Προ ημερών, συζητώντας με έναν φίλο μου, που είχε πάει στο Βελιγράδι, μου είπε ότι εκτός από τα άλλα ενδιαφέροντα που είδε ήταν και o ανδριάντας του Ρήγα Φεραίου.
Aυτού του ανθρώπου που προσέφερε τα πάντα για την πατρίδα και είχε τέτοιο μαρτυρικό θάνατο. Αμέσως μου ήρθε η σκέψη, αν ήταν εύκολο να βρω τον Ρήγα Βελεστινλή της Κρήτης, δηλαδή έναν άνθρωπο ισάξιο της προσφοράς και της θυσίας του. Αμέσως έβαλα το μυαλό μου να πάρει στροφές και μου φαίνεται πως χωρίς μεγάλη δυσκολία τον άνθρωπο με ανάλογη αξία με τον Ρήγα τον βρήκα και ότι είναι ένας σύγχρονός του, περίπου τον ίδιο αιώνα έζησε και (1722 – 1771) ο Κρητικός, ενώ ο Ρήγας (1757 – 1798) και ο σπόρος που και οι δύο σπείρανε, αν και ματωμένος και των δύο δεν άργησε και πολύ να καρπίσει. Και οι δύο ήταν άνθρωποι των γραμμάτων, γλωσσομαθείς, ευκατάστατοι, ταξιδευτές. Πρόκειται για τον διάσημο πολιτικό και στρατιωτικό αρχηγό της Κρητικής Επαναστάσεως του 1769 – 1770 Ιωάννη Βλάχο από την οικογένεια των Βλάχων της Ανώπολης των Σφακίων, κλάδο της ιστορικής οικογένειας των Σκορδίληδων, τον θρυλικό Δασκαλογιάννη. Μορφώθηκε στο εξωτερικό γι’ αυτό και ονομάστηκε Δάσκαλος. Χάρη στην ανδρεία του και τον δυνατό χαρακτήρα του αναγνωρίστηκε αρχηγός των ενόπλων της περιφέρειάς του. Μετά από συνεννόηση με τον Ρώσο ναύαρχο Ορλόφ, τον Μπέη της Μάνης και τον Μπενάκη της Πελοποννήσου, το 1770 ύψωσε στα Σφακιά την πολυπόθητη σημαία της επαναστάσεως. H επανάσταση καταπνίγηκε στην Πελοπόννησο, ενώ η βοήθεια από τον Ορλόφ δεν ήρθε στα Χανιά όπως είχε συμφωνηθεί. H επανάσταση καταπνίγηκε και στην Κρήτη, αν και οι Σφακιανοί μετά των άλλων συμπολεμιστών των ελθόντων σε βοήθεια εξ άλλων επαρχιών πολέμησαν με ηρωισμό και αυτοθυσία. Αφού οι Τούρκοι είδαν πως δεν έρχονται οι Ρώσοι, συγκέντρωσαν από όλη την Κρήτη τις δυνάμεις τους και τις ρίξανε στα Σφακιά.
Aκολουθήσανε σφαγές σε όλη την Κρήτη και ο Δασκαλογιάννης δέχτηκε να παραδοθεί με τους οπλαρχηγούς του μ’ έναν όρο: Να σταματήσουν οι σφαγές και να σεβαστούν τη ζωή τους. Οι Τούρκοι παρά την υπόσχεσή τους ότι θα σεβαστούν τη συμφωνία, όπως συνήθως, αθέτησαν τα συμφωνηθέντα και τον έγδαραν ζωντανό στο Ηράκλειο στις 17-4-1771. Tο αίμα του Δασκαλογιάννη και των συμπολεμιστών, όπως και του Ρήγα και των επτά συντρόφων του, δεν πήγε χαμένο. Αναπτέρωσε το πατριωτικό αίσθημα των υπολοίπων Κρητικών και δημιούργησε λεοντόκαρδους πολεμιστές που έδρασαν στις επόμενες επαναστάσεις. Απετέλεσε κύριο στήριγμα στους Ρώσους διπλωμάτες να επιτύχουν όρους στη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774 με τους οποίους προστατευόταν ο Ελληνισμός που έμενε στην Τουρκία, σε τρόπο που αποτέλεσε τη βάση για κήρυξη της επανάστασης του 1821 και τα λοιπά ωφελήματα της συνθήκης αυτής.
*αξ/κός ε.α., ιεροψάλτης, αρθρογράφος, στιχογράφος
