Εχω δυο καλούς φίλους στον Βαφέ. Ο Μανώλης ο Βαλσαμάκης και η Ευμορφία Βαγιάκη. Αυτοί μου κάνανε τη μεγάλη τιμή και με κάλεσαν στην εκδήλωση που κάνουν κάθε χρόνο τον Αύγουστο για να θυμηθούν και να τιμήσουν τους Βαφιανούς, που για να γλυτώσουν το μαχαίρι των Τούρκων, κατέφυγαν στο σπηλιάρι της Κρυονερίδας και δεν βγήκαν ποτέ ζωντανοί από κει!
Bρεθήκαμε, λοιπόν, με την Κατερίνα στον όμορφο και γραφικό Βαφέ με τα ομορφοκτισμένα, πετρόκτιστα, σπίτια του, που σήμερα έχει περίπου 200 μόνιμους κατοίκους. Λίγο παραπέρα από τον Βαφέ, περίπου στο ένα χιλιόμετρο, την εποχή της Ενετοκρατίας, υπήρχε ακόμα ένα χωριό, η Κούρτσα, που καταστράφηκε και οι κάτοικοί του ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στον Βαφέ.
Σημερινές οικογένειες του Βαφέ, όπως οι Μπουντουράκηδες, οι Κατσοχειράκηδες και άλλοι, έχουν την ιδιοκτησία της περιοχής της Κούρτσας. Από κει εξάγεται το συμπέρασμα πως οι πρόγονοί τους ήταν κάτοικοι του χωριού.
Οπως εκμαίευσα από τη φίλη μου την Ευμορφία, η Κούρτσα, ίσως να καταστράφηκε από τους Ενετούς μετά από κάποια επανάσταση, ίσως πάλι να έδιωξε τους κατοίκους του χωριού κάποιος λοιμός – αρρώστια.
Σήμερα στο μέρος που ήταν το χωριό έχουν μείνει τα χαλάσματα για να θυμίζουν την παλιά Κούρτσα και τις παλιές οικογένειες που τώρα πια είναι… Βαφιανοί.
Στην κουβέντα μου είπε και μια παλιά ιστορία που έχει σχέση με το χωριό μου την Αση-Γωνιά.
Βέβαια εγώ το έψαξα και ρώτησα παλιούς Γωνιώτες. Ομως, κανένας δεν την επιβεβαίωσε. Ισως να έγινε αρκετά παλιά και κανένας πλέον να μην θυμάται το γεγονός. Η διήγηση της Ευμορφίας ήταν αρκετά πειστική και μάλιστα μου είπε και ονόματα των πρωταγωνιστών και όπως μου είπε, το γεγονός αυτό έγινε στα μέσα στου 19ου αιώνα.
Ηρθαν, λοιπόν, εδώ στον Βαφέ Ασηγωνιώτες και έκλεψαν μια όμορφη κοπελιά! Οπως μου είπε ήταν Παινεσοπούλα.
Οι Βαφιανοί, όμως, δεν το βάζανε κάτω. Ετοιμάζονταν να πάνε στην Αση-Γωνιά και να πάρουν πίσω την κοπελιά -έστω και “μεταχειρισμένη”!
Βρήκαν κάποιον Γωνιώτη σε κάποιο χωριό του Αποκόρωνα που τον έλεγαν Μπίκο και τον ρωτούσαν. Αυτός όμως τους προειδοποίησε «καλλιά σας έχω να κάτσετε στ’ αβγά σας. Αυτούς δε τσ’ έκαμενε καλά ολόκληρη Τουρκιά. Μόνο μην πάτε γιατί δε θα γειαήρει κιανείς οπίσω!».
Ομως, οι Βαφιανοί ορδινιάστηκαν, πήραν τ’ άρματά τους και ξεκίνησαν την… εκστρατεία.
Νύχτα έφθασαν στην ΑσηΓωνιά και… έτυχε να περάσουν κάτω από το σπίτι που είχαν την κοπελιά. Η κοπελιά τούς αντιλήφθηκε και τους φώναξε. Τη βοήθησαν να κατέβει από ένα παραθύρι, την πήραν και δρόμο για τον Βαφέ. Βέβαια η ιστορία έχει κάποια ερωτηματικά! Ας είναι!
Πάντως, να το ξέρουν οι Βαφιανοί πως εμείς οι Ασηγωνιώτες την είχαμε ξεχασμένη την ιστορία και μας την ξαναθύμισε η χωριανή σας η Ευμορφία…
Στα γεγονότα, λοιπόν, του Αυγούστου του 1821, όπως τα διηγάται ο Κριτοβουλίδης και όπως μου τα είπε η έγκυρος ιστορικός της περιοχής Ευμορφία Βαγιάκη: «Την έκτην Αυγούστου, λίαν πρωί, το μεν ιππικό δρόμου κατέλαβε το στενόν του Αλμυρού, κατεδίωξαν την ανθιστάμενη φρουράν, άπαν δε το πεζικόν επροκάλεσεν εις τας θέσεις την αντίπαλην πεισματωδεστάτην μάχην διαρκέσασα μέχρι μεσημβρίας με ανάλογον φθοράν αμφοτέρων. Μάτην επροσπάθησαν οι Ελληνες να εκδιώξωσι το Ιππικόν από την επίκαιρον θέσιν του Αλμυρού. Αναγκάσθησαν, λοιπόν, να υποχωρήσωσιν… Οι δε Τούρκοι εισήλασαν εις Αποκόρωνα».
Μπήκαν, λοιπόν, οι Τούρκοι στον Αποκόρωνα και δεν νομάξανε Θεό! Επεσαν σαν τα άγρια λυσσασμένα σκυλιά στα χωριά του Αποκόρωνα, σκοτώνοντας, λεηλατώντας και εξανδραποδίζοντας τους κατοίκους των χωριών.
Φαίνεται πως την ίδια τύχη με τα υπόλοιπα χωριά είχε και ο Βαφές. Ισως μερικοί από τους κατοίκους να πήραν τα βουνά εγκαίρως. Ομως από αυτούς, γύρω στους 130, γυναικόπαιδα, ως επί το πλείστον, κρύφτηκαν στην Κρυονερίδα, σε μια σπηλιά λίγο παραπάνω από τον Βαφέ.
Υπάρχουν -όπως μου είπε η Ευμορφία- δύο εκδοχές. Η πρώτη πρέπει να είναι παραμύθι ή να συναινεί σε άλλο σπηλιάρι.
Λέει, λοιπόν, πως οι Τούρκοι έπιασαν ένα γέρο Βαφιανό, τυφλό, που είχε μείνει στο χωριό. Περνώντας από τη σπηλιά άκουσε κλάμα μικρού παιδιού.
Για να τους προειδοποιήσει και να εμποδίσουν το παιδί να κλαίει, άρχισε να τραγουδά:
«Κρούψε μάνα το παιδί σου
να μην χάσεις τη ζωή σου».
Η μάνα απάντησε μέσα από τη σπηλιά:
«Δεν το κρούβω το παιδί μου
κι ας τη χάσω τη ζωή μου».
Οι Τούρκοι κατάλαβαν και είπαν στον γέρο να επαναλάβει το τραγούδι. Ετσι εντόπισαν το μέρος.
Η άλλη εκδοχή και η πλέον πειστική είναι πως κάποιοι βγήκαν έξω και πήγαν να κόψουν σταφύλια. Τους αντιλήφθηκαν οι Τούρκοι, τους παρακολούθησαν και τους είδαν να μπαίνουν στη σπηλιά.
Στη συνέχεια πρέπει να έγινε κάποια μικρή και σύντομη μάχη με τους λίγους οπλοφόρους.
Μετά από πολιορκία τριών ημερών, οι Τούρκοι μάζεψαν στην είσοδο της σπηλιάς διάφορα εύφλεκτα υλικά, όπως ξύλα – κατσίγαρους – θειάφι και τους έβαλαν φωτιά. Οι καπνοί μπαίνανε μέσα και προκάλεσαν τον θάνατο από ασφυξία σε 130 γυναικόπαιδα.
Σώθηκαν μόνο 6 άτομα που μπόρεσαν να ξεφύγουν από τον τουρκικό κλοιό! Ενας από αυτούς ο Ιωάννης Μπριτζουλάκης ήταν 7 ετών στο ολοκαύτωμα της Κρυονερίδας. Πέθανε σε βαθιά γεράματα και διηγόταν τα γεγονότα. Στη μέση του χωριού βρίσκεται μια πανέμορφη ταβέρνα με το όνομα “Κούρτσα”, προφανώς για να θυμίζει το παλιό χωριό. Στο αναπαλαιωμένο μεσαιωνικό σπίτι με την καταπληκτική αυλή, του Εμμανουήλ Σκορδίλη, που όπως λέει κάποια επιγραφή κτίστηκε το 1616. Ο παπα – Σκορδίλης πρέπει να κατάγεται από την παλιά Βυζαντινή οικογένεια των Σκορδίληδων.
Εδώ στην όμορφη και δροσερή ταβέρνα δεξιώθηκαν τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση με γευστικά εδέσματα και καλό βαφιανό μαρουβά!
Υ.Γ. Ούλες τσι πλια παλιές ιστορίες τσ’ Ασηγωνιώτικης Ρίζας τσι πρεμάζωξα και τσ’ έκαμα ένα βιβλίο, το τέταρτο της σειράς, με τίτλο “Μαδαρίτικα Αναστορήματα”.
