Ό,τι έγινε το 1956

Η χώρα μας οδηγείται σε κρίσιμες εκλογές το 2023, που ίσως είναι διπλές. Βέβαια πάντοτε οι εκλογές στην Ελλάδα έχουν αυτόν τον προσδιορισμό, γιατί τα προβλήματα ποτέ δεν έχουν εκλείψει.

Οι εκλογές αυτές θα αναδείξουν μια κυβέρνηση συντηρητικής ή προοδευτικής κατεύθυνσης. Μια κυβέρνηση που θα στηρίζεται σε περισσότερες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις ή στην απόλυτη κυριαρχία ενός κόμματος θάναι κυβέρνηση συνεργασίας ή κυβέρνηση μονοκομματική;
Θα φθάσουμε την Ευρώπη ή θα ‘χουμε επικύρωση μιας ξεπερασμένης εικασίας για τις μονοκομματικές κυβερνήσεις;
Όλα αυτά θα εξαρτηθούν από την στάση των πολιτικών δυνάμεων και τελικά από την απόφαση της λαϊκής ετυμηγορίας. Είναι γεγονός ότι στην χώρα μας έχει καλλιεργηθεί μια κουλτούρα ότι οι συμμαχικές κυβερνήσεις δεν προσιδιάζουν με την ιδιοσυγκρασία του λαού μας και δεν εξασφαλίζεται πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Λες και ο λαός μας αναζητά την ανατροπή της ομαλότητας και την ταραχή. Η ταραχή προέρχεται από πολιτικές δυνάμεις για την δημιουργία πολιτικής έντασης και εξασφάλισης κομματικών κερδών. Η πολιτική πόλωση είναι γνώρισμα του κομματικού φανατισμού.
Ο λαός μας αναζητά την επίλυση των προβλημάτων του και την οικοδόμηση μιας Δημοκρατίας με πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό περιεχόμενο.
Στα χρόνια της μεταπολίτευσης κυριάρχησαν οι μονοκομματικές κυβερνήσεις. Αυτές οι κυβερνήσεις δυστυχώς δεν φάνηκαν αντάξιες στο μήνυμα της μεταπολίτευσης, για μια πολιτική και πολιτισμική τομή, ούτως ώστε ο λαός μας να επεξεργασθεί τα νέα βιώματά του, υπό το φως της βαθιάς αλλαγής που επήλθε. Ο κομματικός ανταγωνισμός διεξαγόταν σε ένα στεγανοποιημένο πεδίο πολιτικού ανταγωνισμού και οι πολιτικές δυνάμεις των μονοκομματικών κυβερνήσεων δημιούργησαν ένα αναχρονιστικό εξουσιαστικό σύμπλεγμα. Ένα σύστημα εξουσίας που στηριζόταν στην κατοχή του κράτους και την μετατροπή του σε πελατειακό. Έτσι λοιπόν δεν προχώρησε η Ελλάδα προς το μέλλον και είχαμε την λειτουργία ενός καθυστερημένου και αντιπαραγωγικού κράτους. Ενός κράτους που για να εκσυγχρονισθεί απαιτείται αλλαγή στην μεθοδολογία διακυβέρνησης και της νοοτροπίας του πολιτικού συστήματος. Στην θέση ενός ρουσφετολογικού κράτους να οικοδομηθεί ένα σύγχρονο και παραγωγικό κράτος. Στη θέση ενός αλλοτριωμένου πολίτη να υπάρξει ένας ελεύθερος πολίτης. Στην θέση της παρεμπόδισης της λειτουργίας των θεσμών, να επικρατήσει ο σεβασμός της ανεξαρτησίας τους και της αποστολής τους.
Παρόλα αυτά η χώρα δεν οδηγήθηκε στην οικονομική χρεοκοπία και τον πολιτικό μαρασμό από συμμαχικές κυβερνήσεις. Οδηγήθηκε από τις ισχυρές μονοκομματικές κυβερνήσεις! Απ’ αυτές που κομματικοποίησαν την εθνική οικονομία και το κράτος. Αυτές οι κακοδαιμονίες του πολιτικού συστήματος πρέπει να εκλείψουν και πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις που θα στηρίζονται σε περισσότερες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, μπορούν ασφαλέστερα να εκσυγχρονίσουν το πολιτικό σύστημα. Μπορούν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη διαφάνεια, από τις μονοκομματικές κυβερνήσεις.
Ωστόσο, συχνά διακηρύσσεται από τα κόμματα της αντιπολίτευσης ότι η χώρα χρειάζεται μια προοδευτική κυβέρνηση, για να αντιμετωπίσει καλύτερα τα προβλήματα της Δημοκρατίας και της ελληνικής κοινωνίας. Διακηρύσσεται από τα κόμματα που κινούνται στον χώρο μεταξύ της συντηρητικής Δεξιάς και της Κομμουνιστικής αριστεράς.
Δηλαδή από τα κόμματα του ευρύτατου χώρου της Κεντροαριστεράς. Μπορεί όμως να σχηματισθεί μια συμμαχική και προοδευτική κυβέρνηση από το αποτέλεσμα των εκλογών του 2023; Θα επιχειρήσω μια ιστορική αναδρομή για την στάση των κομμάτων του Κέντρου και της αριστεράς, σχετικά με τις κατά καιρούς συνεργασίες τους και ίσως δώσει την απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα που ταλανίζει τους Έλληνες που ανήκουν σ’ αυτό τον χώρο.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Στον χώρο της Κεντροαριστεράς είχαμε συχνά κατά το παρελθόν συνεργασίες, είτε στις κοινωνικές οργανώσεις, είτε στην τοπική αυτοδιοίκηση, είτε ακόμη και στις βουλευτικές εκλογές. Σε κρίσιμες περιόδους που επικρατούσε η παντοδυναμία της Δεξιάς, υπήρξε συμπόρευση μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων του κέντρου και της αριστεράς.
Η συμπαράταξη αυτών των δυνάμεων το 1956, είναι ιστορική! Έχουμε μια συνεργασία των αστικών κομμάτων του κέντρου με την αριστερά. Και μάλιστα σε μια εποχή που η Ελλάδα βρισκόταν στο κέντρο του ψυχρού πολέμου και ο αντικομουνισμός κυριαρχούσε στην ελληνική κοινωνία. Παρόλο που είχαν περάσει 6 χρόνια μόλις από τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου, πολιτικές δυνάμεις που βρέθηκαν στα αντίπαλα στρατόπεδα του πολέμου και τις χώριζε απόσταση, συνεργάσθηκαν το 1956 για να αντιμετωπίσουν την απόλυτη κυριαρχία της Δεξιάς. Η τότε ΕΡΕ “έφτιαξε” ένα απαράδεκτο, καλπονοθευτικό σύστημα για να κρατηθεί στην εξουσία. Ονομάσθηκε “τριφασικό” σύστημα γιατί εφαρμόστηκαν συγχρόνως τρία (3) εκλογικά συστήματα στις διάφορες περιφέρειες και έδινε έδρες μόνο στα δύο πρώτα κόμματα!
Το 1956 λοιπόν, που επικρατούσαν τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, οι εξορίες, οι φυλακίσεις, οι καταδίκες, έχουμε το πρώτο εκλογικό μέτωπο των αστικών κομμάτων του κέντρου με την αριστερά. Δεν ωθήθηκαν αυτές οι πολιτικές δυνάμεις σ’ αυτή την ιστορική συμφωνία μόνο εξαιτίας του εκλογικού νόμου, αλλά και για την καταπολέμηση των μεθόδων που ανατρέπουν τα θεμέλια της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, όπως διακήρυξαν τότε.
Έτσι λοιπόν συνεργάστηκε ο αντικομουνιστής Γ. Παπανδρέου με τον κομμουνιστή Μ. Γλέζο, ο συντηρητικός δεξιός Κ. Τσαλδάρης με τον ηγέτη της αριστεράς Η. Ηλιού, ο συντηρητικός κεντρώος Σ. Βενιζέλος με τον αρχηγό της ΕΔΑ Ι. Πασαλίδη, ο φιλελεύθερος Κ. Μητσοτάκης με τον κομμουνιστή Κ. Χιωτάκη!
Όλοι αυτοί συστεγάστηκαν στην «Δημοκρατική Ένωση».
Εξάλλου με απλά λόγια βρήκαν τις αρχές της συνεργασίας τους. Υπήρξε ταύτιση απόψεων για την αποκατάσταση ισοπολιτείας και ελεύθερων δημοκρατικών θεσμών, με την κατάργηση των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων και στην στήριξη ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και περιφρούρησης της εθνικής αξιοπρέπειας.
Όσον αφορά στο δύσκολο μοίρασμα των υποψήφιων βουλευτών βρέθηκε η λύση για κάθε συνεργαζόμενο κόμμα. Δηλαδή για τα 7 αστικά κόμματα και την Ε.Δ.Α. Η ΕΔΑ πήρε 20 υποψήφιους στις 300 έδρες και εξέλεξε 18 βουλευτές. Η Δ.Ε. ενώ ήλθε πρώτο κόμμα με 48,15%, εξέλεξε 132 έδρες και η ΕΡΕ δεύτερο κόμμα με 47,38% εξέλεξε 165 έδρες και σχηματίστηκε κυβέρνηση από το δεύτερο κόμμα.
Αν δεν υπήρχε συνεργασία, η ΕΡΕ θα έπαιρνε σχεδόν όλες τις έδρες! Υπήρξε όμως πριμοδότηση της αριστεράς προς την Ε.Κ. και στις εκλογές του 1964. τότε η ΕΔΑ δεν κατέβασε υποψήφιους βουλευτές σε 24 εκλογικές περιφέρειες και συνέβαλε στον θρίαμβο του 53% της Ε.Κ. Επίσης, είχαμε κοινούς υποψηφίους μεταξύ ΠΑΣΟΚ και αριστεράς στις μονοεδρικές έδρες σε προηγούμενες εκλογές!
Όμως σ’ αυτή την ιστορική διαδρομή, δεν μπορεί ν’ αγνοηθεί η αυτοκριτική του ΚΚΕ για τη στάση του στις εκλογές του 1946 και 1952. Η ιστορία υπάρχει για να διδάσκει και πρέπει να τη θυμόμαστε!
Κατηγορήθηκε λοιπόν ο γραμματέας του ΚΚΕ Ν. Ζαχαριάδης και καθαιρέθηκε στην 7η ολομέλεια της Κ.Ε. το 1956, ότι κακώς επέβαλε στο κόμμα την αποχή από τις εκλογές του 1946. Επίσης κατηγορήθηκε ότι κακώς συμμετείχε στις εκλογές του 1952 με το πλειοψηφικό σύστημα, αφού γνώριζε ότι η αριστερά δεν εκλέγει βουλευτή και θριάμβευσε ο Παπάγος και ότι κακώς έριξε το σύνθημα «Τι Πλαστήρας, τι Παπάγος»! Ας μελετήσουν αυτά τα ιστορικά γεγονότα στο σημερινό ΚΚΕ.

ΜΕΤΑΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Ελλάδα ύστερα από την επτάχρονη δικτατορία, οδηγείται μετά από μια δεκαετία σε εκλογές. Στις εκλογές του 1974 οι πολιτικές δυνάμεις της Κεντροαριστεράς ήσαν διασπασμένες, στην Ε.Κ. και το ΠΑΣΟΚ. Αυτή η διάσπαση οπωσδήποτε συνέβαλε στη σαρωτική νίκη της Ν.Δ. με 55%. Τα δύο κόμματα της Κεντροαριστεράς πήραν η Ε.Κ. 21% και το ΠΑΣΟΚ 13%. Ο Λαός που ακολουθούσε αυτά τα συγγενή κόμματα ήταν δυσαρεστημένος, γιατί διαπίστωσε ότι όσο διαρκεί αυτή η διάσπαση θα διαιωνίζεται η μονοκρατορία της συντηρητικής παράταξης.
Κάτω λοιπόν από την επιθυμία της λαϊκής βάσης, είχαν αρχίσει να γίνονται κάποιες κινήσεις «συνάντησης» των δύο κομμάτων. Σ’ αυτές τις προσπάθειες συμμετείχα κι εγώ ως βουλευτής της Ε.Κ. Ο Καραμανλής φοβούμενος ότι μπορεί να υπάρξει συνεργασία μεταξύ των δύο κομμάτων και για να προλάβει μια τέτοια εξέλιξη, διέλυσε πρόωρα τη Βουλή και προκήρυξε εκλογές!
Σ’ αυτές τις εκλογές, ενώ η Ν.Δ. «έπεσε» στο 41% σχημάτισε πανίσχυρη κυβέρνηση με 170 έδρες, ενώ τα κόμματα του ΠΑΣΟΚ και της Ε.Κ. πήραν 25% και 12% αντίστοιχα.
Με δυο ισχυρά κόμματα στον χώρο της Κεντροαριστεράς, είναι πλεονέκτημα της συντηρητικής παράταξης!
Πότε λοιπόν το ΠΑΣΟΚ έγινε εναλλακτική κυβερνητική λύση;
Όταν διαλύθηκε η Ε.Κ. μετά τις εκλογές του 1977. Τότε το ΠΑΣΟΚ έγινε κυρίαρχο σ’ αυτόν τον πολιτικό χώρο και έφθασε στον θρίαμβο του 48% το 1981!
Όταν λοιπόν η ενότητα αυτών των πολιτικών δυνάμεων επιβλήθηκε από τη λαϊκή βάση. Και είναι γεγονός ότι η βούληση της λαϊκής βάσης βρίσκεται συχνά πιο μπροστά από την κορυφή.
Για παράδειγμα, η απαίτηση της στην πρώτη ομιλία του Ε. Βενιζέλου το 1910 στην Αθήνα που ζητούσε συντακτική Βουλή.
Και αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο!
Η θέληση λοιπόν της λαϊκής βάσης αποτυπώθηκε στο αποτέλεσμα του 1981. Ενώ τα δύο κόμματα χωριστά συγκέντρωσαν στις εκλογές 1974 και 1977 περίπου 35%, το ΠΑΣΟΚ μόνο του πήρε 48%.
Ο Λαός «είδε» το ΠΑΣΟΚ σαν κυρίαρχη αντιδεξιά πολιτική δύναμη και το στηρίζει με μεγάλα ποσοστά μέχρι τις εκλογές του 2009. Πότε το ΠΑΣΟΚ συρρικνώνεται και φθάνει στο 4,5% το 2015; Όταν συνεργάστηκε σε κυβέρνηση με τη Ν.Δ. (2012-15)!
Η μεν Ν.Δ. κράτησε τις δυνάμεις της, ενώ η εκλογική βάση του ΠΑΣΟΚ αντέδρασε και μετατοπίσθηκε μαζικά σ’ ένα μικρό κόμμα του 3%. Αυτή η μετατόπιση αποδείχθηκε ότι δεν είναι περιστασιακή αλλά μόνιμη.
Και αυτό το γεγονός δεν αποτελεί έκπληξη. Για δεκαετίες το ΠΑΣΟΚ γαλούχησε τη βάση του με αντοδεξιά συνθήματα και φιλοαριστερά αισθήματα. Επομένως η επιλογή της ήταν φυσιολογική.
Και σήμερα η βάση του ΠΑΣΟΚ είναι αντιδεξιά.
Αναφέρθηκα σ’ αυτά τα γεγονότα για να δείξω ότι η ύπαρξη 2-3 κομμάτων στον χώρο της Κεντροαριστεράς εξασφαλίζει υπεροχή στη συντηρητική παράταξη.

Η ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Πολλές φορές γίνεται λόγος για τον προσδιορισμό των κομμάτων σε προοδευτικές και συντηρητικές. Λέγεται ότι αυτός ο χαρακτηρισμός γίνεται αυθαίρετα. Όμως η πολιτική επιστήμη και η οικονομική ανάλυση δεν έχουν κατατάξει αυθαίρετα τις πολιτικές δυνάμεις στο πολιτικό φάσμα. Τα Δεξιά κόμματα τα ‘χουν εντάξει στον συντηρητικό χώρο. Στην προκειμένη περίπτωση, σημαντικά στελέχη του κυβερνητικού κόμματος διακηρύσσουν ότι είναι Δεξιά! Επομένως δεν υπάρχει αυθαιρεσία! Σήμερα σχεδόν όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης και που κινούνται στον χώρο της Κεντροαριστεράς διακηρύσσουν την ανάγκη σχηματισμού προοδευτικής κυβέρνησης. Αλλά μέχρι εκεί.
Αν δεν υπάρξει σταθερή και ειλικρινής πολιτική βούληση των κομμάτων, τότε θα μείνουν μόνο οι διακηρύξεις. Αν τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν σταματήσουν τη μεταξύ τους αντιπολίτευση και δεν ελαχιστοποιήσουν τις αποστάσεις που τα χωρίζουν, τότε δεν μπορεί να ικανοποιηθεί ο στόχος. Η συμπόρευση δεν θα ‘ρθει εξ… ουρανού!
Αυτή η συμπόρευση είναι γεγονός ότι ανησυχεί το κυβερνητικό κόμμα. Όταν το κόμμα της Ν.Δ. κατηγορεί το ΠΑΣΟΚ ότι έγινε παρακολούθημα του ΣΥΡΙΖΑ, το διακηρύσσει γιατί δεν επιθυμεί το πλησίασμα των δύο κομμάτων και ρίχνει… πεπονόφλουδες! Απεύχεται μια τέτοια συνεργασία. Αναφέρθηκα στη στάση των αντιδεξιών κομμάτων στις εκλογές του 1956. Αν κανένας διαβάσει τις δηλώσεις των κομμάτων, τότε θα διαπιστώσει ότι ελάχιστα διαφέρουν από τις σημερινές δηλώσεις τους.
Όπως και τώρα, και τότε, μιλούσαν για τη μονοκρατορία της συντηρητικής παράταξης.
Όπως και τώρα, και τότε, μιλούσαν για διαφάνεια, κράτος δικαίου και σεβασμό στους δημοκρατικούς θεσμούς.
Τότε όμως, αυτές οι πολιτικές δυνάμεις παραμέρισαν τις διαφορές τους και συμπορεύθηκαν. Και μάλιστα όταν είχαν βρεθεί σε αντίπαλα πολεμικά στρατόπεδα και τις χώριζε αίμα. Δυστυχώς, τότε δεν τις άφησε ο κομματικός φανατισμός να σκεφθούν ότι το αίμα έχει το ίδιο χρώμα. Γι’ αυτό λοιπόν αυτή η συνεργασία είναι ιστορική!
Όταν λοιπόν ξεπεράστηκαν τέτοια εμπόδια τότε, σήμερα οι λεκτικοί διαξιφισμοί των κομμάτων μεταξύ τους είναι ευτελείς μπροστά τους!
Οι εκλογές του 2023 θα διεξαχθούν με το σύστημα της απλής αναλογικής και υπάρχει η πρώτη δυνατότητα των αντιδεξιών κομμάτων να σχηματίσουν προοδευτική κυβέρνηση, αρκεί βέβαια το ΚΚΕ να προσαρμοστεί με την πολιτική πραγματικότητα. Η μοναχική πορεία τους δεν επηρεάζει τις πολιτικές εξελίξεις.
Αν όμως δεν σχηματιστεί προοδευτική κυβέρνηση ή συντηρητική κυβέρνηση σ’ αυτές τις εκλογές, τότε η χώρα οδηγείται σε νέες εκλογές, μ’ ένα εκλογικό σύστημα που δίνει δώρο 40 έδρες στο πρώτο κόμμα. Το αποτέλεσμα των πρώτων εκλογών θα αποτελέσει τον καταλύτη των πολιτικών εξελίξεων! Η «πρωτιά» θα παίξει καθοριστικό ρόλο! Αν πρωτεύσει ο ΣΥΡΙΖΑ, τότε ο σχηματισμός μιας προοδευτικής κυβέρνησης είναι βέβαιος, διότι θα πάει στις δεύτερες εκλογές με τον αέρα του νικητή. Αν όμως είναι δεύτερο κόμμα στις πρώτες εκλογές, τότε υπάρχει η δεύτερη δυνατότητα σχηματισμού μιας προοδευτικής κυβέρνησης με βεβαιότητα, αρκεί κάτι τέτοιο να μη λέγεται για ψηφοθηρικούς λόγους, αλλά γιατί υπάρχει πίστη σ’ αυτό τον στόχο.
Να επαναληφθεί, λοιπόν, ό,τι έγινε το 1956!
Οι δεύτερες εκλογές θα ‘χουν πολιτική ένταση και η μεν Ν.Δ. θα συμπιέσει τα υπόλοιπα κόμματα της Κεντροαριστεράς. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει πόλωση και θα συνθλίβουν τα κόμματα, εκτός από τα δύο πρώτα. Έτσι λοιπόν για να αποφύγουν τη σύνθλιψη τα υπόλοιπα κόμματα της Κεντροαριστεράς, αλλά και για τον σχηματισμό μιας σίγουρης προοδευτικής κυβέρνησης, θα πρέπει να συμπορευθούν όπως έγινε το 1956. Μια ενιαία εκλογική συμπαράταξη για να ξεπεραστούν τα εμπόδια του εκλογικού νόμο. Μια τέτοια συμπόρευση θα εξασφαλίσει όχι μόνο το δώρο των 40 εδρών, αλλά θα ξεπεράσει και το όριο του 37% για την αυτοδυναμία. Οι δυνάμεις της Κεντροαριστεράς πάντοτε αποτελούν την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος. Αρκεί να ‘ναι μονοιασμένες! Αυτό το μήνυμα δεν αποτελεί μήνυμα ηττοπάθειας, αλλά μήνυμα για έναν ελπιδοφόρο πολιτικό σχεδιασμό. Εξάλλου τέτοιοι σχεδιασμοί θα γίνονται και στον συντηρητικό χώρο. Ο Λαός μας λέει ότι «των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν».
Οι δυνάμεις της ευρείας προοδευτικής παράταξης έχουν παρελθόν στις συνεργασίες, όπως ανέφερα. Μάλιστα το ΠΑΣΟΚ έχει ιστορικό παρελθόν στη συνεργασία των δημοκρατικών δυνάμεων, όπως τις προσδιόρισε ο ιδρυτής του. Ο Α. Παπανδρέου υπήρξε θιασωτής της συνεργασίας τους από το 1965. Γι’ αυτόν τον λόγο η Δεξιά και η δικτατορία τον χαρακτήρισαν… συνοδοιπόρο! Γιατί συνέβαλε στο λαϊκό μέτωπο μεταξύ της Κεντροαριστεράς και αριστεράς, μετά το βασιλικό πραξικόπημα της 15/7/65!
Όταν λοιπόν οι στόχοι είναι κοινοί, τότε τα εμπόδια παραμερίζονται ευκολότερα. Οι τελευταίες πολιτικές εξελίξεις, κυρίως λόγω των υποκλοπών, έφεραν πιο κοντά αυτές τις πολιτικές δυνάμεις.
Αριστερούς, Κεντρώους, Σοσιαλδημοκράτες!
Χρειάζεται όμως θέληση και ισχυρή πολιτική βούληση. Να παραμερισθούν οι αντιθέσεις του κοντινού παρελθόντος και η αναμόχλευση γεγονότων που δεν βοηθούν στη συμπόρευση.
Εξάλλου όλοι έχουν πει… Ουδείς «αναμάρτητος»…!
Να επαναληφθεί λοιπόν ότι έγινε το 1956!

*Ο Βασίλης Πεντάρης
π. βουλευτής Χανίων