» Διηγείται ο 93χρονος Γιώργος Καρεφυλάκης
Πριν να παρουσιάσουμε, τις μοναδικές και πολύτιμες μαρτυρίες του κ. Γιώργου Καρεφυλάκη, κρίνουμε σκόπιμη μια σχετική εισαγωγή. Πολλοί, λένε, πως ο Γ’ Παγκόσμιος πόλεμος θα γίνει για το νερό, απευχόμαστε να γίνει οποιοσδήποτε πόλεμος, όχι μόνο για το νερό, αλλά για καμιά αιτία και να βρει η ανθρωπότητα λύσεις ειρηνικές και βιώσιμες για κάθε θέμα που την απασχολεί.
Πάντως, μεταξύ σοβαρού και αστείου,έχουν υπάρξει, κατά καιρούς, μεγάλες εντάσεις μεταξύ του Δήμου Χανίων και της πρώην Κοινότητας Περιβολίων.
Τα Περιβόλια από το 1901, επί Κρητικής Πολιτείας, είχαν υπαχθεί στο Δήμο Χανίων μέχρι το 1936, που με νέο νόμο ανακηρύχθηκαν στην ομώνυμη Κοινότητα Περιβολίων.
Όλα αυτά τα χρόνια , όπως είναι φυσικό,ο Δήμος Χανίων προσπαθούσε να αξιοποιήσει το υδατικό δυναμικό των Περιβολίων για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της πόλης.
Ήδη, οι Βενετοί, από το 1551, όταν ο ρετούρης Leonardo Loredan μετέφερε το νερό στην πόλη των Χανίων, των τριών πηγών του Γαρίπα, ήτοι , των Μπουτσουναριών, του Αγίου Χαραλάμπους στη Δρούμπα, και της Κρυονερίδας στην ίδια περιοχή, είχαν εντοπίσει και αξιοποιήσει τα νερά των Περιβολίων. Βέβαια εκείνα τα χρόνια τα Χανιά υδρεύονταν και από πολλά πηγάδια που ήταν μέσα στην πόλη των Χανίων
Μετά την Βενετοκρατία ,ακολουθεί η Τουρκοκρατία και η κατάσταση εξακολουθεί να είναι η ίδια, όσον αφορά την ύδρευση της πόλης..
Ακολουθεί η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και επί τέλους αρχίζουν να γίνονται κάποια επιβλητικάκτίρια στα Χανιά. Η Δημοτική αγορά , το Ρολόι και η Δεξαμενή στο Αη Γιάννη .
Η Δεξαμενή στον Αη Γιάννη χτίστηκε σε οικόπεδο που δώρισε η οικογένεια Σγουρού, άρχισε να χτίζεται το 1913 και ολοκληρώθηκε το 1927.
Μέχρι το 1936 τα Χανιά υδρεύονταν αποκλειστικά από τις πηγές των Περιβολίων και που τώρα έχει προστεθεί και η πηγή του Αναβάλλοντα.
Όμως τα Χανιά , αυξάνονταν σε πληθυσμό, μα και οι ανάγκες των κατοίκων αυξάνονταν και λόγω της προόδου και των ανέσεων που απαιτούσε το κάθε νοικοκυριό.
Ο λόγος τώρα στον κ. Γιώργο, μετά την απαραίτητη και κατατοπιστική εισαγωγή του καταγραφέα. .
Όπως είπαμε , κύριε Δάσκαλε, μεγάλωναν τα Χανιά μεγάλωναν και οι ανάγκες για νερό, το νερό το Περβολιανό ήταν περιορισμένο και προσπαθεί ο Δήμος Χανίων να δώσει λύση με το άνοιγμα νέων πηγαδιών ,ή με την εκβάθυνση των ήδη υπαρχόντων.
Λίγο μετά το 1930 ανοίγει δύο πηγάδια, δίπλα δίπλα, στο χειμαδιό ανάμεσα στον Άγιο Χαράλαμπο και στην ιδιοκτησία των Μπελέληδων, είχε όμως πλήρη αποτυχία, ούτε στάλα νερό.
Συμπληρωματική μαρτυρία του καταγραφέα .Ακόμα και σήμερα παραμένουν τα δύο πηγάδια σαν δυο πελώρια ανοιχτά στόματα ,γεμάτα αγριοσυκιές. Πηγάδες τις ονομάζουν οι Γαριπιανοί και μέχρι τη δεκαετία του 1960 πετούσαν μέσα τα ψόφια ζώα ή ακόμα και τους <<πνιγάρηδες >> σκύλους, σκυλιά που κυνηγούσαν και έπνιγαν τα πρόβατα των βοσκών.
Το πρόβλημα εξακολουθούσε και δημιουργούσε προβλήματα όχι μόνο στην πόλη των Χανίων αλλά και εδώ στο χωριό. Μικρό αγοράκι ήμουνα και νερό δεν είχαμε στα σπίτια, λίγες βρύσες υπήρχαν, σε κεντρικά σημεία στο χωριό και τακτικά με έστελνε η μάνα μου να φέρω νερό από τη βρύση που ήταν δίπλα από της Ευδοξίας το σπίτι, 50 μέτρα ανατολικά από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.
Στα Χανιά το πρόβλημα, φαίνετα,ι ότι ήταν πιο μεγάλο,, λίγο πριν τον πόλεμο συμφώνησε ο Δήμος Χανίων με την Κουργερίνα, τη γυναίκα του Γερμανού Προξένου Κρούγερ, να βαθύνουν και να φαρδύνουν το πηγάδι τους που ήταν δίπλα στο ποτάμι στην Άσπα, κάτω από το σπίτι του Στρατουδομιχάλη, σημερινό σπίτι του Φώτη Λαμπίρη.
Ολόκληρο συνεργείο στήσανε, με πετράδες να πελακάνε καντονάδες, με μηχανικό να ανεβοκατεβάζει τη μηχανή στο πηγάδι να αντλεί το νερό για να μπορέσουν να δουλεψουν οι πηγαδάδες. Όμως τζίφος κι εδώ η δουλειά, παρ΄ όλο που και πλατύ το κάνανε, ίσαμε 4 μέτρα διάμετρο, μα και αρκετά βαθύ, φλέβα νερού δεν βρήκαν μόνο << τζομπρίσματα >>,λίγα νερά, σουρώματα του ποταμού.
Τώρα ακούγεται, η Πηγάδα του Κωστάκη, αφού αυτός αγόρασε λίγο αργότερα τη βίλα του Κρούγερ..
Μετά είπαν να βαθύνουν το ήδη υπάρχον πηγάδι που ήταν μέσα στη περιουσία του Μετοχιού της Αγίας Παρασκευής, αλλά και εδώ δεν βρήκαν ικανή ποσότητα νερού και το παράτησαν. Ήταν η μέχρι πριν λίγα χρόνια γνωστή ως Πηγάδα στου Κοντουδογιάννη, που την μπάζωσε η Κοινότητα Περιβολίων και δημιούργησε μια μικρή πλαταιούλα στο σημείο.
Είδαν και αποείδαν στο Δήμο Χανίων ,ότι με τα πηγάδια δεν λύνεται το θέμα της ύδρευσης της πόλης και εστράφησαν προς τη σωστή λύση, στις πηγές της Αγιάς.
Το έργο έγινε με << μπίκο ( κασμά ) και φτυάρι >>, τότε δεν υπήρχαν τα σύγχρονα μηχανήματα, δούλεψαν πολλοί εργάτες , μεταξύ των οποίων πολλοί Περβολιανοί. Έτσι ,λίγο πριν τον πόλεμο ενισχύεται η ύδρευση των Χανίων και από τις πηγές της Αγιάς και κάπως εξομαλύνεται η κατάσταση.
Όμως το πρόβλημα άρχισε να διογκώνεται και πάλι τη δεκαετία του 1960 που ο πληθυσμός της πόλης αυξάνεται ,λόγω της αστυφιλίας, μα και οι σύγχρονες ανάγκες απαιτούσαν περισσότερο νερό σε κάθε σπίτι.
Ενθυμείται, ο γράφων , γύρω στο 1960 μια χαρακτηριστική εικόνα στην περιοχή των Παχιανών, που έμενε ο θείος του ο Στρατής,. Μια κοινή βρύση στην οδό Παχιανών, 50 μέτρα περίπου δυτικότερα από την πολυκατοικία του Μποτωνάκη, και στη σειρά καμιά 30/ριά νοικοκυρές με τους κουβάδες τους να περιμένουν να έρθει το νερό να πάρουν λίγο στο σπίτι τους.
Μα και στα Περβόλια είχαν ανάγκη για νερό και άρχισαν να δυσανασχετούν που ο Δήμος Χανίων τους έπαιρνε το νερό των πηγών τους.
Στα Περβόλια, τότε, δεν είχε κανένα σπίτι δικό του νερό, όλοι έπαιρναν νερό από Κοινοτικές βρύσες και μάλιστα από πεπαλαιωμένο δίκτυο που είχε και πολλές διαρροές. Η Κοινότητα κατάφερε, Πρόεδρος ήταν τότε ο πεθερός μου, ο αείμνηστος Βασίλης Πούλακας, διά μέσου της Νομαρχίας να κατασκευάσει νέο δίκτυο, αλλά << δώρον άδωρον,>> γιατί το νερό ήταν πολύ λίγο και δεν επαρκούσε να υδροδοτηθούν ξέχωρα τα σπίτια.
Συνεννοήθηκαν, λοιπόν, οι χωριανοί και έβαλαν τις γυναίκες τους και έσπασαν την χοντρή σωλήνα που πήγαινε το νερό στα Χανιά, δίπλα από το <<μυλαύλακο >> στο ύψος του Νεκροταφείου της Αγίας Παρασκευής, Απρίλης – Μάης θα ήταν του 1962-63 νομίζω.
Αμέσως , σήμανε συναγερμός στα Χανιά, στο Σταθμό Χωροφυλακής, εδώ στο χωριό, μα και στο χωριό ολόκληρο, αφού μικρά Γαριπιανάκια έπαιζαν την καμπάνα της Αγίας Παρασκευής ως μήνυμα για συγκέντρωση και συμπαράσταση στις << δράστιδες>>
Μερικές γυναίκες συνελήφθησαν και οδηγούντο στον Σταθμό, τότε μια <<κωλοπετσωμένη >>που πήγε ο Νωματάρχης να την << τσελεκώσει >>( να τις περάσει χειροπέδες ) φώναξε δυνατά << Μου πιάνει τα βυ.. ….ο Νωματάρχης>>, κόκκαλο ο Νωματάρχης και <<ατσελέκωτη >> η κυρία.
Μαρτυρία καταγραφέα. Τα τρία – τέσσερα Γαριπιανάκια, μεταξύ αυτών και ο αδερφός μου ο Στέλιος και ο αείμνηστος ξάδερφός μου , ο Μανώλης ο Αρτεμάκης,τα έκλεισαν στο κρατητήριο. Φαίνεται, πως ή από τον φόβο τους ή από πραγματική ανάγκη, ήθελαν να ουρήσουν, όμως επειδή είχε έρθει ο Διοικητής από τα Χανιά,, δεν τα άφησαν να πάνε στο WC και ούρησαν μέσα στο κρατητήριο.
Το απόγευμα που πήγαν στο Σχολείο, ο Διευ/ντής και δάσκαλός τους , ο αείμνηστος Γιώργος Νιαουνάκης ,τα ρώτησε γιατί απουσίαζαν το πρωί και σαν του είπαν την αιτία, δεν τα μάλωσε, παρά χαμογέλασε με νόημα.
Δεν συνελήφθη καμιά γυναίκα, όμως για μέρες υπήρξε αναστάτωση στο χωριό. Έρχονταν διάφοροι παράγοντες και πολιτευτές να κατευνάσουν τα πνεύματα και να δοθεί μια λύση..
Είχε έρθει και ο γιατρός, ο Μαργαρίτης ο Ηλίας, ως πολιτευτής και τότε κάποιες, γυναίκες πάλι, πήγαν να του τουμπάρουν το αυτοκίνητο επειδή φαίνεται κάτι δεν τους άρεσε από τα λεγόμενά του.
Στο επόμενο διάστημα ανακατεύτηκαν οι Υπηρεσίες, έγινε δικαστήριο και βρέθηκε μια λύση που να εξυπηρετεί και τις δυο πλευρές.
Στην πορεία του χρόνου, τοποθέτησε ο Δήμος Χανίων και δεύτερο αγωγό μεγαλύτερης διατομής από την Αγιά προς την πόλη των Χανίων.
Αργότερα δε, με την δημιουργία του Ο,Α.ΔΥ,Κ, τωρινού Ο.Α.Κ. ( Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης) λύθηκε το πρόβλημα της λειψυδρίας όχι μόνο στα Χανιά και στα Περβόλια αλλά σε όλο τον Νομό
Όμως, ας έχουμε όλοι πάντα , κατά νουν, ότι το νερό είναι πολύτιμο αγαθό και δεν πρέπει να το σπαταλάμε.
*Ο καταγραφέας Γεώργιος Μανιαδάκης
είναι συνταξιούχος δάσκαλος
