε γυρίσματα του στειακού πηδηχτού, καθώς και λόγια στοιχεία. Έχει ως κύριους εκφραστές, σύμφωνα με τις μουσικές καταγραφές που σώζονται, τους βιολιστές Γιώργο Αβυσσινό, Μηνά Τζωρτζάκη και Αρίστο Σπανακάκη. Οι δυο τελευταίοι είχαν και μουσικές σπουδές σε Ωδείο, με αποτέλεσμα  δυτικοευρωπαϊκές επιρροές στην εκτέλεση των μελωδιών. Επίσης και οι τρεις είχαν επηρεαστεί από τον Στρατή Καλογερίδη, ειδικά στα μαντουρίσματα, δηλαδή τα μουσικά γυρίσματα στα οποία το βιολί μιμείται τον ήχο της ασκομαντούρας. Αυτή την τεχνική κατέγραψε, διέσωσε και εκτέλεσε ο Καλογερίδης ερευνώντας την ευρύτερη περιοχή της Επαρχίας Μαλεβιζίου. Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε ότι στο Μεγάλο Κάστρο υπήρχε μια λόγια μουσική έκφραση του πηδηχτού με έντονη μελωδική-λυρική χροιά και αυξομειούμενη ένταση. Αυτή η αστική μουσική έκφραση ενισχυόταν από τα όργανα συνοδείας, τα οποία ήταν η κιθάρα ή το πιάνο και σπανιότερα (δισκογραφία Αρίστου Σπανακάκη) το λαούτο.
Στην Επαρχία Πεδιάδος το μουσικό νήμα του πηδηχτού αρχίζει με τον Αρχανιώτη Μανόλη Βαρδάκη ή Κοντόχα, ο οποίος επηρέασε τον λυράρη Γιώργο Μηλιαράκη ή Καψιλίδη από την Σκυλούντα (Καλλονή). Αυτός με τη σειρά του επηρέασε όλους τους μετέπειτα Πεδιαδίτες βιολάτορες, όπως τους κορυφαίους Γιώργο Σφακιανάκη ή Αβυσσινό και Ηρακλή Σταυρουλάκη. Η κυριαρχία του βιολιού είναι δεδομένη, όπως και στο Μεγάλο Κάστρο, ενώ η μουσική μελωδία διαφέρει ως προς την συνοδεία του λαούτου, το οποίο λειτουργεί σε ρόλο «βούρτσας» με ρυθμό συρτού. Υπάρχουν συγκεκριμένα μελωδικά γυρίσματα (μαντουρίσματα), τα οποία προτρέπουν το χορευτή να κάνει επιτόπια μικρά «ψαλιδάκια» (τη λεγόμενη στοίβα, όπως στο στειακό πηδηχτό) και φυσικά η επιρροή από τον Καλογερίδη με τα γυρίσματα του στειακού πηδηχτού στο βιολί, όπως και στον καστρινό πηδηχτό («Μουσική και καθημερινότητα στο Αλάγνι του 20ου αιώνα», «Μαθιά μουσικής και ζωής ανιστορήματα», κ.ά.). Ο χορός εκτελείται σε μικρή απόσταση και στα ¾ του πέλματος, ενώ τα μπροστινά βήματα έχουν ένα κουτσό με το δεξί στην αρχή, μια «σούστα» και τρία απλά περιπατητικά βήματα με άρση δεξιού ποδιού στο τέλος. Το ίδιο γίνεται με τα οκτώ βήματα προς τα πίσω.
(συνεχίζεται)