Οι σημερινοί ηλικιωμένοι εκφράζουν πολλά παράπονα προς όλους τους υπεύθυνους και αρμόδιους που δεν παίρνουν καμιά θέση για όσα κατά καιρούς λένε προφορικά και γραπτά γιατί δεν διδάσκονται στα σχολεία οι παροιμίες και οι συνήθειες καλές ή κακές για να μην είναι θύματα τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους.
Θυμούνται όταν ήτανε μικροί εκτός από τους γονείς τους και στα σχολεία που πηγαίνανε μαθαίνανε από τους εκπαιδευτικούς όλες τις παροιμίες και τις συνήθειες και σύμφωνα με το νόημά τους τις εκτελούσανε και είχανε επιτυχίες και η πρόοδός τους οφειλότανε σε αυτές.
Οι ηλικιωμένοι που έχουν ρίζες από την πρώην πατρίδα τους τη Μ.Ασία λένε ότι οι παππούδες και οι γονείς τους τις περισσότερες τις φέρανε από εκεί που έχουν γεννηθεί και τις εφαρμόζανε όταν ήρθανε στα χωριά και στην πόλη που κατοικούσανε και σε λίγα χρόνια η πρόοδός τους ήτανε μεγάλη.
Παρατηρούν σήμερα στις παρέες που κάνουν ότι ελάχιστες φορές ακούνε από ορισμένους νέους να λένε λίγες από αυτές αλλά δεν τις εφαρμόζουν γιατί δεν γνωρίζουν το νόημά τους και τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες τους.
Ομως παρά που αδιαφορούν δεν σταματούν να ενημερώνουν και να επαναλαμβάνουν όταν οι συζητήσεις ή οι πράξεις το προκαλούν να λένε τις παροιμίες ή τις συνήθειες που έχουν θέση εκείνη την ώρα όπως: Σήμερα έχουμε την ενημέρωσή τους ποιον συνηθίζανε την παλιά εποχή να λένε: τζαναμπέτη.
Στην παρέα που είχαμε κάνει πρόσφατα με δυο ηλικιωμένους στο σπίτι του ενός γνωρίζουν μας είπανε από κοντά αυτή την συνήθεια και ο πρώτος είπε: όταν εγώ πήγαινα στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού μου το 1947 ο δάσκαλος μου είπε να πω στον πατέρα μου να έρθει στο σχολείο να του πει για εμένα επειδή ήμουνα πολύ άτακτος μέσα και έξω στο σχολείο και στα διαλείμματα. Επειδή ο πατέρας είχε πολλές δουλειές στα χωράφια πήγε η μάνα μου και της είπε: «Ο γιος σου, ο Γιάννης είναι πολύ τζαναμπέτης και δεν μπορώ να τον κάνω καλά, παρά τις πολλές τιμωρίες που του βάζω, μέσα και έξω του σχολείου -κάνει τα ίδια στα παιδιά: Τα χτυπά, τα βρίζει, τους λέει κακές κουβέντες, τους σχίζει τα βιβλία, τους πετά πέτρες και πολλά άλλα. Να του πείτε να διορθωθεί.»
Το βράδυ το είπε στον πατέρα μου και αυτός με μάλωσε σκληρά και κοιμήθηκα νηστικός. Η μάνα μου πίστεψε τον δάσκαλο γιατί και στο σπίτι μας ήμουνα το ίδιο και χειρότερος με τα αδέλφια μου. Όπως μια φορά θυμάμαι που είχα πάρει τα παπούτσια του μεγάλου αδελφού μου και τα είχα κρύψει στον στάβλο των ζώων μας μέσα στα άχυρα και για μια ημέρα περπατούσε ξυπόλητος. Η μάνα μου το κατάλαβε και με έπιασε από το αυτί και μου λέει αν δεν τα φέρεις θα σου το ξεπατώσω. Εγώ πονούσα και πήγα αμέσως και τα έφερα να τα φορέσει.
Επίσης μια μέρα μου είπε η μάνα μου να πάω να φέρω νερό για το σπίτι με τη στάμνα από τη βρύση του χωριού μας. Εγώ πήγα και την έσπασα για να μην με ξαναστείλει. Ακόμα και στο χωριό μάλωνα και χτυπούσα τα παιδιά του χωριού. Οι χωριανοί και οι γονείς μου με αποκαλούσανε τζαναμπέτη, δηλαδή ανάποδο – στριμμένο, δύστροπο, αυθάδη κ.λπ. Όμως όσο μεγάλωνα σιγά –σιγά όλα τα παραμέριζα και έγινα ο καλύτερος. Όταν μεγάλωσα μου είπε η μάνα ότι δεν το περίμενα γιε μου, Γιάννη, να γίνεις το καλύτερο παιδί μου. Μου είπε ακόμα ότι το ίδιο ήτανε σαν εσένα και ο πατέρας μου και μόνο εσύ τα κληρονόμησες όλα του, από όλα τα αδέλφια σου.
Υπόψιν ότι εκτός από τον άνθρωπο που του δίνανε αυτή τη βαριά ονομασία εξαιτίας της κακής του συμπεριφοράς στο χώρο που ζει το ίδιο ονομάζανε και τα ζώα που διατηρούσε η οικογένεια (πρόβατα, γάιδαρο, αγελάδες κ.λπ.) όταν παρουσιάζανε διάφορες κακές συμπεριφορές που ήτανε εις βάρος αυτής.
Στη συνέχεια μίλησε και ο δεύτερος της παρέας ηλικιωμένος και μας είπε: Εγώ την κατοχή θα ήμουνα 9 ή 10 ετών όταν είχε έρθει στο σπίτι μας ο αγροφύλακας του χωριού μας και έφερε μια κλήση του πατέρα μου για αγροτική ζημιά που είχανε κάνει τα πρόβατά μας στα σπαρτά ενός χωριανού μας. Πήγε στο αγρονομείο και κάθισε στην καρέκλα του κατηγορούμενου και του είπε ο αγρονόμος: κατηγορούμενε, τα πρόβατά σου κάνανε μεγάλη ζημιά στα σπαρτά του χωριανού σου, Μανούσου Κ. Γιατί δεν ήσουνα κοντά στο κοπάδι σου να τα βλέπεις; Τώρα πως θα πληρώσεις τη ζημιά που του έκανες; Δεν θα φθάσουνε όλα τα αρνιά που θα πουλήσεις τα λεφτά που θα πάρεις. Ο πατέρας μου του απάντησε: Κύριε Αγρονόμε, ο ένας κριός που έχω στο κοπάδι μου είναι πολύ τζαναμπέτης. Αυτός με τα κέρατα του πέταξε με φόρα τον φράκτη που είχα στην πόρτα της μάνδρας και αφού άνοιξε βγήκανε όλα μαζί τα πρόβατα και πήγανε στο σπαρτό του χωριανού μου που ήτανε εκεί κοντά. Μόλις φύγω από εδώ θα πάω να τον σφάξω γιατί αυτός θα είναι η αιτία να τα πουλήσω όλα τα πρόβατα από τις ζημιές που θα πληρώνω.
Ο αγρονόμος τον πίστεψε και τον απάλλαξε από την τιμωρία αφού τον λυπήθηκε και ο κάτοχος του σπαρτού και αφού είχε και πολλά παιδιά. Όταν τον έσφαξε του έστειλε το ένα μπούτι κρέας στο σπίτι με τον γιο του και όλα πήγανε μετά καλά.
Ο ηλικιωμένος τελειώνοντας είπε ακόμα: Είχαμε στο σπίτι μας και τρεις αγελάδες. Η μια ήτανε πολύ τζαναμπέτισσα. Αντιδρούσε στον πατέρα μου να της βάλει τον ζυγό για να οργώνει και να αλωνίζει τα σπαρτά μας και ακόμα μέσα στον στάβλο είχε σκληρή συμπεριφορά με τις άλλες. Όταν πλησιάζανε οι γιορτές οι γονείς μου δεν είχανε λεφτά να μας πάρουνε ρούχα και παπούτσια. Έτσι είπε ο πατέρας τη μάνα μου να πουλήσουμε τη μια αγελάδα για να ντυθούμε όλοι μας; Η μάνα μου δέχθηκε αλλά του είπε να πουλήσεις την τζαναμπέτισσα για να γλιτώσουμε όλοι μας από αυτά που μας κάνει.
Σήμερα αυτή η συνήθεια με τη βαριά της ονομασία στον άνθρωπο και στα ζώα ευτυχώς έχει σταματήσει πριν αρκετά χρόνια να λέγεται. Μόνο ορισμένες φορές στις παρέες που κάνουν τη λένε μερικοί ηλικιωμένοι που έχουν ρίζες καταγωγής από τη Μ.Ασία που την φέρανε οι πρόγονοί τους όταν ήρθανε και κατοικήσανε στη χώρα μας.
