Αγαπητοί αναγνώστες, καλημέρα σας!
– Μεθαύριο, Κυριακή (22/3), πραγματοποιείται στον Προφήτη Ηλία Ακρωτηρίου, στους τάφους των Βενιζέλων, το ετήσιο μνημόσυνο των Ελευθερίου και Σοφοκλή Βενιζέλων. Το πρωί θα τελεστεί αρχιερατική Θεία Λειτουργία στον παρακείμενο ιστορικό Ιερό Ναό του Προφ. Ηλία και στις 11.30 π.μ., κατά τα καθιερωμένα, το αρχιερατικό μνημόσυνο, η απόδοση τιμών, οι καταθέσεις στεφάνων και η εκφώνηση του καθιερωμένου επιμνημόσυνου λόγου. Φέτος, ομιλητής θα είναι ο δήμαρχος Ηρακλείου κ. Βασίλειος Λαμπρινός! – Θα είμαστε όλοι εκεί, όπως και κάθε προηγούμενη χρονιά! – Η στήλη μας, με την ευκαιρία αυτή, αναβάλλει κάθε άλλο θέμα της και παρουσιάζει -συμμετέχουσα στο μεγάλο αυτό επετειακό γεγονός για την Κρήτη μας, για τα Χανιά μας- μια ακόμη συνεισφορά της λαϊκής μας ποίησης στον απρόσμενο θάνατο (Παρίσι 18-3-1936) “του Πατέρα της Φυλής μας, Εθνάρχη Ελευθέριου Κ. Βενιζέλου”.
Αρχίζουμε αμέσως με ποιημένα τότε (1936) και αργότερα, ριζίτικα τραγούδια: Ψάλλει το πρώτο: «- Παιδιά κι είντα ’ναι η καταχνιά και τούτ’ η κατσιφάρα; – Παιδιά κι είντα μ’ αι η μάζωξη εις τον Προφήτ’ Ηλία; – Νάς αντρειωμένος ’πόθανε και παν να τονε θάψουν. – Χάρε και μην το καυχηθείς, πως πήρες αντρειωμένο, τον ηύβρηκες ’ξαρμάτωτο, στα ξένα κουρασμένο. – Χάροντα τσι σαΐτες σου να τσι μαλαματώσεις, γιατί δεν άφηκες καρδιά να μην τηνέ πληγώσεις»1.
*** Ακολουθεί το δεύτερο: «- Θωρώ τση Κρήτης τα βουνά μαύρα κι αραχνιασμένα, Παιδιά, βοριάς τ’ αράχνιασε για νότος τα πλακώνει; – Μήτε βοριάς τ’ αράχνιασε, νότος δεν τα πλακώνει, ο Βενιζέλος πέθανε, γι’ αυτό πενθοφορούνε. Κλαίσιν τον κάμποι και βουνά, κλαίσιν τον τα λαγκάδια κι ο Ψηλορείτης δέρνεται, ποτές του δε θα πάψει τον Αρχηγό του να θρηνεί και να μοιρολογάται…»2.
*** Και πάμε στο τρίτο: «- Τρεις καπετάνιοι κάθουνται εις τον Προφήτ’ Ηλία και κλαίγουνε λυπητερά το Γέρο Βενιζέλο. – Ξύπνα, καημένε γέροντα και μη βαροκοιμάσαι και πήραν Φράγκοι το Μωριά κι οι Γερμανοί την Κρήτη κι εσύ κοιμάσαι αμέριμνος…».
*** Πασίγνωστο αυτό, χάρις στον φωνογραφικό δίσκο της: “Μίνως – Μάτσας και Υιοί”: “Κρητική Λεβεντιά” ST.LP.2006. Ν. Μανίας κ.ά. Επίσης σε δίσκο της “Panivar”: “Τρεις καπετάνιοι…”, με Κακλή κ.ά.
*** Συνεχίζουμε με σχετικές μαντινάδες, που ποιήθηκαν, γράφτηκαν και δημοσιεύτηκαν στον τοπικό μας Τύπο, ανήμερα του θανάτου και της κηδείας του Εθνάρχη:
1. «- Ο Βενιζέλος έσβησε, τσ’ Ελλάδας η ελπίδα κι όλους μας εκατάλαβε θρήνος κι απελπισία…».
2. «- Το Βενιζέλο χάσαμε, μπλιο δε θα τονε δούμε κι όλη η Κρήτη τον θρηνεί και μαύρα θα φορούμε».
3. «- Το Βενιζέλο φέρανε νεκρό εις τα Χανιά μας και σαν τη βρύση τρέχουνε όλων τα δάκρυα μας».
4. «- Κλαίμε απαρηγόρητα τον ένδοξο πατέρα, γιατί μας τονε φέρανε τώρα νεκρό από πέρα».
5. «- Η Κρήτη τονε γέννησε κι η Κρήτη τονε παίρνει, γιατί ’τανε η μοίρα ντου κι η τύχη ετσά γραμμένη»3. Κι από τις σύγχρονες, ένα μικρό δείγμα:
6. «- Πενήντα χρόνια διάβηκαν που ’φυγε ο Βενιζέλος, η Δόξα κι η Μνήμη του, όμως δεν έχουν τέλος!».
7. «- Πενήντα χρόνια πέρασαν από τη μέρα κείνη, οπού ’φυγεν ο σταυραετός κι Ημίθεος εγίνη».
8. «- Πενήντα χρόνοι σήμερο, που πέθανες Λευτέρη κι ο κόσμος όλος σε θρηνεί και η Πατρίς σε κλαίει»4.
Τέλος, ακολουθούν θρηνητικές ρίμες, πάνω στο ίδιο συγκλονιστικό θέμα. Πράγματι:
Στον θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου κανένας στο νησί του δεν έμεινεν ασυγκίνητος. Η στάση του λαού5 μπρος στον χαμό του Εθνάρχη του είναι συγκλονιστική! Βαρύς ο πόνος του, βαθύς ο καημός του, θα καταγράφει αιώνια στα μοιρολόγια, τα έμμετρα θρηνητικά συναξάρια, τα οποία συνέθεσε. Μερικά, έχουν όλο τον ερματισμό και το βάρος για την αθανασία και την καταξίωσή των, σαν μνημείων του δημοτικού ποιητικού λόγου της Κρήτης.
Αλλα, υστερούν, γιατί τους λείπει ο χρόνος που εχρειάζετο ο ποιητής – λαός να τα δουλέψει, να τα κάνει κτήμα του, να των αφαιρέσει περιττά ή να των προσθέσει πλαστικότητα, καρδιά και ρυθμό, να των δώσει ψυχή. Ομως δεν το ξεχνούμε, πως ποιήθηκαν βιαστικά, από 18 μέχρι 30 Μαρτίου του 1936 και έτσι κληροδοτήθηκαν σ’ εμάς «άφκιαστα κι αστόλιστα» ως τα ’θελεν η πικρή της Πατρίδας μας εκείνη ώρα!
Αλλ’ ας προχωρήσουμε, αμέσως, στα σχετικά δείγματα: Και να το πρώτο:
Α) «- Γεννήθηκες, μεγάλωσες μαζί με την Ελλάδα, τον Περικλή ξεπέρασες στα έργα τα μεγάλα. Τα όνειρα ξεπλήρωσες του Γένους πέρα ως πέρα και που δε φτάνει ανθρώπου νους, στην εδική μας σφαίρα. 5. Ησουν μεγάλος, δυνατός και άφθαστος στην Κρίση, όλος ο κόσμος έτρεξε για να σε προσκυνήσει. Σ’ αγάπησαν, σε μίσησαν, όλοι για Σένα λένε και στο μεγάλο Σου χαμό, δικοί και ξένοι κλαίνε. 10. Εβρόντηξεν ο ουρανός και σείστηκε το χώμα, όταν η γη εσκέπαζε τ’ αντρειωμένο σώμα. – Κλάψετε όρη και βουνά, λυπητερά τ’ αηδόνια, θα μείνει η Δόξα αθάνατη κι η μνήμη Του αιώνια!6».
Και το δεύτερο: Β) «Στην ξενιτιά ’νας Κρητικός, Ελληνας στο Παρίσι, βάλθηκε με το Χάροντα να κονταροχτυπήσει. Κι είχεν ο Χάροντας σπαθί, φαρμακερό το βέλος, κι ο Βενιζέλος άοπλος! Νικήθηκεν στο τέλος. 5. Το θλιβερό το άγγελμα, απίστευτο είν’ ακόμα, τον αρχηγό του έχασε το δοξασμένο κόμμα. Πενθεί το Πανελλήνιο, θλίβεται η Αθήνα, για τη σκληρή απώλεια, που ’ρθε στον Μάρτη μήνα. Είναι σκληρός ο θάνατος, σκληρότερος ακόμη, 10. όταν τον νιώθουνε πολλοί, τον συμμερίζουντ’ όλοι. Ο κάλαμός μου ο λεπτός, τ’ αδύνατό μου χέρι, για να υμνήσουν δεν μπορούν τον ένδοξο Λευτέρη. Το πνεύμα το δαιμόνιο, π’ όλα τα πεπρωμένα στηρίξαμε, το χάσαμε αλλοίμονο! Ωϊμένα! 15. Το ξαφνικό ταξίδι του, πληγή μεγάλη ανοίγει, στην ορφάνια μας βύθισε και ο καϋμός μας πνίγει. Το χάσμα π’ άνοιξ’ ο σεισμός, δύσκολα επουλώνει, σα σκάσει οβίδα κανονιού, πολύ βαθειά πληγώνει. Η πολυκύμαντη ζωή απάνω στ’ Ακρωτήρι, 20. θα βρει αιώνια ανάπαυση, σ’ ήσυχο κοιμητήρι, θα ’χει το χώμα λεύτερο και θα μυρίζει δάφνη, του Ψηλορείτη τη δροσιά, του Θέρισου την πάχνη. Δεν έχει η Κρήτη πλεια βλαστό, ουτ’ η Ελλάς προστάτη! Πριν να μας φύγει φρόντισε θερμά για το παλάτι. 25. Η Κρήτη που τον γέννησε, νεκρό τονε προσμένει κι έχει πικρό παράπονο, πως πέθανε στην ξένη. Πουλιά της Κρήτης κλάψετε, δάφνες της μαραθήτε, Αυτόν που σας λευτέρωσε δε θα τον ξαναδείτε!7».
Κι ένα τρίτο: Γ’ «- Βρύσες μη βγάζετε νερό, πουλιά μην κελαϊδήτε δυστυχισμένοι Ελληνες, κλάψετε, λυπηθήτε. Γιατ’ έσβησεν ο ήλιος, που φώτιζεν τη Χώρα και μες στο σκότος έπεσε σ’ αυτήν εδώ την ώρα. 5. Πέθαν’ ο Ελευθέριος, ο Ελευθερωτής μας, πέθαν’ ο ευεργέτης μας, το θάρρος κι η ελπίς μας! Θεέ Μεγαλοδύναμε, δεν ήτο να το κάμεις, σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή, στον Αδη νο τον βάλεις. Γιατί ’τονε πολύτιμος ακόμη εις τη Χώρα, 10. να ζησεί το ελάχιστο ακόμη δέκα χρόνια. Και τώρα αν κι ήταν μακριά, είχαμε την ελπίδα, γιατί η μόνη σκέψη Του, ήταν για την Πατρίδα. Κι ελπίδα πια δεν έχομε, στον Κόσμο για να ζούμε, χάσαμε τον Πατέρα μας, όλοι μας θα χαθούμε. 15. Σαν ήταν έτσι το γραφτό, έτσι το πεπρωμένο και βέβαια απ’ το θεό, θα ήτανε γραμμένο. Και έτσι πια δεν έχομε τι άλλο για να πούμε, παρά του Παντοκράτορα, μια χάρη του ζητούμε: – Σε ικετεύομε θεέ, αν είχεν αμαρτία, 20. συχώρεση να δώσετε, σ’ αυτή την ανομία Ανάπαυση να δώσετε στην αγαθή ψυχή του, κι οι Δίκαιοι του Παράδεισου να είναι σύντροφοί του.Ιδέ σ’ εμάς τους ζωντανούς, στείλετ’ έναν προστάτη, τη δυστυχή Πατρίδα μας να διοικεί με τάξη. 25. Στείλε το Πνεύμα τ’ άγιο, όλους να μας φωτίσει αγάπη και ομόνοια, τον Κόσμο να γεμίσει»8.
Από τη σύντομη ανθολόγηση των λίγων ποιητικών κειμένων της Λαϊκής Μούσας της Κρήτης που παρακολουθήσαμε διαπιστώνεται ότι: Σαν σάρκα από τη σάρκα της Κρήτης, ο Βενιζέλος, υμνήθηκε στη Ζωή και θρηνήθηκε στον θάνατο, όσο κανένας άλλος!
Ανθρώπινος πολύ και αισθαντικός ο λαϊκός ποιητής, δεν μπορούσε, αλλιώς, να πράξει. Πάντοτε εξάλλου, συλλαμβάνει στην ώρα τους, τα γνήσια αισθήματα, τα έντονα βιώματα και τα καίρια και καθολικά μηνύματα των καιρών.Γι’ αυτό, το τραγούδι του λαού μας ύμνησε όντως πλουσιοπάροχα κι ετραγούδησε γλυκύφωνα το Πρόσωπο και το Εργο του Αναμορφωτή της Πατρίδας μας. Γι’ αυτό, και στη μαύρη ώρα του πικρού θανάτου του (γιατί συνέβη στα ξένα), έκλαψε με φαρμακωμένο μοιρολόι και με ρίμα πολύστροφη θρηνητική, τον πόνο του τον αξεπέραστο!
Κι ο Βενιζέλος, όπως πράγματι αποφαίνεται η Ιστορία, ανήκει στην κορυφή των μεγαλυτέρων πολιτικών της Νεώτερης Ελλάδας και του αξίζει ανεπιφύλακτα τούτος ο λόγος ο αθάνατος, ο λόγος του Ποιητή – Λαού του, που εύστοχα πάντοτε τραγου-δεί και πιστεύει πως: «-Σαν είν’ ο τράγος δυνατός, δεν τονέ στέν’ η μάντρα, ο Αντρας κάνει τη γενιά κι όχι η γενιά τον Αντρα!». – Εδώ -συν Θεώ- τελειώσαμε και για σήμερα.
Ηταν χρέος του συντάκτη της στήλης να την αφιερώσει ευλαβικά στο τιμώμενο την Κυριακή (22/3) μεγάλο γεγονός, του ιερού μνημοσύνου του Εθνάρχη, για 79η χρονιά (1936 – 2015) από τότε!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Κρητικοί Παλμοί, Λαογρ. συλλογή Κρητική Ασμάτων, Μαίρης Σαβοπούλου, Αλεξάνδρεια, Ιούλιος 1943 (σχήμα 17Χ24, σ. 1-206 και εικονογράφηση), 46. 2. Ο.π., (σημ.8) 44. 3. Βλ. εφημ. “Παρατηρητής” των Χανίων, της 29 και 30 Μαρτίου 1936, σελ. 2η. 4. Από μονόφυλλο που έθεσε σε κυκλοφορία η Π.Ε. Νομού Ηρακλείου, του Κόμματος των Φιλελευθέρων, την ημέρα του μνημοσύνου του Εθνάρχη, 23-3-1986. 5. Δεν περιορίζεται η διαπίστωση για τα Χανιά και την Κρήτη, μόνο. Σε πρόσφατο μελέτημα του Ε.Ν. Μόσχου, στη Νέα Εστία (τομ. 120, τευχ. 1423, της 15-10-1986) με τίτλο: “Ο Νεοελληνικός λόγος για τον Ελ. Βενιζέλο”, σ. 1353, κ.έ. τονίζεται και ως προς τη λαϊκή μούσα «…η καθολικότητα των αισθημάτων του Λαού, απέναντι στον ηγέτη του…», σελ. 1365, β. 6. Εφημ. “Παρατηρητής” Χανίων, της 2-4-1936, σ. 2η (Ι. Μαρματάκης). 7. Εφ. “Παρατηρητής” Χανίων, της 24-3-1936, σ. 2η (Εμμ. Βασιλομανωλάκης). 8. Εφ. “Παρατηρητής” Χανίων, της 26-3-1936, σ. 2η (Α. Μαυρογιάννη).
