» Ο μοιραίος άνθρωπος
Σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης των Σεβρών, εάν η Ελλάδα ήθελε να παραμείνει στην Ιωνία, θα έπρεπε για μια ολόκληρη πενταετία να δίδει εξετάσεις, ισότιμης διοίκησης και αμεροληψίας απέναντι σε όλους όσοι κατοικούσαν στη Σμύρνη και γενικότερα στη Μικρά Ασία, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος.
O Βενιζέλος προκειμένου να επιτευχθεί η αμεροληψία, η χρηστή διοίκηση και να αποφευχθεί η αντεκδίκηση των Μικρασιατών Ελλήνων έναντι τόσων αιώνων αυθαιρεσιών των Τούρκων, έδωσε πλήρη ελευθερία στον Στεργιάδη για ισότιμη μεταχείριση και δικαιοσύνη.
Ο Στεργιάδης, ψυχρός σκεπτικιστής, όχι μόνο εφάρμοσε τα όσα του παράγγειλε ο Βενιζέλος για ισοπολιτεία, δικαιοσύνη, ειρηνική συμβίωση κ.λπ., αλλά έφτασε μέχρι το άλλο άκρο. Δηλαδή με την πολιτική του την φιλότουρκη, καταδυνάστευσε τους Μικρασιάτες Έλληνες, χρησιμοποιώντας πολλές φορές και βάναυσα μέσα όπως βρισιές, κλωτσιές, σπρωξιές ακόμα και τον βούρδουλα που είχε φέρει μαζί του για να συνετίσει τους Σμυρνιούς.
Όταν ο Στεργιάδης ήρθε στη Σμύρνη ως Ύπατος Αρμοστής και σύσσωμος ο Μικρασιατικός Ελληνισμός τον υποδέχθηκε ως ελευθερωτή και μεσσία, στους ενθουσιώδεις λόγους των Σμυρναίων απάντησε ότι έφερε μαζί του για να διοικήσει και ένα μεγάλο βούρδουλα. Αυτή την κορυφαία στιγμή του Μικρασιατικού Ελληνισμού που την περίμεναν καρτερικά αιώνες τώρα οι Μικρασιάτες, ο Στεργιάδης έδειξε τον κακότροπο και αλαζονικό χαρακτήρα του.
Τον κατηγόρησαν ως οξύθυμο, άκαμπτο, αυταρχικό, εκδικητικό, άφιλο, τουρκόφιλο, ακοινώνητο και μισάνθρωπο. Φέρθηκε με τον απαισιότερο τρόπο προς τους προκρίτους της Σμύρνης, τους οποίους πολλές φορές έβρισε χυδαιότατα μπροστά σε άλλους. “Την Σμύρνη εγώ την διοικώ”, διατυμπάνιζε προς πάσαν κατεύθυνση. Εμένα θα υπακούετε. Μίσησε την Εκκλησία. Κυνήγησε το ράσο, ιδίως τους υπέρμαχους, εθνομάρτυρες τον Κυδωνιών Γρηγόριο, τον οποίο αργότερα το 1922 οι Τούρκοι τον έθαψαν ζωντανό στον δρόμο προς την Πέργαμο και τον άλλον τον υπέροχο Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο που και αυτόν στις 28 Αυγούστου 1922 οι Τούρκοι τον κατασπάραξαν, τον κατακομμάτιασαν μέσα στη Σμύρνη μπροστά στα ξένα αγήματα που αδιάφορα, ασυγκίνητα παρακολουθούσαν το μαρτύριο του τραγικού Δεσπότη.
Στα δύσκολα για τον Ελληνισμό χρόνια που ακολούθησαν κατηγορήθηκε για πολλά ανάρμοστα και αποτρόπαια που έκανε σε βάρος των Ελλήνων, αλλά το άκρον άωτο της συμπεριφορά του ήταν ότι δεν επέτρεψε την αναχώρηση των Μικρασιατών από την Μικρά Ασία για να μη δημιουργηθεί προσφυγικό πρόβλημα στην Ελλάδα.
Τέλος μια ημέρα πριν μπει ο Νουρεντίν πασάς στην Σμύρνη, δηλαδή στις 26 Αυγούστου 1922, ο Στεργιάδης το ‘σκασε. Τελικός προορισμός του η Νίκαια της Γαλλίας. Παρέμεινε εξόριστος ως την ημέρα που πέθανε στο σπίτι του στις 20 Ιουνίου του 1949. Μόνος και μισημένος, ο Αριστείδης Στεργιάδης, ο μοιραίος Άνθρωπος για τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας.
