Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η ψηφιακή αναβάθμιση των πόλεων βρίσκεται, τα τελευταία χρόνια, στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης αναφορικά με τις πολιτικές και τις στρατηγικές που οφείλει η τοπική αυτοδιοίκηση να υιοθετήσει προκειμένου να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες που θα οδηγήσουν τις πόλεις στην τοπική ανάπτυξη και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, τα επόμενα χρόνια. Κοινή διαπίστωση αποτελεί πως ο μετασχηματισμός των τοπικών κοινωνιών λαμβάνει χώρα, σήμερα, με ταχύτατους ρυθμούς εξαιτίας των αλλαγών που επιφέρει η τεχνολογική εξέλιξη, η οποία επηρεάζει – σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό – την καθημερινότητα τόσο των πολιτών όσο των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε όλους σχεδόν τους τομείς.
Hτοπική αυτοδιοίκηση, ως ο εγγύτερος στον πολίτη θεσμός οφείλει να αντιμετωπίσει την πρόκληση αυτή με τρόπο δημιουργικό και αποτελεσματικό, αξιοποιώντας  τις τεράστιες ευκαιρίες που δημιουργούνται από την χρήση σύγχρονων τεχνολογικών λύσεων που αυξάνουν τη παραγωγικότητα, μειώνουν το κόστος και βελτιώνουν τις παροχές των ΟΤΑ προς τους πολίτες, μέσα από άμεσες, συμμετοχικές, καινοτόμες και δυναμικές υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Βεβαίως, μια τέτοια μετασχηματιστική διαδικασία δεν είναι εύκολη ούτε μπορεί να υλοποιηθεί από τη μία ημέρα στην άλλη. Για να μπορέσει μία πόλη να δώσει νόημα και περιεχόμενο στην έννοια της ανοιχτής διακυβέρνησης και του ψηφιακού μετασχηματισμού θα πρέπει να υπάρχει στρατηγικό σχέδιο, όραμα και δέσμευση των αναγκαίων πόρων – ανθρώπινων και υλικών – και ταυτόχρονα να πληρούνται κατ’ ελάχιστον έξι (6) βασικές προϋποθέσεις, οι οποίες αφορούν:
1. την ύπαρξη καλά οργανωμένων διαδικασιών στον ΟΤΑ που θα παρέχει την ηλεκτρονική υπηρεσία.
2. τη στελέχωση του ΟΤΑ με άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, το οποίο θα μπορεί να χειριστεί με επάρκεια τα εσωτερικά (Back Office) πληροφοριακά συστήματα που θα υποστηρίζουν και εξυπηρετούν τα αιτήματα των πολιτών ή τις e-διαδικασίες.
3. τη χρήση “ώριμων” τεχνολογιών, υψηλών και ανοιχτών προδιαγραφών και προτύπων, οι οποίες θα εξασφαλίζουν τη διαλειτουργικότητα ανάμεσα στα πληροφοριακά συστήματα και την επαναχρησιμοποίησή τους.
4. την ύπαρξη ισχυρής πολιτικής δέσμευσης – και αντίληψης – από πλευράς διοίκησης ενός ΟΤΑ, για την υλοποίηση των απαραίτητων επενδύσεων σε ΤΠΕ.
5. την ανάπτυξη συνεργασιών με τον Ιδιωτικό Τομέα, τα Πανεπιστήμια και Φορείς µε εμπειρία στο σχεδιασμό και υλοποίηση έργων ΤΠΕ.
6. την ψηφιακή εκπαίδευση των πολιτών, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν με ευχέρεια τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας.
Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι στην Ελλαδα της οικονομικής – και όχι μόνο – κρίσης, ο δρόμος του ψηφιακού μετασχηματισμού σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης είναι αρκετά ανηφορικός και δύσβατος, αλλά σε πείσμα των καιρών υπάρχουν αξιόλογα παραδείγματα πόλεων που προσπαθούν να κάνουν πράξη αυτό το στόχο.

Ο “ΨΗΦΙΑΚΟΣ” ΠΛΑΤΑΝΙΑΣ
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο Δήμος του Πλατανιά, ο οποίος, τα τελευταία χρόνια, έχει υιοθετήσει πρότυπα «έξυπνης πόλης», υλοποιώντας – με αργά αλλά σταθερά βήματα – δράσεις και έργα ψηφιακού μετασχηματισμού που επενδύουν στην ενδυναμώση της σχέσης Δήμου – πολίτη και συμβάλλουν στην εξοικονόμηση πόρων, στην αποτελεσματικότερη και διάφανη λειτουργία των δημοτικών υπηρεσιών και στην ενίσχυση της συμμετοχικής διακυβέρνησης σε τοπικό επίπεδο.
Για την αποτελεσματικότερη προσαρμογή του Δήμου στο νέο «περιβάλλον», υιοθετήθηκε ένας Οδικός Χάρτης τεσσάρων επιπέδων (Σχήμα 1), ο οποίος προσδιορίζει τις βασικές ενέργειες που οφείλουν να γίνουν σε βραχυμεσοπρόθεσμο ορίζοντα – έως το 2023 – ώστε ο Δήμος να αποκτήσει ένα ισχυρό οικοσύστημα καινοτομίας στους τομείς της πληροφορικής και επικοινωνιών. Στόχος και ζητούμενο, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί η ενδυνάμωση των ψηφιακών πολιτικών για να μπορέσει ο Δήμος να ισχυροποιήσει – σε πρώτη φάση – την παροχή υπηρεσιών στους ποικίλους τομείς των τοπικών δραστηριοτήτων του και σε δεύτερη φάση ο όγκος των υποδομών και των ψηφιακών εφαρμογών του να έχει ένα ικανό μέγεθος.

Έως σήμερα, έχουν υλοποιηθεί μια σειρά από ενέργειες για την αναβάθμιση των υποδομών ΤΠΕ του Δήμου (επίπεδο 1) και την ανάπτυξη νέων ψηφιακών υπηρεσιών αυτού ή την αναβάθμιση υφιστάμενων (επίπεδο 2). Μεταξύ των σημαντικότερων δράσεων για την αναβάθμιση
της ψηφιακής υποδομής και την ανάπτυξη νέων ηλεκτρονικών υπηρεσιών του Δήμου, ξεχωρίζουν:

1. H νέα διαδικτυακή δημοτική πύλη (www.platanias.gr), με δυναμικό περιεχόμενο, πολλαπλές λειτουργίες και καινοτόμα e-εργαλεία και υπηρεσίες για τον κάτοικο, τον επιχειρηματία ή τον επισκέπτη.
2. Η εφαρμογή ενιαίου μηχανογραφικού/πληροφοριακού συστήματος (ΟΠΣ) για το σύνολο των δημοτικών υπηρεσιών .
3. Το Platanias Bot, που αποτελεί τον πρώτο ολοκληρωμένο ψηφιακό βοηθό για θέματα του δήμου, όπου τον ρωτάς και σου απαντάει αυτοματοποιημένα,  μέσω του Facebook Messenger, 365 ημέρες το χρόνο 24 ώρες το 24ωρο!
4. H e-υπηρεσία για την ηλεκτρονική υποβολή και παρακολούθηση αιτημάτων από πλευράς των τολιτών (http://www.platanias.gr/forma).
5. Η ψηφιακή πλατφόρμα υποβολής προτάσεων και ιδεών προς το Δήμαρχο και τις δημοτικές υπηρεσίες, υπό τη μορφή post-it (http://postit.platanias.gr)!
6. Η ψηφιακή πλατφόρμα διαβουλεύσεων για τα έργα και τις πολιτικές του Δήμου( http://consult.platanias.gr).
7. Το ηλεκτρονικό πρωτόκολλο μέσω του οποίου παρέχεται η δυνατότητα ψηφιακής διακίνησης όλων των εγγράφων – εισερχόμενων και εξερχόμενων – του Δήμου.
8. O ανοιχτός προϋπολογισμός (open budget), μέσω του οποίου κάθε πολίτης μπορεί να βλέπει σε πραγματικό χρόνο την πορεία εκτέλεσης του δημοτικού προϋπολογισμού, τόσο για το τρέχον οικονομικό έτος όσο και για παρελθόντα έτη.     (http://proypol.platanias.gr:8080/accounting/opendata/budgetView).
9. Η εφαρμογή ηλεκτρονικής υποβολής αιτήσεων για το δημοτικό Κοινωνικό Παντοπωλείο (https://platanias.aitiseispoliton.gr).
10. Η διαδικτυακή πύλη www.libraryoac.gr μέσω της οποίας υλοποιείται η ψηφιακή προβολή και ανάδειξη των εκκλησιαστικών θησαυρών, των συλλογών των μοναστηριών και γενικότερα της ορθόδοξης πολιτιστικής κληρονομιάς του νομού Χανίων.
11. Η ιστοσελίδα του Κέντρου Κοινότητας Δήμου Πλατανιά (http://kentrokoinotitas.platanias.gr), μέσω της οποίας παρέχεται στοχευμένη πληροφόρηση στους ωφελούμενους και δυνητικά ωφελούμενους της δομής για τα κοινωνικά προγράμματα και τις κοινωνικές υπηρεσίες αυτής αλλά και του Δήμου γενικότερα.
12. Η χρήση εφαρμογών ελεύθερου λογισμικού, σε ποσοστό που ξεπερνά το 80% επί των λειτουργούντων υπολογιστικών συστημάτων του Δήμου.
13. Η αναβάθμιση της γραμμής του ΣΥΖΕΥΞΙΣ, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αποσυμφόρηση του δικτύου και την αύξηση της ταχύτητας πρόσβασης στο διαδίκτυο, συμβάλλοντας έτσι στην ταχύτερη διεκπεραίωση βασικών επιχειρησιακών διαδικασιών του Δήμου που σχετίζονται με διαδικτυακές εφαρμογές.
14. Η εφαρμογή της Ψηφιακής Υπογραφής, σε διαδικασίες που αφορούν την αποστολή διοικητικών εγγράφων, αποφάσεων, κ.λ.π., προς την κεντρική διοίκηση καθώς και τη διεξαγωγή ηλεκτρονικών διαγωνισμών και προμηθειών.
15. Η αναβάθμιση της πληροφοριακής υποδομής του Δήμου, με αντικατάσταση του παλαιού εξοπλισμού σε συστήματα Η/Υ και περιφερειακά αυτών, σε ποσοστό άνω του 95%.
16. Η υλοποίηση, σε συνεργασία και με άλλους φορείς, του πρότυπου ερευνητικού έργου «e-Delivery» που προωθεί την ασφαλή διακίνηση εγγράφων στο Δημόσιο.

Πέραν αυτών, στο βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό του Δήμου περιλαμβάνεται η δημιουργία μιας πλατφόρμας διάθεσης ανοιχτών δεδομένων, με έμφαση σε οικονομικά στοιχεία, γεωχωρικά δεδομένα, υποδομές, τουριστικούς και αρχαιολογικούς χώρους και άλλα δεδομένα που διαθέτει ο Δήμος, καθώς και η δημιουργία ενός ηλεκτρονικου αποθετήριου μελετών, με σκοπό τη διαφύλαξη της διοικητικής γνώσης και της θεσμικής μνήμης, σ’ ένα ιδιαίτερο κομμάτι όπως είναι αυτό των μελετών για έργα, προμήθειες και υπηρεσίες.
Συμπερασματικά, τα προβλήματα και οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι πόλεις του σήμερα είναι τόσο σύνθετα και πολύπλοκα που απαιτούν αναβαθμισμένη οργανωτικο-διοικητική και επιχειρησιακή ικανότητα, με αναπτυξιακό προσανατολισμό και με επίκεντρο την ευρεία αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των πόλεων δεν αποτελεί ωστόσο σε καμία περίπτωση πολυτέλεια. Συνιστά επιλογή και ανάγκη και ως τέτοια, δεν μπορεί να περιμένει. Η διαπίστωση είναι προφανής: η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός της τοπικής αυτοδιοίκησης περνούν απαραιτήτως μέσα από την ψηφιακή τεχνολογία και την καινοτομία. Ο Δήμος του Πλατανιά είναι μεταξύ των Δήμων που το έχει έγκαιρα αντιληφθεί.
Την ίδια στιγμή υπάρχουν τεχνολογικά ζητήματα αιχμής, όπως η αύξηση των ταχυτήτων πρόσβασης στο διαδίκτυο, η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης (AI), της μηχανικής μάθησης (ML), της ρομποτικής και των αυτοματισμών, σε συνδυασμό με τις ευκαιρίες και δυνατότητες που δημιουργεί το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things – IoT),  τα οποία η τοπική αυτοδιοίκηση – εκτός ελαχίστων «φωτεινών» εξαιρέσεων – δεν έχει ενσωματώσει στους σχεδιασμούς και στις πολιτικές της και τα οποία οφείλουν να αποτελέσουν προτεραιότητα στην ατζέντα της επόμενης ημέρας, η οποία θα ανοίξει μετά τις δημοτικές εκλογές του 2019.