Ένας σημαντικός παράγων της Δημόσιας ζωής των Χανίων “έφυγε” πρόσφατα από τη ζωή. Πρόκειται για τον Πολύχρονη Πολυχρονίδη, γεωπόνο, επιθεωρητή της Α.Τ.Ε., τέως Δήμαρχο Κολυμπαρίου, Αντινομάρχη, Νομαρχιακό σύμβουλο επί πολλά χρόνια, με συμμετοχή σε διάφορους άλλους φορείς, αλλά και σε συμβούλια, επιτροπές και οργανώσεις, που αμφιβάλλω αν και ο ίδιος μπορούσε να καταγράψει.
Γνώρισα τον Πολύχρονη το φθινόπωρο του 1985 όταν ανέλαβα τη Νομαρχία Χανίων, για λιγότερο από δύο χρόνια, μέχρι τον Ιούλιο του 1987.
Ευθύς αμέσως διέκρινα σε αυτόν πολλές και εξαιρετικές ιδιότητες που θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε μία μόνο φράση: Ο Π. Πολυχρονίδης ήταν γεννημένος για συμμετοχή στα κοινά, για δημιουργική συμμετοχή στα κοινά.
Ο Π. προέρχεται από μεγάλη πολιτική οικογένεια. Είναι πολύ γνωστοί δύο διαπρεπείς συνονόματοι του που είχαν τεράστια συνεχή πολιτική δράση στην Κρήτη και την Ελλάδα, άφησαν μάλιστα συγκεκριμένα έργα στην πόλη των Χανίων. Απόγονοι τους δραστηριοποιούνται στη σύγχρονη πολιτική ζωή. Πρόκειται για πολιτική οικογένεια που αναμένει το βιογράφο της.
Ο Πολύχρονης έφερε με αξιοπρέπεια και άνεση το βάρος της καταγωγής, χωρίς να το προβάλλει, χωρίς να το επικαλείται, χωρίς να το εκμεταλλεύεται, με υψηλό ήθος, φυσική ευγένεια που προέκυπταν και από αυτή ακριβώς την καταγωγή.
Ήταν επίσης εξαιρετικά τυχερός, διότι στην εποχή του, (δηλαδή από το 1985 μέχρι σήμερα που αναφέρομαι), συνέπεσε να υπάρχουν στα Χανιά εξαιρετικοί συνάδελφοι του, γεωπόνοι, υπηρετούντες είτε στο δημόσιο τομέα, είτε σε διάφορους φορείς, ερευνητικά ινστιτούτα κ.λπ., είτε σαν ελεύθεροι επαγγελματίες ή μέλη συνεταιριστικών οργανώσεων, έχουν υψηλό επιστημονικό επίπεδο, μεγάλη διάθεση συμμετοχής στα κοινά, εξαιρετική γνώση των γεωργικών προβλημάτων, που την διοχέτευαν σε μελέτες, υπομνήματα, ερευνητικές εργασίες ή κλαδικές σχετικές εκδηλώσεις, απευθυνόμενοι προς τη διοίκηση αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο. Είναι μια σύμπτωση, μια φυσική συνέπεια της ύπαρξης του πρωτογενούς τομέα που τόσο ιδιαίτερη ανάπτυξη έχει στο Νομό; Δεν γνωρίζω. Εκείνο που μπορώ να επισημάνω ότι στην πρωτεύουσα γνώρισα πολλούς γεωπόνους που δεν είχαν κανένα άλλο στόχο από τη διατήρηση της θέσεως και της ισχύος τους. Εκτός από έναν που και αυτός ήταν Χανιώτης, που είχε τις ίδιες ιδιότητες της ομάδας των Χανιωτών που σας περιέγραψα προηγουμένως.
Ο Πολύχρονης ευτύχησε να αναγνωρισθεί από το σύνολο των συναδέλφων του που ανέφερα, για τις εργασίες του, τις μελέτες του στον γεωργικό τομέα, τις προτάσεις του, την αγωνιστικότητα του, αλλά και από το πλήθος των στοιχείων που πάντοτε συγκέντρωνε και στήριζε τα επιχειρήματα του.
Τα υπομνήματα του Π. ήταν πάντα ρεαλιστικά, με σημαντικά δεδομένα ακόμη και ιστορικά και με ιδιαίτερη επισήμανση σε πολιτικές που έπρεπε να εφαρμοσθούν, – δεν ήταν δυνατόν ένας εκπρόσωπος μιας τέτοιας πολιτικής οικογένειας να αγνοεί την επιρροή της πολιτικής στην ανάπτυξη διάθεση, εκμετάλλευση, στήριξη, προβολή, των προϊόντων και να παραλείπει την αναφορά σε αυτήν.
Η τύχη των προϊόντων, ιδιαίτερα του λαδιού, της ελιάς, της αμπέλου, των εσπεριδοειδών, των βοτάνων, κ.λπ., κατέβαλαν τεράστιο χώρο στις εμπεριστατωμένες προτάσεις του, με αναφορές σε παραλείψεις, λάθη, άστοχες πολιτικές αλλά και το σημαντικότερο που μου επαναλάμβανε μέχρι λίγες μέρες πριν την αναχώρησή του.
Γιατί μου έλεγε αφού γνωρίζουν ότι υπάρχουν ειδικοί γνώστες των προβλημάτων, δεν τους καλούν να δώσουν τις κατάλληλες λύσεις σε κάθε πρόβλημα, αλλά επαναλαμβάνουν τις ανοησίες και μέτρα που έχουν αστοχήσει επανειλημμένα, και συμπλήρωνε: Δεν εννοώ τον εαυτό μου, αλλά υπάρχουν εδώ στα Χανιά και όχι μόνο εξαιρετικοί επιστήμονες, που μπορούν να δώσουν τις κατάλληλες κατευθύνσεις. Γιατί οι αρμόδιοι δεν τους χρησιμοποιούν; Αναφερόταν βέβαια στα μέλη της ομάδας που περιέγραψα προηγουμένως.
Η θέση αυτή δηλαδή η συμμόρφωση της πολιτικής ηγεσίας με τις προτάσεις διακεκριμένων επιστημόνων που συναποφασίζουν κάθε φορά σε συλλογικό όργανο, επί χρόνια αδιανόητη ή στη σφαίρα του φανταστικού, σήμερα γίνεται κατανοητή από τον καθένα με την επιτυχή εφαρμογή της στο πρόβλημα της πανδημίας, του κορωνοϊού. Αυτό ακριβώς είχε στο μυαλό του ο Π. για τα γεωργικά θέματα γνωρίζοντας ότι υπήρχαν τα κατάλληλα πρόσωπα που εκτός της ειδικής γνώσης, είχαν το μέγα πλεονέκτημα της διάθεσης για μεταξύ τους συνεργασία. Το αξιοσημείωτο είναι ότι λίγες μέρες προ της “αναχώρησης” μιλούσε γι’ αυτά με ορμή εφήβου και σχεδιασμούς για την προβολή της εφαρμογής των παραπάνω.
Εξαιρετική σημασία έδινε επίσης στις ιδιότητες των τροφίμων που είχαν ευεργετική σημασία για τον άνθρωπο, σε αυτό που έγινε γνωστό σαν υγιεινή διατροφή, μεσογειακή διατροφή, κ.ά.
Το λάδι, το σταφύλι, τα φρούτα, τα βότανα του βουνού, όχι τα καλλιεργημένα, και άλλα πολλά ήταν ότι ο ίδιος χρησιμοποιούσε, και συνιστούσε. Ήταν δε χαρακτηριστικός ο τρόπος που απέφευγε κάθε τροφή που δεν ενέκρινε, χωρίς να προσβάλει τον προσφέροντα.
Όμως ο Π. Π. είχε πολλά άλλα ενδιαφέροντα πέρα από τον τομέα της πρωτογενούς παραγωγής που τον απασχόλησαν και του έδωσαν την ευκαιρία να προσφέρει στο τόπο του.
Η ιστορία, και ιδιαίτερα η τοπική ιστορία, ήταν το αντικείμενο που τον ενδιέφερε ιδιαίτερα, την μελετούσε συνεχώς εμπλουτίζοντας τη με νεώτερα στοιχεία κάθε τόσο. Ήταν επίσης, όπως μπορώ να βεβαιώσω, ένα από τα κριτήρια για την αξιολόγηση του συνομιλητή του. Έτσι για παράδειγμα μετά από 2 ή 3 συναντήσεις μας, μου ανέφερε δήθεν αδιάφορα: Μην ξεχνάς μου είπε ότι τα Χανιά υπήρξαν πρωτεύουσα του κράτους. Φυσικά του απήντησα της Κρητικής Πολιτείας όχι εννοώ του Ελληνικού Κράτους, και με κοίταζε με ερευνητικό χαμόγελο.
Εννοείς του λέγω μετά από 2- 3 δευτερόλεπτα, τον Μάη του 1941 τότε με τον Τσουδερό και τον Γεώργιο, που όρισαν τα Χανιά πρωτεύουσα της Ελλάδας;
Το ερευνητικό του χαμόγελο έδωσε τη θέση του σε χαμόγελο έκπληξης αλλά και ικανοποίησης. Είχα περάσει τις εξετάσεις. Αυτό ήταν η αρχή μιας φιλίας 35 χρόνων που βασιζόταν στην αμοιβαία εκτίμηση.
Ένα άμεσο πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε ήταν η υλοποίηση, η προώθηση της αγοράς του κτιρίου που στέγαζε το στρατηγείο του Ελευθέριου Βενιζέλου στο Θέρισο κατά την επανάσταση του 1905. Ήταν μια μοναδική ευκαιρία να γίνει η αγορά, η αναπαλαίωση του, η οργάνωση έκθεσης κειμηλίων με την ευκαιρία της επετείου των 50 χρόνων από το θάνατο του Ε.Β. που συμπληρώνονταν την 18η Μαρτίου του 1986. Είχαμε μόλις πέντε μήνες, για όλα τα παραπάνω. Η έρευνα των στοιχείων από τις υπηρεσίες εμφάνισε πλήθος εμποδίων πραγματικών αλλά και προσχηματικών. Η πρόταση προϋπήρχε, όπως και τα απαραίτητα χρήματα, αλλά το θέμα είχε παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες, λόγω ορισμένων αποφάσεων, κ.λπ. Δεν θα αναφέρω εδώ τις διαδικασίες που ακολουθήσαμε, ούτε τους πολλούς παράγοντες που βοήθησαν στην προώθηση του θέματος. Σημειώνω μόνο ότι αυτοί ήταν πολλοί και σημαντικοί ενώ ο Χανιώτικος λαός αγκάλιασε την ιδέα και βοήθησε με πολλούς τρόπους για την υλοποίηση της. Το όνομα του Ε.Β. ένωνε και συσπείρωνε με ενθουσιασμό.
Ίσως κάποτε καταγραφούν αυτά με ονόματα και στοιχεία. Εδώ όμως θα περιγράψω την πολλή μεγάλη συνεισφορά του Π.Π. σ’ αυτή την διαδικασία. Με πρωτοφανή όρεξη ανέλαβε τις επαφές με τον ιδιοκτήτη και κάτοικο του ακινήτου που χρησιμοποιήθηκε σαν έδρα των επαναστατών του Θερίσου, το λεγόμενο στρατηγείο του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο ξαφνικός θάνατος του ιδιοκτήτη, έφερε πρόσθετες δυσκολίες, οι οποίες τελικώς ξεπεράσθηκαν με απόφαση του τότε Νομαρχιακού Συμβουλίου, στις 6/11/1985, για αγορά του στρατηγείου, με βάση εισήγηση του Π., που πρότεινε και την οργάνωση εκδηλώσεων το Μάρτιο 1986, με την αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από το θάνατο του Ε. Β.
Το χρονικό διάστημα που απέμενε ήταν απελπιστικά μικρό. Και όμως με συνεχή προσπάθεια, έγινε η αγορά του ακινήτου στις 23/12/1985, η μελέτη αναπαλαίωσης του έργου, η έγκριση των μελετών από τις αρμόδιες υπηρεσίες, και η δημοπράτηση του έργου στις 30/12/1985, και η ανάθεση του έργου στον εργολήπτη.
Πρέπει για να είμαι δίκαιος να αναφέρω ότι, η διαδικασία προωθήθηκε από τους αρμόδιους, νομικούς, διοικητικούς και τεχνικούς παράγοντες και επιστήμονες οι οποίοι συμμετείχαν ολόψυχα στην προσπάθεια, και αποδεικνύοντας ότι όταν η δημόσια διοίκηση επιθυμεί κανένας δεν μπορεί να είναι ταχύτερος, και αποτελεσματικότερος.
Σημαντικότατο ρόλο έπαιξε η ώθηση που έδινε ο Π. επικαλούμενος τη σημασία που θα είχε η εκδήλωση για τον Ε.Β. στα 50 χρόνια από το θάνατο του, σε κάθε αρμόδιο ώστε να επισπευσθεί η εργασία και η απόφαση που τον αφορούσε, και όπως έλεγε “να προλάβουμε” το όνομα του Ε.Β. ήταν βέβαια ο μεγάλος μαγνήτης.
Με την έναρξη του 1986, προγραμματίσαμε την οργάνωση έκθεσης κειμηλίων στο αναπαλαιωμένο κτίριο, και σειράς άλλων εκδηλώσεων για επέτειο των 50 χρόνων από το θάνατο του Ε.Β.
Στις 13 του Γενάρη ο Π. έφερε εισήγηση στο Νομαρχιακό Συμβούλιο, για την οργάνωση 10ήμερων εκδηλώσεων στα Χανιά, με προγραμματισμένη λεπτομερή καταγραφή των επί μέρους εκδηλώσεων τους φορείς και λοιπά στοιχεία, την αρμόδια οργανωτική επιτροπή η οποία εγκρίθηκε ομόφωνα από το Συμβούλιο, ορίζοντας τον Π. ως εκπρόσωπο του Νομαρχιακού Συμβουλίου μαζί με 2 άλλους συμβούλους.
Όπως είναι γνωστό οι εκδηλώσεις αυτές είχαν εξαιρετική επιτυχία. Μετείχαν σε αυτές ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κ. Μητσοτάκης, η Υπουργός Πολιτισμού κ. Μελίνα Μερκούρη, ο Αντιπρόεδρος της Βουλής κ. Μιχάλης Στεφανίδης, Υπουργοί της Κυβέρνησης, όλοι οι βουλευτές της Κρήτης, βουλευτές από την λοιπή Ελλάδα, Δήμαρχοι του Νησιού, εκπρόσωποι φορέων. Μητροπολίτες, κ.λπ. αλλά και πλήθος κόσμου.
Στην εισήγηση του Π. για τον απολογισμό των εκδηλώσεων στην 14η Απριλίου 1986, περιέχονται λεπτομερή όλα τα στοιχεία των εκδηλώσεων, οι μετέχοντες, κ.ά.
Η προβολή που έλαβαν οι εκδηλώσεις αυτές είχαν σημαντική επίπτωση, όχι μόνο στα Χανιά.
Δόθηκε αφορμή να γίνουν ανάλογες εκδηλώσεις στη Βουλή των Ελλήνων, όταν υπήρξε και η σημαντική απόφαση να στηθεί ο ανδριάντας του Ε. Β. στο προαύλιο γωνιακό χώρο της Βουλής. Γνωρίζω επίσης ότι αυτό έγινε αφορμή να στηθεί στην άλλη γωνία της πρόσοψης της Βουλής κατόπιν κάποιων ενεργειών Μεσολογγιτών, ο ανδριάντας του Χαρίλαου Τρικούπη.
Η προβολή που πήραν οι εκδηλώσεις αυτές έγιναν αφορμή για την επίσκεψη του Θερίσου από σχολεία, εκδρομείς, σωματεία κ.λπ. που ήθελαν να γνωρίσουν από κοντά το χώρο της επανάστασης του 1905, που τόσο βοήθησε την Κρήτη στην Ένωση της με την Ελλάδα. Βοηθούσε σε αυτό και το απίθανης ομορφιάς φαράγγι του Θερίσου που ξεκινούσε σχεδόν από τα προάστια των Χανίων.
Όμως το Θέρισο έχει και μια άλλη πολύ σημαντική σημασία. Έγινε αφορμή να γίνει γνωστός ο Ε. Β. ευρύτερα- εκτός Κρήτης- γνωστός για μεθόδους που ακολούθησε για την επιτυχία των πολιτικών στόχων, της επανάστασης.
Οι μέθοδοι του Ε.Β. έφεραν αποτελέσματα που λίγα χρόνια νωρίτερα ήταν εκτός πραγματικότητας.
Έγινε έτσι αφορμή να κληθεί ο Ε.Β. στην Αθήνα και να ακολουθήσει ό,τι ακολούθησε. Δηλαδή ο διπλασιασμός του Ελληνικού Κράτους, ο τριπλασιασμός του πληθυσμού του, η ομοιογένεια του Κράτους εντός των συνόρων του κατά 95%, και ο εξοπλισμός του με θεσμούς κα νομοθεσίες που κράτησαν το ελληνικό έθνος συμπαγές μέχρι σήμερα.
Μια προσωπική παρατήρηση: όποιος θέλει να γνωρίσει τους πολιτικούς τρόπους, τις πολιτικές μεθόδους, αλλά και τις βασικές πολιτικές αρχές, ας μελετήσει την ιστορία της Επανάστασης του Θερίσου. Γιατί ό,τι έκανε στο Θέρισο ο Ε. Β. τα ίδια επανέλαβε ως κυβερνήτης της Ελλάδος, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.
Έτσι το Θέρισο για μένα έχει μία πολύ μεγαλύτερη σημασία, και η συμβολή του στην ολοκλήρωση της Ελλάδος είναι βασική.
Η ενασχόληση του Π. με το Θέρισο συνεχίσθηκε και μετά την ολοκλήρωση της έκθεσης στο “Στρατηγείο”, με την τοποθέτηση του ενόπλου Βενιζέλου στην είσοδο του φαραγγιού. Πίστευε πάντοτε ότι έπρεπε να τονισθεί και η επαναστατική πλευρά του Ε.Β. και ο καταλληλότερος χώρος ήταν η είσοδος στο φαράγγι.
Όμως ο Π. Άνθρωπος, όπως έγραψα, της συμμετοχικής διαδικασίας, έγινε στη συνέχεια παράγων της αυτοδιοίκησης επί πολλά χρόνια και με απίθανη επιμονή και φλόγα αγωνίσθηκε για τα δικαιώματα των τοπικών φορέων. Η διαδοχική μεταβολή της νομοθεσίας όσον αφορά την τοπική αυτοδιοίκηση, οι μεταβολές στις αρμοδιότητες, η μη ενίσχυση της ώστε να αποκτήσει δικά της στελέχη για την εξυπηρέτηση των προγραμμάτων του δημιουργούσε πολλά προβλήματα και ατέλειωτες ώρες αγωνίας.
Έχοντας πάντα στόχους υψηλούς ασχολήθηκε με το «παλαιότερο ελαιόδεντρο» όπως έλεγε την ελιά στο χωριό Βουβές Κισσάμου που ανέδειξε και επέτυχε να αναγνωρισθεί σαν «μνημείο της φύσης».
Το ζήτημα αυτό υποκίνησε πολλούς άλλους να αναγνωρίσουν και να προβάλλουν άλλα δέντρα ως «παλαιότερα» σε όλη τη χώρα… Ο Π. όμως κατάφερε να οργανώσει το χώρο και να τον προβάλλει με διαδοχικές διαδικασίες.
Έφτασε μάλιστα στο σημείο να φέρει τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο και να οργανώσει σειρά τελετών και εκδηλώσεων που είχαν εξαιρετική προβολή.
Σαν άνθρωπος ο Π. ήταν εξαιρετικά ευγενής, προσεκτικός στις εκφράσεις του, ήπιος, έτοιμος πάντοτε να ακούσει τις απόψεις των συνομιλητών του, συνεργάσιμος, με διάθεση αναγνώρισης της πραγματικής αξίας, ακούραστος για έρευνα της όποιας περίπτωσης.
Κατάφερε να δημιουργήσει μια λαμπρή οικογένεια που στάθηκε δίπλα του σ’ ολόκληρη τη ζωή του, στηρίζοντας τον σε κάθε προσπάθεια, με χωρίς απαιτήσεις, χωρίς να προσπαθήσει ποτέ να τον σταματήσει στις επιλογές του, επιλογές υψηλών στόχων. Ιδιαίτερα η σύζυγος του Ελευθερία, από τη μεγάλη οικογένεια των Σκουλάδων, είχε ένα ακαταμάχητο τρόπο να τον ενθαρρύνει. Αυτός ήταν το συνεχές κέφι της συνοδευόμενο από ένα πλατύ γέλιο, που έδιωχνε κάθε αγωνία, κάθε ανησυχία, κάθε αμφιβολία…
Ευτύχησε να αφήσει έργο στα Χανιά που του χρεώνεται ακόμη και από τους λίγους αντίθετους του. Η «Ελιά των Βουβών», το Στρατηγείο του Ε.Β., ο «Ένοπλος Βενιζέλος», τα έργα στο Κολυμπάρι που υπήρξε Δήμαρχος είναι ίσως τα πιο σημαντικά.
Ο Πολύχρονης Πολυχρονίδης κατάφερε με τη δράση στη ζωή του:
* Να τιμήσει την οικογενειακή του παράδοση, παράδοση εντιμότητας, ευγένειας, αυστηρότητας, δημιουργικότητας. Παράδοση αγωνιστική.
* Να τιμήσει την επιστήμη του με τις ερευνητικές εργασίες του, τις προτάσεις του για την επίλυση προβληματισμών του γεωργικού τομέα, τους αγώνες για την εφαρμογή τους.
* Να τιμήσει την ιδιαίτερη πατρίδα του τα Χανιά, με την ανάδειξη ιστορικών και πολιτιστικών τόπων και στοιχείων αφήνοντας εξαιρετικά έργα πανελληνίας αλλά και διεθνούς προβολής.
Τέλος με την όλη του παρουσία στη ζωή ετίμησε το όνομα, την ιδιότητα του Ανθρώπου.
