Οποτε τον ρωτούσαν ποιο ήταν το επάγγελμά του, ο Χανς απαντούσε: ταξιδιώτης, ταξιδιώτης και μεταφραστής. Κάποιοι υπέθεταν ότι ήταν διερμηνέας, άλλοι διπλωμάτης, κάποιοι άλλοι ότι ήταν σε διακοπές. Ολοι, πάντως, αποκρίνονταν ευγενικά: Α, μάλιστα, κατάλαβα.
Κάποια χειμωνιάτικη νύχτα ο Χανς φτάνει στο Βρανδερβούργο, πληρώνει τον αμαξά και βρίσκει δωμάτιο σε ένα πανδοχείο. Δεν σκοπεύει να μείνει παραπάνω από λίγες μέρες. Η μια μέρα, όμως, φέρνει την επόμενη, και η επόμενη τη μεθεπόμενη, κι έτσι περνά ο χρόνος. Μια ρουτίνα κάνει δειλά την εμφάνισή της. Ο οργανοπαίχτης με τη λατέρνα στην κεντρική πλατεία και τον πιστό του σκύλο, η οικογένεια του πανδοχέα, ο Ισπανός Αλβαρο και η Ζοφί, κυρίως η Ζοφί. Την ερωτεύτηκε απ’ την πρώτη στιγμή που την αντίκρισε, καλεσμένος σε εθιμοτυπική επίσκεψη στο σπίτι του πατέρα της. Κάθε Παρασκευή ήταν παρών στο σαλόνι με οικοδέσποινα εκείνη. Η Ζοφί είναι αρραβωνιασμένη με τον Ρούντι, γόνο πλούσιας οικογένειας. Ο γάμος τους είναι προγραμματισμένος για μετά το καλοκαίρι. Βρισκόμαστε στις αρχές του 19ου αιώνα.
Γιατί, άραγε, ο Αργεντινός Νέουμαν, γεννημένος το 1977, αποφασίζει να διηγηθεί την ιστορία του ταξιδιώτη Χανς σε μια πόλη της κεντρικής Ευρώπης στο κατώφλι του 19ου αιώνα; Υποψιάζομαι δύο πιθανές εξηγήσεις. Η πρώτη είναι η απόδοση ενός φόρου τιμής σε εκείνη την περίοδο: τη λογοτεχνία, την ποίηση, τη φιλοσοφία της. Η δεύτερη είναι η απομάκρυνση απ’ το παρόν με σκοπό τη μακρόθεν παρατήρησή του σε μια απόπειρα κατανόησης, εφόσον ό,τι συμβαίνει σήμερα έχει αναπόφευκτα τις ρίζες του στο χτες.
Μυθιστόρημα υψηλής φιλοδοξίας. Ας ξεκινήσουμε απ’ αυτό. Ο Νέουμαν δεν στοχεύει σε ένα απλό μυθιστόρημα, αλλά επιθυμεί να γράψει ένα μεγάλο μυθιστόρημα με τον πήχη σε δυσθεώρητα ύψη. Ταλέντο και έρευνα, αφηγηματική άνεση και γνώση των εργαλείων, υπομονή και επιμονή. Κάποια απ’ τα συστατικά του. Ο Νέουμαν έχει μελετήσει τη γραμματεία της εποχής, την έχει αγαπήσει με πάθος. Πατάει πάνω της με σιγουριά και σεβασμό, δεν διστάζει να αναμείξει τα είδη, να τοποθετήσει σε έναν άτυπο διάλογο τους σπουδαίους δημιουργούς, αλλά και να βρει τον χώρο για το προσωπικό του στίγμα, και για το χιούμορ του βεβαίως.
Oση λιγότερη αγάπη βάζεις στα πράγματα τόσο καταλήγουν να μοιάζουν το ’να στ’ άλλο, έτσι δεν είναι; Το ίδιο ισχύει και για τις ιστορίες: όσο και να την ξέρει αυτός που την ακούει, αν του την ξαναπείς με αγάπη, θα του φανεί καινούργια. Αυτά.
Αν επέτρεπα σε κάποιον να μου διηγηθεί την υπόθεση του βιβλίου, δύσκολα θα πειθόμουν πως η ερωτική ιστορία ενός ταπεινού ταξιδιώτη και μίας πλούσιας κοπέλας θα με αφορούσε. Oσα και αν πρόσθετε εκείνος για τις λοιπές διαστάσεις του βιβλίου. Και δεν θα το είχε διαβάσει λάθος ο μεσολαβητής. Και όμως κάτι τέτοιο δεν συνέβη στιγμή. Iσως γιατί ο Νέουμαν διηγείται την ιστορία του με αγάπη, ίσως γιατί πάντα υπάρχει χώρος για μια καλή ιστορία, ακόμα και μία από εκείνες τις χιλιοειπωμένες.
Ο Χανς είναι ο ξένος που φτάνει σε μια αφιλόξενη πόλη, δεν σκοπεύει να μείνει εκεί παραπάνω από μερικές μέρες, και όμως εγκλωβίζεται, έστω και οικειοθελώς, σε μια κατάσταση. Eχει μια γοητεία η παρουσία του ξένου, η ψυχοσύνθεσή του, ο τρόπος που σκέφτεται και ενεργεί, η μετάβασή του σε μια ρουτίνα, η πόλη που τον διώχνει και τον καλοπιάνει. Ο Χανς παραμένει γοητευτικός ξένος για τον αναγνώστη ακόμα και επτακόσιες σελίδες μετά την πρώτη γνωριμία μαζί του. Ας επιμείνω λίγο στην αφηγηματική άνεση του Νέουμαν, καθώς η ικανότητά του είναι μνημειώδης. Δεν είναι μόνο το γεγονός πως σε ένα τόσο πολυσέλιδο μυθιστόρημα δεν υπάρχει ορατή κοιλιά στην αφήγηση, είναι και το πώς επιτυγχάνει να περνάει με χάρη απ’ την τριτοπρόσωπη αφήγηση στον διάλογο, απ’ το ένα πρόσωπο στο άλλο, απ’ το σαλόνι της Ζοφί στη σπηλιά του οργανοπαίχτη, πώς καταφέρνει να εξαφανίσει οποιοδήποτε ίχνος αμηχανίας.
Ο ταξιδιώτης του αιώνα απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη, από εκείνον που επιθυμεί μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, χωρίς αναχώματα και περισπασμούς, μέχρι εκείνον που αναζητά ερεθίσματα ανάμεσα στις σελίδες, αναγνώσεις παράλληλες με την κύρια, αναζητήσεις για δημιουργούς και ρεύματα, σκέψεις πάνω στην πολιτική, τη λογοτεχνία, τη θρησκεία και τη φιλοσοφία.
Πρόκειται για ένα σπουδαίο μυθιστόρημα, γοητευτικό. Ο χρόνος θα δείξει αν θα μετατραπεί και σε κλασικό.
