Άπειρες φορές στην πορεία τής ζωής του ανθρώπου προβάλλει το ερώτημα του σημερινού μας υπότιτλου. Ένα ερώτημα που μόνο θεωρητικό ή φραστικό δεν είναι, όπως ενδεχομένως να το εκλάβουν μερικοί. Απεναντίας, είναι ολωσδιόλου υπαρκτό και εσαεί επίκαιρο, που απασχολεί συχνά και δίνει αφορμή για σχόλια και αντιπαραθέσεις σε πολίτες και πολιτικούς, σε θεσμικούς φορείς, σε κρίνοντες και κρινόμενους! Έχουν, όμως, δίκιο όσοι συμμερίζονται το νόημα και το πνεύμα αυτού τού ερωτήματος; Ίσως η απάντηση δοθεί στη συνέχεια.
Νόμοι, κατά την έννοια του δικαίου, είναι το σύνολο των θεσμοθετημένων γραπτών κανόνων δικαίου, που στηρίζονται στο Σύνταγμα μιας Χώρας, ψηφίζονται από το Κοινοβούλιο και ρυθμίζουν την ατομική στάση και τις σχέσεις μεταξύ των πολιτών και τις σχέσεις πολιτών – κράτους. Κανόνες, που, εντέλει, κατευθύνουν και ρυθμίζουν τη σωστή και εύρυθμη λειτουργία τού κράτους και των κοινωνιών, που πρέπει να τυγχάνουν γενικής αποδοχής και είναι υποχρεωτική η πιστή εφαρμογή τους για όλους τους πολίτες και όλους τους φορείς.
Ο Άγιος Αυγουστίνος, θέλοντας να τονίσει την αναγκαιότητα και την αξία των νόμων, μας διδάσκει πως “κανένα κράτος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς δίκαιο, κανένα δίκαιο χωρίς κράτος”. Ενώ ο Πίνδαρος – αρχαίος ποιητής – θέλοντας να τονίσει την ισχύ τού νόμου, προειδοποιούσε “Νόμος πάντων βασιλεύς θνητών τε και αθανάτων”!
Η ηθική, εξάλλου, είναι το σύνολο των κανόνων και των αρχών που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων προς εαυτούς και τους συνανθρώπους τους με βάση το “καλόν κ αγαθόν”. Με βάση, δηλαδή, την ωραιότητα – το κάλλος – της ψυχής. Το σύνολο των κανόνων αυτών απαρτίζουν την ηθική και προσδιορίζουν την κοινωνική ηθική.
Τα άτομα εκείνα, που μπορούν να διακρίνουν ποιο είναι το ηθικά καλό ή κακό και να κατευθύνουν τις πράξεις και τη διάνοιά τους με βάση το καλό, είναι αυτόχρημα έντιμα κι ενάρετα, άτομα, δηλαδή, που διαθέτουν ηθική συνείδηση, αυτόν τον υπέρτατο κριτή που επιβραβεύει το ήθος και ελέγχει διαρκώς το καθετί ανήθικο κι ανέντιμο. Άλλωστε, ο Ισοκράτης, Αθηναίος ρήτορας, μας προειδοποιεί “Μην ελπίζεις ότι κάνοντας κάτι κακό θα ξεφύγεις. Γιατί, αν ξεφύγεις από τους άλλους, θα γίνεις αντιληπτός από τη συνείδησή σου!”. Η ηθική δε κατά τον Αριστοτέλη, κορυφαίο φιλόσοφο του αρχαίου κόσμου, είναι αρετή. Και αρετή είναι “έξις αφ’ ής αγαθός άνθρωπος γίνεται και αφ’ ής εύ το εαυτού έργον αποδόσει” (Ηθικά Νικομάχεια βιβ. 2 κεφ. 5,20).
Η ηθική, όμως, δεν έχει – και δεν πρέπει να έχει – διαβαθμίσεις ούτε και διαχωρισμούς. Δεν υπάρχει “oλίγη ή πλείστη ηθική” ούτε και πρέπει αυτή να διακρίνεται σε “προσωπική ή δημόσια” κι αυτό, γιατί η ηθική ως αρετή είναι μία και μοναδική και δεν της πρέπουν διακρίσεις! Η καθημερινή δε συμπεριφορά πολιτών, πολιτικών, δημόσιων υπαλλήλων και όλων, όσοι έχουν επιλέξει ν’ ασκήσουν δημόσια λειτουργήματα, πρέπει να ακολουθεί πιστά τις αρχές τής εντιμότητας και της προσωπικής ευθύνης.
Υπήρξαν, βέβαια, και μερικοί πολιτικοί στο παρελθόν, που το παράκαναν! Γιατί, με αφορμή τα σχόλια που δέχθηκαν για νόμιμες, κατά τα λοιπά, δράσεις τους στη διάρκεια της θητείας τους, οι οποίες, όμως, υπερέβαιναν αισθητά τα όρια της πολιτικής ηθικής, διατύπωναν – ως βολική – την άποψη πως δήθεν “το νόμιμο είναι και ηθικό”!
Δεν έχουν ποτέ το ηθικό δικαίωμα να λησμονούν το καθήκον τους και να παραμερίζουν τις αρχές και τις αξίες περί πολιτικής και ηθικής συνείδησης, με άλλα λόγια τις αρχές του ενάρετου (πολιτικού) βίου, για τις οποίες, όμως, έχουν τιμηθεί απ’ τον λαό και έχουν κληθεί από αυτόν ακριβώς για να τις υπηρετήσουν!
Τον λόγον, λοιπόν, έχουν πλέον τα Κόμματα μέσω των οργάνων τους, η Κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο. Οφείλουν ν’ αντιμετωπίσουν και να θεραπεύσουν νομοθετικά τούτο το οξύμωρο (τη διάσταση, δηλαδή, Νόμου και Ηθικής, οσάκις εμφανίζεται) και τούτο χάριν της εύρυθμης λειτουργίας της Δημοκρατίας και της εμπέδωσης, μεταξύ των πολιτών, του σεβασμού στους θεσμούς της Πολιτείας!
Εμείς, πάντως, συμφωνούμε απόλυτα με την πάντα επίκαιρη παραδοχή και διδαχή του Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνα (Ρωμαίου ρήτορα πολιτικού και συγγραφέα) πως το δίκαιο, για να είναι χρήσιμο, ΠΡΕΠΕΙ να είναι ηθικό!
