»… και το ευοίωνο οικολογικό μέλλον των εφαρμογών του
Εφαρμογές και προοπτικές του Παλυγορσκίτη
Ο Παλυγορσκίτης, λόγω των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που παρουσιάζει, βρίσκει μεγάλη εφαρμογή στη βιομηχανία, στην τεχνολογία και στον πρωτογενή τομέα. Η αναλυτική αναφορά στην πλειάδα αυτή των εφαρμογών στα στενά πλαίσια ενός άρθρου είναι πραγματικός άθλος. Πράγματι, ο Παλυγορσκίτης ως φυσικό ή επεξεργασμένο ή «τροποποιημένο» ορυκτό χρησιμοποιείται στην παρασκευή γεωργικών λιπασμάτων και παρασιτοκτόνων, στις δομικές κατασκευές και στο περιβάλλον ως φορέας ελεγχόμενης αποδέσμευσης ουσιών, στην υφαντουργία, στη λεύκανση, στην επεξεργασία του νερού στο μοριακό διαχωρισμό ως υγροσκοπικό μέσο, στα πλαστικά, στα ελαστικά, στην παραγωγή ελαφροβαρών αδρανών σε διάφορα εδαφοτεχνικά έργα ως υπόστρωμα στη σύνθεση άμορφων νανοσωλήνων άνθρακα και σε πολλές άλλες εφαρμογές. Πρέπει να λεχθεί πως στις μέρες μας το ενδιαφέρον των ερευνητών για διεξοδικότερη μελέτη των ιδιοτήτων του Παλυγορσκίτη γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο, τόσο για τη βελτίωση των υφιστάμενων εφαρμογών όσο και για τη χρήση του σε νέες . Το αργιλικό αυτό ορυκτό στις εφαρμογές χρησιμοποιείται με βάση τα κολλοειδή χαρακτηριστικά του. Κατά συνέπεια ο Παλυγορσκίτης διατίθεται στην αγορά με τη μορφή δύο τύπων, τον κολλοειδή και μη κολλοειδή. Η δράση του πρώτου τύπου, του κολλοειδούς, εστιάζεται στην ανάπτυξη ιξώδους, στην πήκτωση, στην πύκνωση, στην πάχυνση, στη ζελάτωση, στην κολλοειδή προστασία, στην εναιώρηση, στη λίπανση, στην προσρόφηση, στην κατακράτηση, στη σταθεροποίηση, στον σχηματισμό πολφού και σε άλλες τροποποιήσεις των ρεολογικών και θιξοτροπικών ιδιοτήτων των τελικών προϊόντων του εμπορίου. Έτσι, ο κολλοειδής τύπος του ορυκτού αυτού κατά τον Haden (1961) βρίσκει ευρεία εφαρμογή στην άμμο χυτηρίου, στις κόλλες και στα στεγανωτικά, στα φρεάτια γεώτρησης πετρελαίου, στα ελαστικά χρώματα, στα φαρμακευτικά προϊόντα, στα υγρά λιπάσματα, στα γυαλιστικά, στα κεριά, στο γράσο μεταλλικών τμημάτων μηχανών, στις σκόνες πλυντηρίου, στην κοκκοποίηση σκονών και αλλού. Ο δεύτερος τύπος, ο μη κολλοειδής, βασίζεται στην ικανότητα πρόσφυσης, ή προσρόφησης, ή απορρόφησης, ή ρόφηση,ς ή ενθυλάκωσης, ή παγίδευσης, εκρόφησης, κατάλυσης, ήπιας στίλβωσης, διαχωρισμού και διασποράς και οι χρήσεις είναι πάμπολλες. Πράγματι, ο τύπος αυτός του Παλυγορσκίτη βρίσκει εφαρμογή στη διύλιση πετρελαίου και ιδιαίτερα στον αποχρωματισμό, εξουδετέρωση, στίλβωση, αποθείωση και απόσμηση, στην αποκρουστοποίηση του νιτρικού αμμωνίου και άλλων χημικών ενώσεων, στα παρασιτοκτόνα σε μορφή σκόνης, στα χρώματα, στα καθαριστικά πατώματος, στην άμμο υγιεινής για κατοικίδια ζώα, στα γυαλιστικά, στους πυροσβεστήρες ξηρής σκόνης, στο αντιγραφικό χαρτί τύπου NCR, στο υπόστρωμα καταλυτών, στον πολυμερισμό ολεφινών, στη χρωματογραφία στο στέγνωμα των λαδιών και αλλού. Ο πυρωμένος (calcinée) Παλυγορσκίτης για παράδειγμα είναι ένα λεπτόκοκκο υλικό, χρώματος ανοιχτού καφέ με υψηλή απορροφητική ισχύ. Παράγεται με θερμική ενεργοποίηση (πύρωση υψηλής θερμοκρασίας) και σύμφωνα με το γαλλικό πρότυπο NF-P 98-190. Παρουσιάζει εξαιρετικές μηχανικές ιδιότητες απορρόφησης. Χρησιμοποιείται ευρύτατα στα πεζοδρόμια δρόμων και αυτοκινητοδρόμων του γαλλικού εθνικού οδικού δικτύου. Οι εφαρμογές του Παλυγορσκίτη με μορφή γέλης στη γεώτρηση πηγαδιών πετρελαίου και αερίου και στην κατασκευή θεμελίωσης και βάσης κατά τη διάνοιξη περιβαλλοντικών τάφρων αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο. Χρησιμοποιείται ευρύτατα το Florigel ® ΗΥ της Διεθνούς Δράσης Ορυκτών (Active Minerals International LLC, AMI) που περιέχει Παλυγορσκίτη. Σε αντίθεση με τον Μπεντονίτη και άλλα ανόργανα πηκτικά, οι ρεολογικές ιδιότητες του προϊόντος αυτού παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα αμετάβλητες. Ακόμα, το Florigel ® ΗΥ πλεονεκτεί έναντι των άλλων πυκνωτικών ορυκτών, γιατί μπορεί να χρησιμοποιηθεί με οποιασδήποτε ποιότητας και οξύτητας νερό. Δεν είναι τυχαίο που τα αποκαλούν «γέλη αλατιού» (salt gel). Ορισμένα ρευστά υδραυλικής θραύσης, γνωστά διεθνώς ως fracking, που χρησιμοποιούνται στην άντληση πετρελαίου στις πετρελαιοπηγές, απαιτούν καλή εναιώρηση και θιξοτροπική πάχυνση. Πράγματι, τα ρευστά που περιέχουν ορυκτό Βόριο αποτελούν μια δύσκολη περίπτωση διασποράς και εναιώρησης. Το Acti-Gel ® 208 είναι πολύ αποτελεσματικό στο να διατηρεί το Βόριο διασκορπισμένο και αιωρούμενο σε όλη την εφαρμογή του. Πλεονεκτεί μάλιστα έναντι των άλλων ορυκτών, γιατί χρησιμοποιείται σε χαμηλή δόση. Ο Παλυγορσκίτης με μορφή γέλης ( gel) της ΑΜΙ διαθέτει μοναδικά προσόντα για να προσδώσει τα απαραίτητα θιξοτροπικά χαρακτηριστικά σε αυτά τα τελικά προϊόντα. Το προϊόν επιλογής για κόλλες με βάση το νερό το MIN-U-GEL ® 400 με βάση τον Παλυγορσκίτη για παράδειγμα χαρακτηρίζεται από πολύτιμες πηκτωματικές και ρεολογικές ιδιότητες. Το προϊόν αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του ή σε συνδυασμό με άλλα για υποστήριξη της θιξοτροπίας.
Ο Παλυγορσκίτης χρησιμοποιείται ευρέως στην ιατρική και κτηνιατρική. Λαμβάνεται από το στόμα, και δεσμεύει φυσικά τα οξέα και τις τοξικές ουσίες στο στομάχι και στο πεπτικό σύστημα. Θεωρείται αξιόλογο αντιδιαρροϊκό φάρμακο εδώ και δεκαετίες, γιατί απορροφά και ενθυλακώνει το υπεύθυνο διαρροϊκό παθογόνο. Για τον λόγο αυτό, έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλά αντιδιαρροϊκά φάρμακα, όπως στα Diar-Aid, Diarrest, Diasorb, Diatabs, Diatrol, Donnagel, Kaopek, K-Pek, Parepectolin και Rheaban. Το Actapulgite 3 g, σε σκόνη για πόσιμο εναιώρημα σε φακελάκι συστήνεται στη Γαλλία για τη διάρροια. Δοκιμές σε ζώα έδειξαν επίσης ότι με τη χορήγηση Παλυγορσκίτη βελτιώνεται η πεπτική λειτουργία τους και μειώνονται αισθητά οι διαρροϊκές δράσεις. Τα αργιλικά ορυκτά θεωρούνται ιδανικά «σφουγγάρια» για ανεπιθύμητα χημικά μόρια, όπως τις αφλατοξίνες και άλλες μυκοτοξίνες και παθογόνους μικροοργανισμούς. Ο Παλυγορσκίτης με τη μεγάλη απορροφητική ικανότητα βρέθηκε πως απορροφά και ενθυλακώνει τα βακτηριακά τοξικογόνα στελέχη Escherichia coli και Clostridium perfringens. Τα προϊόντα που περιέχουν το ορυκτό αυτό αποτελούν κατά συνέπεια φυσικές εναλλακτικές λύσεις για μια υγιή και αποτελεσματική ζωική παραγωγή.
Οπως είναι γνωστό τα περισσότερα συμβατικά αλλά και μέρος από τα οικολογικά φυτοφάρμακα είναι αδιάλυτα ή ελαφρώς διαλυτά στο νερό. Τα φυτοπροστατευτικά αυτά προϊόντα πρέπει να εφαρμόζονται σε σχετικά μικρές ποσότητες και σε μεγάλες επιφάνειες. Αυτό επιτυγχάνεται με την ανάμιξή τους με διάφορα πρόσθετα. Το 1976 το Υπουργείο των ΗΠΑ χρησιμοποιούσε σε ποσοστό 65% ως πρόσθετο τον Παλυγορσκίτη. Η επικυριαρχία του αργιλικού αυτού ορυκτού σε σχέση με τον Καολίνη και το Μοντμοριλονίτη οφείλεται στο γεγονός ότι ο Παλυγορσκίτης δεν κροκιδώνεται εύκολα από τους ηλεκτρολύτες. Έχει διαπιστωθεί πως η προεπεξεργασία του Παλυγορσκίτη μπορεί να βοηθήσει τόσο την προσρόφηση όσο και την εκρόφηση τοξικών ουσιών, γεγονός που προσδίδει ιδιαίτερα πλεονεκτήματα στο συγκεκριμένο ορυκτό και διανοίγει νέες προοπτικές εφαρμογής. Παρά την ευρεία χρήση του Παλυγορσκίτη ως προσθετικού, ελάχιστη προσοχή έχει δοθεί στις αλληλεπιδράσεις του με τα φυτοφάρμακα. Πρώιμες μελέτες (1960, 1962, 1965), ασχολήθηκαν με τη συμπεριφορά αρκετών οργανοχλωριωμένων και οργανοφωσφορικών φυτοφαρμάκων στον Παλυγορσκίτη. Αυτές οι μελέτες αφορούσαν κυρίως στη συμβατότητα μεταξύ των φυτοφαρμάκων και των προσθέτων. Μεταξύ αυτών χρησιμοποιήθηκε και ο φυσικός και ο επεξεργασμένος Παλυγορσκίτης. Φαίνεται πως με τη διαδικασία της προσρόφησης και εκρόφησης το ορυκτό αυτό μπορεί να αποτοξικοποιήσει από τους οργανοφωσφορικούς εστέρες και τα οργανοφωσφορικά τα ρυπασμένα εδάφη. Μάλιστα, για το παραθείο (parathion) διαπιστώθηκε σημαντική ικανότητα προσρόφησης για τον Παλυγορσκίτη και τον Μοντμοριλονίτη (8 και 10%, αντίστοιχα), που ξεπέρασε κατά πολύ εκείνη του Καολίνη. Τα αποτελέσματα αυτά διανοίγουν ευρύ πεδίο έρευνας για το εγγύς μέλλον. Κυκλοφορούν υπερπροσροφητικά σκευάσματα Παλυγορσκίτη, ύστερα από ειδική επεξεργασία, με υψηλή απορροφητικότητα νερού με μεγάλο εύρος pH 4–10 και με υψηλή ικανότητα διόγκωσης. Τα σκευάσματα αυτά είναι πολύ υποσχετικά για πιθανές εφαρμογές στη σύγχρονη γεωργία και στην κηπουρική.
Στην οικολογική γεωργία το σκεύασμα PURE-FLO B80 Natural (odc-3588) με βάση τον φυσικά επεξεργασμένο Παλυγορσκίτη χρησιμοποιείται από το Εθνικό οικολογικό πρόγραμμα (National Organic Program–NOP) των ΗΠΑ σε ευρεία κλίμακα για την επεξεργασία των φυτικών και ζωικών λαδιών.
Το κομπόστ στην αειφόρο αυτή μορφή γεωργίας διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο. Είναι κατά τους υποστηρικτές της μορφής αυτής η «πεμπτουσία» της ανάπτυξής της . Δεν είναι τυχαίο πως σε πολλές χώρες του πλανήτη η οικολογική γεωργία αποκαλείται οργανική (Organic). Η επιτάχυνση της διαδικασίας κομποστοποίησης και η βελτίωση της ποιότητας του κομπόστ έχουν διερευνηθεί με την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας διαφόρων προσθέτων, τον εμβολιασμό με συγκεκριμένους μικροοργανισμούς και την εφαρμογή διαφόρων βιοεπιφανειοδραστικών ουσιών. Ο Παλυγορσκίτης είναι ένα χαμηλού κόστους πρόσθετο κομποστοποίησης. Η προσθήκη του ορυκτού αυτού στην αερόβια κομποστοποίηση της κοπριάς των πτηνοτροφείων για παράδειγμα βελτίωσε την παραγωγή και ποιότητα του κομπόστ. Πράγματι, ο Παλυγορσκίτης αύξησε σημαντικά τη θερμοκρασία, μείωσε το συνολικό οργανικό άνθρακα, βελτίωσε τον δείκτη βλαστικότητας (Germination Index ,GI) των σπόρων, ενίσχυσε τις συγκεντρώσεις νιτρικών αλάτων, προώθησε την αποικοδόμηση της οργανικής ύλης, δεν αύξησε τον πληθυσμό των βακτηρίων οξείδωσης της αμμωνίας και μείωσε την απώλεια της αμμωνίας κατά 50%. Ο δείκτης βλαστικότητας των σπόρων ως γνωστόν είναι μια σημαντική παράμετρος. Το κομπόστ θεωρείται μη ώριμο με πιθανή βιοτοξικότητα στα φυτά, όταν ο δείκτης αυτός είναι μικρότερος από 50%. Από την άλλη μεριά είναι πλήρως ώριμο και μη τοξικό για τα φυτά, όταν ο αναφερθείς δείκτης είναι μεγαλύτερος από 85%. Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι ο Παλυγορσκίτης είναι ένα καλό πρόσθετο για την κομποστοποίηση. Μάλιστα, ο οικολογικά επεξεργασμένος Παλυγορσκίτης έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με τον φυσικό.
Ο Παλυγορσκίτης συνιστάται ως πρόσθετο στις ζωοτροφές, γιατί έχει πολλά ιχνοστοιχεία. Πράγματι σε σχετική έρευνα βρέθηκε πως το σύνολο της αυγοπαραγωγής και το μέσο βάρος των αυγών έχουν βελτιωθεί με την προσθήκη 1- 2% Παλυγορσκίτη. Η περιεκτικότητα των αυγών σε Ιώδιο (I), Σελήνιο (Se) και Ψευδάργυρο (Zn) έχει σαφώς αυξηθεί, ενώ του Αρσενικού (As), Υδράργυρου (Hg) και Φθορίου (F) διατηρείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Μάλιστα το Ιώδιο αυξήθηκε από 0,6776 σε 38,025 mg/kg. Επισημαίνεται, επίσης, πως το περιεχόμενο των σχετικών με τον καρκίνο πρωτεϊνών Tead έχει μειωθεί σημαντικά. Σε πειράματα σε χοιρίδια βρέθηκε πως η χορήγηση ζωοτροφής με Παλυγορσκίτη κατά τον απογαλακτισμό είχε σημαντική στατιστικά προφυλακτική δράση έναντι του παθογόνου στελέχους Escherichia coli 0157:H7. Η ευεργετική για τα ζώα αυτή δράση του Παλυγορσκίτη έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση σε μεγάλο βαθμό του κτηνιατρικού κόστους. Πράγματι, σε διάφορες χοιροτροφικές μονάδες στη Βρετάνη της Γαλλίας με τη χορήγηση ζωοτροφών με Παλυγορσκίτη μειώθηκε κατά 1,3% η θνησιμότητα, αυξήθηκε κατά 3,45% το ημερήσιο βάρος και περιορίστηκε κατά 15,5% η δαπάνη για την προμήθεια αντιβιοτικών. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τα κοτόπουλα στα οποία χορηγούνταν τροφή με Παλυγορσκίτη. Στο πείραμα αυτό διαπιστώθηκε μείωση της θνησιμότητας κατά 3,5- 7 % και αύξηση του Ευρωπαϊκού Συντελεστή Αποδοτικότητας Παραγωγής (ΕΣΑΠ) (European Production Efficiency Factor , EPEF) κατά 10,07 %.
Στην οικολογική γεωργία ο Παλυγορσκίτης ως φυσικό ή οικολογικά επεξεργασμένο προϊόν αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πράγματι, στη φυτοπροστατευτική, ζωοτεχνική και ανθρωποπροστατευτική επιστήμη η αντιμετώπιση των ασθενειών των φυτών, των ζώων και του ανθρώπου δημιουργεί στις μέρες μας σοβαρά προβλήματα .Κι αυτό γιατί πολλές από τις χημικές δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται από τη συμβατική γεωργία έχουν σοβαρές δυσάρεστες δευτερεύουσες ενέργειες στην υγεία των φυτών, των ζώων και των ανθρώπων, καθώς και στο φυσικό περιβάλλον. Πολλές από τις δραστικές αυτές ουσίες δεν βιοαποικοδομούνται ή χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα για την αποικοδόμησή τους. Ενίοτε τα προϊόντα αποικοδόμησης τους είναι πολύ πιο τοξικά. Το πρόβλημα οξύνεται περισσότερο στις αναπτυσσόμενες και υποανάπτυκτες χώρες, οι οποίες λόγω κακής προσβασιμότητας δεν μπορούν να παρακολουθήσουν από κοντά την τεχνολογική εξέλιξη στον τομέα αυτό. Ακόμα, αδυνατούν να αξιολογήσουν και να επιλέξουν εκείνη την πρακτική δεξιοτεχνία που προσιδιάζει καλύτερα στην αγροτική τους εκμετάλλευση. Λύση στο πρόβλημα αυτό αποτελεί η αναζήτηση φυσικών- οικολογικών μέσων και μεθόδων, που σταδιακά θα αντικαταστήσουν τις συμβατικές. Στις φυσικές- οικολογικές αυτές μεθόδους διαδραματίζουν σοβαρό ρόλο τα αργιλικά ορυκτά και ιδιαίτερα αυτά που έχουν πολύ μεγάλη ικανότητα ρόφησης και εναλλαγής ιόντων και υψηλή ειδική επιφάνεια, όπως για παράδειγμα είναι ο Παλυγορσκίτης.
Η μυκοτοξίνη φουμονισίνη (fumonisin) επηρεάζει δυσμενώς το διεθνές εμπόριο και την οικονομία με επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων και των ζώων. Παράγεται από 15 είδη του γένους Fusarium και συγκεκριμένα από τα Fusarium verticilloides, Fusarium sacchari, Fusarium fujikuroi, Fusarium proliferatum, Fusarium subglutinans, Fusarium thapsinum, Fusarium anthophilum, Fusarium globosum ,Fusarium nygamai, Fusarium dlamini Fusarium napiforme, Fusarium andiyazi, Fusarium pseudonygamai , Fusarium oxysporum και Fusarium polyphialidicum τα οποία είναι φυτοπαθογόνα για πολλές καλλιέργειες. Η φουμονισίνη συνδέεται με διάφορες ασθένειες σε ανθρώπους, ζώα, πουλερικά και ψάρια και ταξινομείται ως καρκινογόνο της ομάδας 2Β. Έχουν διαπιστωθεί περί τα 28 ανάλογα της φουμονισίνης από τα οποία τα FB, FB 1, FB 2 και FB 3, είναι τα πιο άφθονα στη φύση. Μάλιστα το FB 1 βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα. Η επαρχία Ανατολικού Ακρωτηρίου της Νότιας Αφρικής είναι μια από τις περιοχές στον κόσμο, όπου καταγράφηκαν τα υψηλότερα επίπεδα FB 1 στο εγχώριο καλαμπόκι. Η έκθεση στην FB 1 στους ενήλικες είναι περισσότερο από τέσσερις φορές υψηλότερη από την προσωρινή μέγιστη ανεκτή ημερήσια πρόσληψη των 2 μg FB 1 /kg σωματικού βάρους/ημέρα, που ορίζεται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (Food and Agriculture Organization, FAO) των Ηνωμένων Εθνών και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization,WHO). Βρέθηκε μάλιστα πως η προσβολή του καλαμποκιού από τους εχθρούς Ostrinia nubilalis και Helicoverpa zea ευνοεί ακόμα περισσότερο τη μόλυνση από το Fusarium sp. Ο περιορισμός της ασθένειας που προκαλείται πριν τη συγκομιδή μπορεί να γίνει με την ενθυλάκωση στο αργιλικό ορυκτό ενός ανταγωνιστή μικροοργανισμού ή υπομολυσματικών στελεχών ή μυκορριζών, που θα αποδίδεται στη ριζόσφαιρα ή στη φυλλόσφαιρα της καλλιέργειας βραδέως αλλά σταθερά. Μετά τη συγκομιδή και κατά την επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων η χρήση αργιλικών ορυκτών για την απορρόφηση της φουμονισίνης είναι πολύ υποσχετική. Σοβαρό πρόβλημα δημιουργούν και πολλές άλλες μυκοτοξίνες. Αναφέρονται οι αφλατοξίνες, οι τριχοθηκίνες, η ζεαραλενόνη και άλλες. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας το 25% των ζωοτροφών παγκοσμίως κάθε χρόνο μολύνονται με μυκοτοξίνες. Μερικά βιολογικά προϊόντα που μπορούν να «ενθυλακωθούν» στα αργιλικά ορυκτά και ιδιαίτερα στον Παλυγορσκίτη για τον περιορισμό της φουμονισίνης και των άλλων μυκοτοξινών είναι τα:
• «Fusaclean» και «Biofox C» (μη παθογόνο Fusarium oxysporum για τον έλεγχο του Fusarium oxysporum και του Fusarium verticillioides στα λαχανικά.
• «Epic» και «Kodiak» ( Bacillus subtilis ) για τον έλεγχο της φουζαρίωσης στο βαμβάκι και όσπρια.
• «Intercept» ( Pseudomonas cepacia ) για τον έλεγχο του Φουζάριου στο καλαμπόκι, λαχανικά και βαμβάκι.
• «Mycostop» ( Streptomyces griseoviridis) για τον έλεγχο του Φουζάριου σε καλλωπιστικές και κηπευτικές καλλιέργειες.
• T-22G και T-22HB ( Trichoderma harziatum) για τον έλεγχο του Φουζάριου σε δημητριακά, σόγια, βαμβάκι και λαχανικά.
• «Biofungus» ( Trichoderma spp.) για τον έλεγχο του Φουζάριου σε εσπεριδοειδή και φρούτα.
• «Μπλε κύκλος» ( Burkholderia cepacia ) για τον έλεγχο του Φουζάριου στα λαχανικά.
• «Deny» (Burkholderia cepacia) για τον έλεγχο του Φουζάριου σε στα σιτηρά.
• «Cedomon» και «Cerall» ( Pseudomonas chlororaphis) για τον έλεγχο του Φουζάριου σε σιτάρι, σίκαλη και τριτικάλε.
• Τα εμπορικά προϊόντα GRAS που αναπτύχθηκαν από ορυκτά αργίλου περιλαμβάνουν το Novasil ® και το Nevalite ®
• Το Fumzyme ® (Biomin, Αυστρία) αναπτύχθηκε από το ένζυμο καρβοξυλεστεράση του Sphingopyxis macrogoltabida
Συνεχίζεται
*Ο Δρ. Βαγγέλης Α. Μπούρμπος είναι Γεωπόνος Ερευνητής , Φυτοπαθολόγος- Οικοτοξικολόγος
