Ανάμεσα στα δώρα που παρέλαβε ο παλιός μητροπολιτικός Δήμος Χανίων με την εφαρμογή του προγράμματος διοικητικής μεταρρύθμισης “ Καλλικράτης” το 2011, είναι και ένας πλούσιος ορεινός όγκος απαράμιλλης ομορφιάς και αξίας. Ο λόγος για το κομμάτι των Λευκών Ορέων που ανήκει από τότε στα διοικητικά του όρια, με τις μεγαλοπρεπείς Κεραμειανές και Θερισιανές Μαδάρες και τις αετίσιες βουνοκορφές τους, καθώς και για τα ηρωικά χωριά της ρίζας που δίνουν αναμφισβήτητα προστιθέμενη αξία σε αυτόν.
ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ
Μοναδικό τούτο το φυσικό συγκριτικό πλεονέκτημα που χάρισε ο αέρας της μαδάρας στον καλλικρατικό Δήμο Χανίων σε συνδυασμό με τις πλούσια θαλάσσια ακτογραμμή που τον αγκαλιάζει σε όλο το βόρειο τμήμα του.
Ένα πανέμορφο κάντρο που στολίζει την πόλη οι μαδάρες, κρέμεται από ψηλά στο νότιο τμήμα της, εκεί που οι χιλιοτραγουδημένες κορυφογραμμές των βουνών αγγίζουν τον ουρανό προκαλώντας αισθήματα δέους και θαυμασμού σε όσους το ατενίζουν.
Στολισμένες στα λευκά το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου, αλλά και με την γκριζοκαφετί περιβολή τους και τα εντυπωσιακά σχήματα που αποτυπώνει η ζωγράφος φύση στη ράχη τους με την απαράμιλλη γραφίδα της, καθώς το χιόνι λιώνει με την έλευση της άνοιξης και του καλοκαιριού, σε προσκαλούν ολοχρονίς κοντά τους.
ΤΑ ΗΡΩΙΚΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΡΙΖΑΣ
Μια ανάσα από την πόλη η παρουσία τους και βρίσκεσαι στα χωριά της ρίζας των Κεραμειών και στο ιστορικό Θέρισο. Πανέμορφα χωριά που σκαρφαλώνουν στη μαδάρα, άλλοτε ανάμεσα σε γκρίζους βράχους, θαυμαστά γλυπτά της φύσης και άλλοτε ανάμεσα σε φαράγγια μικρά και μεγάλα, καταπράσινα λαγκάδια και μοναδικά κυπαρισσόδασα. Και πάντα βέβαια με την αγωνία, καθώς ανεβαίνεις στα ψηλά, να αντικρίσεις το επόμενο χωριό με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του, τα παλιά ερειπωμένα κτίσματά του, τις ιστορικές εκκλησίες του, τα ερείπια των τουρκικών πύργων του, τα βενετσιάνικα απομεινάρια του, τις παλιές στέρνες και τα εντυπωσιακά πηγάδια, τα παλιά ελαιοτριβεία και τους ξεχασμένους νερόμυλους, αλλά και τις εκατοντάδες πεζούλες και ξερολιθιές που μαρτυρούν την εργατικότητα των κατοίκων.
Κυρίως, όμως, καθώς αγγίζεις τούτο τον τόπο αναπνέεις τον αέρα της λεβεντοσύνης των ανθρώπων που αποτυπώνεται στην πλούσια ιστορία της περιοχής που χάνεται στα προϊστορικά χρόνια, όπως αυτή μαρτυρείται από τα ίχνη της που έχουν βρεθεί στα σπλάχνα των σπηλαίων της. Μια περιοχή που κατοικήθηκε με βάση τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματά της σε όλες τις περιόδους, αφού οι άνθρωποι διαχρονικά εκτίμησαν τις δυνατότητες και την αξία της.
Εξαιρετικά τα ιστορικά αποτυπώματα τούτου του αδούλωτο τόπου και στα χρόνια της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, αφού εδώ πραγματοποιήθηκαν μεγάλες μάχες και καθοριστικές συνελεύσεις Κρητών επαναστατών. Μοναδικά και ανεπανάληπτα και τα ριζίτικα τραγούδια που συνέθεσαν με την ευαισθησία τους οι άνθρωποι της περιοχής τα οποία αναφέρονται σε αυτές τις ένδοξες ιστορικές σελίδες.
Μια παράδοση ελευθερίας και ανυπότακτης στάσης που υπαγορεύει το πλαίσιο ζωής και το αδούλωτο τοπίο η οποία συνεχίζεται και στα νεότερα χρόνια με τις μαδάρες και τα χωριά της ρίζας να αποτελούν απάτητα λημέρια ανταρτών και ορμητήρια αντίστασης στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής.
ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΜΙΤΑΤΟΚΑΘΙΣΜΑΤΑ
Στο πλαίσιο αυτό διαμορφώθηκε και η πλούσια ηθογραφική παράδοση της περιοχής με την ποιμενική ζωή και τα ιδιαίτερα λαογραφικά στοιχεία της να κυριαρχούν σε αυτή.
Τούτη την ποιμενική ζωή που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων των περιοχών αυτών να ασχολείται με την κτηνοτροφία, μαρτυρούν τα ξεχασμένα μιτάτα της μαδάρας με τα θαυμάσια συγκροτήματα των κούμων που αυτά διαθέτουν, αλλά και ολόκληροι ποιμενικοί οικισμοί, εξαιρετικά δείγματα της λαϊκής ποιμενικής αρχιτεκτονικής της περιοχής, με τις κούρτες, τις αυλές και τις πεζούλες από σχιστόπλακες και σχιστόλιθους.
Ανάμεσα σε τούτους τους κούμους, λίγο πριν πριν φτάσει κάποιος στην τοποθεσία Αμπέλια στις Κεραμειανές μαδέρες, ένας κούμος ιδιαίτερος, ως προς τη χρήση του, σε σχήμα παραλληλόγραμμου που οι βοσκοί του είχαν δώσει την ονομασία “καζίνο”. Ο κούμος αυτός αποτελούσε ένα σταθμό για τους χιονάδες που μετέφεραν με τα ζώα το χιόνι από “τον τάφκο Μηλέ”στην πόλη των Χανίων, αφού τότε δεν υπήρχε πάγος ή τα νεότερα ψυγεία.
ΠΟΛΛΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ
Ωστόσο κάνοντας στο μικρό αυτό σημείωμα και την απαραίτητη στάση στην αναπτυξιακή πορεία της περιοχής με βάση τις προαναφερόμενες δυνατότητες της, όπως αυτές προδιαγράφονται από τις φυσικές ομορφιές της και την πλούσια ιστορική και λαογραφική παράδοση, διαπιστώνει κανείς ότι πολλά μπορούν να γίνουν ακόμα.
Αξίζει βέβαια στο σημείο αυτό να αναφερθεί ότι η συνένωση των κοινοτήτων και η δημιουργία του Καποδιστριακού τότε Δήμου Κεραμειών το 1996, έθεσαν τις πρώτες βάσεις για την έξοδο της περιοχής από την απομόνωση και την εγκατάλειψη. Στο πλαίσιο μάλιστα της επιχειρούμενης τότε ανάπτυξης ο Δήμος Κεραμειών προκειμένου να μπορεί ο επισκέπτης να γνωρίσει ευκολότερα τη μαδάρα κατασκεύασε τουριστικό περίπτερο στην περιοχή Ψυχρό πηγάδι, μια κατάφυτη περιοχή από κυπαρίσσια και κατάκρυο νερό στην οποία μπορεί να φτάσει κανείς μέσω Κάμπων ή Θυμιάς με ασφαλτοστρωμένο δρόμο.
Όμως το περίπτερο αυτό εγκαταλείφθηκε, όπως εγκαταλείφθηκαν και τα όποια σχέδια προτείνει σχετική μελέτη της περιόδου εκείνης που αναφέρεται στις αναπτυξιακές δυνατότητες των ορεινών όγκων της Κρήτης και αφορά και τη συγκεκριμένη περιοχή.
Γενικότερα θα μπορούσε κανείς να αναφέρει ότι στη μέχρι τώρα πορεία του νέου Δήμου Χανίων δεν αξιολογήθηκαν στον οφειλόμενο βαθμό οι δυνατότητες των περιοχών αυτών και οι προοπτικές που ανοίγονται από την ύπαρξή τους, τόσο για τον ίδιο το Δήμο συνολικά, όσο και για τις περιοχές αυτές, με την προοπτική τα Χανιά να γίνουν εναλλακτικός τουριστικός προορισμός 365 μέρες το χρόνο. Και τούτο γιατί απουσίαζε και απουσιάζει ο στρατηγικός σχεδιασμός μέσα από ένα ολιστικό σχέδιο αειφόρου ανάπτυξης με σεβασμό στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον που θα αξιοποιεί αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα που στοχεύουν στην ανάπτυξη των ορεινών χωριών.
Ένα ολιστικό αναπτυξιακό σχέδιο που βασισμένο στη διατήρηση της ταυτότητας και την αξιοποίηση του τοπικού παραγωγικού και πολιτισμικού κεφαλαίου θα αναδείξει με όσο το δυνατόν μικρότερης κλίμακας ουσιαστικές παρεμβάσεις τις δυνατότητες της περιοχής και θα αποκαταστήσει τα στοιχεία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της. Ένα σχέδιο που θα αναδείξει επίσης τις φυσιολατρικές διαδρομές και ιδιαίτερα τη θεματική διαδρομή των μιτάτων, αλλά και τα φημισμένα φαράγγια του Θερίσσου, του Δικτάμου και το Αγιωργίτικο φαράγγι ή φαράγγι του Κυκλάμινου.
Ένα σχέδιο που θα δώσει τη θέση που τους αξίζουν στα χωριά των Κεραμειών και στο Θέρισο με τα δύο θεματικά μουσεία του, το μουσείο της Αντίστασης και το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται στο κτίριο του στρατηγείου του Ελευθερίου Βενιζέλου κατά το κίνημα του Θερίσου το 1905.
Ένα σχέδιο που θα αναδεικνύει την άυλη κληρονομιά, το ριζίτικο τραγούδι, τα πανηγύρια της περιοχής, τις γιορτές στην κουρά των προβάτων και την τοπική γαστρονομία με την ουσιαστική ενδυνάμωση της προσπάθειας των τοπικών πολιτιστικών σχημάτων.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι ανάλογες αναπτυξιακές προσπάθειες με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον που μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο στην κατεύθυνση αυτή, έχουν γίνει στα χωριά του Ψηλορείτη με την καθιέρωση αυτού ως Φυσικό Παγκόσμιο Γεωπάρκο της UNESCO.
Mήπως κάτι ανάλογο μπορεί να γίνει και στα Χανιά με την καλλιέργεια του αναλόγου πλαισίου διαβούλευσης, αλλά και με την απαραίτητη διαδημοτική συνεργασία σε επίπεδο νομού; Αρκεί να σκεφτούμε ότι τα Λευκά Όρη πατούν σε όλους τους Δήμους του Νομού, πλην του Δήμου της Κισσάμου.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία – Πηγές
1. Αντώνης Πλυμάκης, Τα Κεραμιά και η Κεραμιανή Μαδάρα, Γραφικές Τέχνες ΓΕΩΡΒΑΣΑΚΗΣ, Χανιά 2003.
2. Μιχάλης Κατσανεβάκης, Κάμποι η Ρίζα, Από την ιστορία, την παράδοση και τη λαογραφία του χωριού και της ευρύτερης περιοχής Κεραμειών και Αποκορώνου, Χανιά 1998.
3. Στέργιος Σπανάκης, Κρήτη, Β΄τόμος, Τουρισμός, Ιστορία, Αρχαιολογία, Ηράκλειο- Κρήτης.
* Η Μαρία Μαράκη είναι Φιλόλογος,
ΜΔΕ στην Εκπαίδευση Ενηλίκων
