Ο βιογράφος και ο βιογραφούμενος

Σ’ ένα γλαφυρό κείμενο κατάφερε να “δώσει” τον Βενιζέλο σ’ όλες του τις διαστάσεις: πολιτικό, διπλωμάτη, νομικό, ρήτορα, οραματιστή, κοινοβουλευτικό, επαναστάτη, μεταφραστή του Θουκυδίδη, άνθρωπο, σύζυγο, πατέρα, φίλο και ταυτόχρονα να καταγράψει την ιστορία της χώρας στις δεκαετίες, που αυτή ταυτίζεται με τη δράση του
Η βιογραφία ενός προσώπου αποτελεί εγχείρημα με μεγάλες δυσκολίες, οι οποίες προοδευτικά αυξάνονται όταν το βιογραφούμενο άτομο έχει ξεπεράσει τα μέτρα των διακεκριμένων προσώπων. Αν, επιπροσθέτως, ο βιογραφούμενος υπήρξε πολυσχιδής προσωπικότητα και έχει παράξει έργο σε πολλούς τομείς, ο βιογράφος κινδυνεύει ο ίδιος να χαθεί μέσα στη δράση του βιογραφούμενου και να χάσει το νήμα της ζωής και δράσης του ανθρώπου, που θέλει ν’ αναδείξει.
Για μια βιογραφία δεν αρκεί μόνο η συγκέντρωση υλικού. Ο έλεγχος, η ταξινόμηση και γενικότερα η τιθάσευση των στοιχείων είναι απαραίτητη. Ο τρόπος σύνθεσης και η στάση του γράφοντος παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα του έργου. Ο βιογράφος μελετώντας τις πηγές του και συνθέτοντας το κείμενο μπαίνει βαθιά στην προσωπικότητα του βιογραφούμενου και σε κάποιες περιστάσεις μπορεί να ταυτιστεί μαζί του. Στο σημείο αυτό ελλοχεύει ο κίνδυνος απώλειας της αντικειμενικότητας ή και ακόμα της «παράλειψης» στοιχείων στη βιογραφία, που δεν καταγράφονται στα θετικά του βιογραφούμενου. Ένα άλλο δύσκολο σημείο σε μια βιογραφία είναι η ανθρώπινη πλευρά του βιογραφούμενου, ο χαρακτήρας, ο τρόπος ζωής, το οικείο περιβάλλον. Το σημειώνουμε αυτό, διότι σε βιογραφίες ειδικά πολιτικών ανδρών ο βιογράφος εστιάζει στη δράση και το έργο τους, αφήνοντας τα παραπάνω σε δευτερεύουσα θέση. Πώς όμως θα γίνει κατανοητό ένα έργο, αν δεν γνωρίζεις το χαρακτήρα του δημιουργού του;
Όλες οι παραπάνω δυσκολίες και προβλήματα φαίνεται να έχουν ξεπεραστεί στο τελευταίο έργο του Νικολάου Εμμ. Παπαδάκη (Παπαδή) με τίτλο «Ελευθέριος Βενιζέλος ο άνθρωπος, ο ηγέτης». Επιτέλους μια πλήρης βιογραφία για τον Βενιζέλο! Και είναι πλήρης, γιατί κατά τρόπο θαυμαστό ο Ν.Π. ξεδιπλώνει τη ζωή, τη δράση και το έργο του μεγάλου πολιτικού, χωρίς ν’ αγνοεί τον βιογραφούμενο ως άνθρωπο. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Ν.Π. αγαπάει τον Βενιζέλο και αφιερώθηκε στην ανάδειξη και προβολή του έργου του. Βιογραφώντας τον, όμως, πέτυχε να είναι αντικειμενικός, γιατί γνωρίζει – όσο κανείς άλλος- ότι ο ήρωας του ήταν ρεαλιστής και στο λαό πάντα ειλικρινής.
Σ’ ένα γλαφυρό κείμενο κατάφερε να «δώσει» τον Βενιζέλο σ’ όλες του τις διαστάσεις: πολιτικό, διπλωμάτη, νομικό, ρήτορα, οραματιστή, κοινοβουλευτικό, επαναστάτη,  μεταφραστή του Θουκυδίδη, άνθρωπο, σύζυγο, πατέρα, φίλο και ταυτόχρονα να καταγράψει την ιστορία της χώρας στις δεκαετίες, που αυτή ταυτίζεται με τη δράση του.
Μέχρι στιγμής έχουν γραφτεί πολλά κείμενα κριτικής στο έργο αυτό και σίγουρα θα γραφτούν ακόμη περισσότερα. Από την πλευρά μας θα σταθούμε σε συστατικά στοιχεία της βιογραφίας, γιατί θεωρούμε ότι είναι αξιοθαύμαστα:
Κύριο χαρακτηριστικό αποτελεί ο τρόπος σύνθεσης του κειμένου, έτσι ώστε να είναι ευανάγνωστο, χωρίς να υπεισέρχονται φραγμοί ειδικευμένων γνώσεων ή μορφωτικού επιπέδου του αναγνώστη. Διαβάζεται και αποσπασματικά, επιλέγοντας ένα συγκεκριμένο κεφάλαιο. Το τελευταίο είναι δύσκολα κατορθωτό, γιατί ενώ το έργο έχει απόλυτη εσωτερική συνοχή, τα επί μέρους 25 Κεφάλαια του «στέκονται» αυτόνομα με τίτλους που συνοψίζουν το περιεχόμενο σε ελάχιστες λέξεις. Το κείμενο εκτείνεται σε 2 τόμους με σύνολο 1153 σελίδες! Δεν υπάρχει αράδα που να μην είναι τεκμηριωμένη. Στο σημείο αυτό ας σταθούμε στις πηγές του έργου: Έχει χρησιμοποιηθεί το υλικό 6 Αρχειακών Ελληνικών Ιδρυμάτων, στα οποία η ποσότητα των στοιχείων είναι μεγάλη και η έρευνα επίπονη και χρονοβόρα. Έχει ερευνηθεί μεγάλος αριθμός εφημερίδων της μακροχρόνιας περιόδου με χιλιάδες φύλλα. Η βιβλιογραφία που προαπαιτήθηκε και καταγράφεται (ελληνική και ξένη) αριθμεί  290 βιβλία και ενώ χαρακτηρίζεται ως «μη εξαντλητική» μπορεί να αποτελέσει έτοιμο υπόβαθρο για μελλοντικούς ερευνητές εξειδικευμένων έργων.
Όλες οι παραπάνω πηγές εμπεριέχονται στις «Σημειώσεις» των Κεφαλαίων, οι οποίες, αν δεν έχουμε κάνει αθροιστικό λάθος ανέρχονται στις 2.976! Ενδεικτικά σημειώνουμε ότι το 5ο Κεφάλαιο με τίτλο  « Επαναστάτης με στρατηγικό ορίζοντα: Θέρισο 1905» τεκμηριώνεται με 346 σημειώσεις και το 24ο « Η πτώση» με 156 ! Η πολλή συνοπτική αυτή παρουσίαση θα κλείσει με τρείς δικές μας σημειώσεις: H πρώτη είναι ότι, ως είθισται,  οι συγγραφείς προλογίζουν τα έργα τους. Ο Ν.Π. δεν το κάνει και καινοτομώντας μπαίνει απ’ ευθείας στο πρώτο Κεφάλαιο. Στο τέλος, όμως, του έργου σε μια ενότητα που τιτλοφορείται «Αντί Επιλόγου» καταγράφει μεστά και συνοπτικά όλα τα συμπεράσματα που πηγάζουν από τη πολυκύμαντη και ταραχώδη ζωή του Ελ. Βενιζέλου και γιατί «οι παρακαταθήκες του έχουν διαχρονικό χαρακτήρα και από αυτές μπορούν να αντληθούν απαντήσεις για σύγχρονα ζητήματα». Το «Αντί Επιλόγου» της βιογραφίας αξίζει να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης, αλλά και διδασκαλίας.   Η δεύτερη είναι η λιτή αφιέρωση στην αρχή του έργου, που λέει πολλά: «Στη μνήμη της γυναίκας μου Μαρίνας»… Και η τρίτη ότι στο τέλος του έργου καταγράφονται –και τους αρμόζει-  οι «Χορηγοί-Δωρητές» που στήριξαν την έκδοση στην παρούσα   δύσκολη περίοδο.
Τον Νικόλαο Εμμ. Παπαδάκη τον γνωρίζουμε πολλές δεκαετίες. Γνωρίζουμε, επίσης, τον μόχθο και την ολική αφιέρωση του στο στήσιμο και την ανάδειξη του Ιδρύματος σε κορυφαίο εντός της χώρας, με διεθνή προβολή. Αναρωτιόμαστε, όμως, για το πότε έβρισκε χρόνο έρευνας και συγγραφής του παρόντος έργου . Πιστεύουμε ότι η αρτιότητα του το καθιστά «κτήμα εσαεί» και σύντομα ευχόμαστε να το δούμε μεταφρασμένο σε διεθνή κυκλοφορία.
Ας είναι, λοιπόν, καλοτάξιδο και πολυτάξιδο.