Αγαπητοί φίλοι,
στη σηµερινή µας συνάντηση θα κάνουµε ένα ταξίδι στη Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριµένα στη χερσόνησο του Άθωνα…
Μεταξύ του κόλπου του Στρυµονικού και συγκεκριµένα από την Ιερισσό στα ανατολικά και µέχρι τον κόλπο του Συγγιτικού στα δυτικά, απλώνεται η ορεινή χερσόνησος του Άθωνα, η ανατολικότερη και τραχύτερη από τις τρεις χερσονήσους της Χαλκιδικής (οι άλλες δύο είναι της Κασσάνδρας ή Παλλήνης και του Λόγκου ή Σιθωνίας). Στην αρχή το έδαφός της είναι σχετικά χαµηλό, στη συνέχεια όµως υψώνεται για να καταλήξει στο οµώνυµο όρος του Άθω, στα 2033 µέτρα.
Γύρω από την ονοµασία και την παλαιότερη ιστορία του Όρους, υπάρχουν πολλοί και διάφοροι θρύλοι και παραδόσεις. Σύµφωνα µε την αρχαία ελληνική µυθολογία το όρος Άθως δηµιουργήθηκε όταν ο γίγαντας Άθως άρπαξε ένα βράχο (βουνό της Θράκης) και το έριξε κατά των Θεών αλλά αυτός έπεσε στην άκρη της Χαλκιδικής. Άλλη παράδοση αναφέρει ότι ο γίγαντας Άθως αµυνόταν στη χερσόνησο, όταν ο Ποσειδώνας έριξε εναντίον του ένα όρος το οποίο προηγουµένως είχε αποκόψει από την Καναστραία άκρα της Παλλήνης και το οποίο τον καταπλάκωσε.
Σύµφωνα µε έναν άλλο θρύλο, τον οποίο αναφέρουν και πολλές ιστορικές πηγές, ο ∆εινοκράτης, αρχιτέκτονας του Μ. Αλεξάνδρου, θέλησε να φιλοτεχνήσει ολόκληρο τον Άθω και να του δώσει τα χαρακτηριστικά της µορφής του Μακεδόνα βασιλιά που θα κρατούσε στο ένα του χέρι µια πολυάνθρωπη πολιτεία, ενώ από το άλλο χέρι θα έτρεχε µέχρι τη θάλασσα ένα ποτάµι µε άφθονα νερά, πράγµα όµως το οποίο δεν δέχτηκε ο Αλέξανδρος.
Βρισκόµαστε στο Άγιο Όρος λοιπόν… Το περιβόλι της Παναγιάς… Στο Άγιο Όρος σήµερα υπάρχουν και λειτουργούν 20 Ιερές Μονές, που κατά τη σειρά ιεραρχίας τους είναι:
1. Μεγίστης Λαύρας
2. Βατοπεδίου
3. Ιβήρων
4. Χειλανδαρίου
5. ∆ιονυσίου
6. Κουτλουµουσίου
7. Παντοκράτορος
8. Ξηροποτάµου
9. Ζωγράφου
10. ∆οχειαρίου
11. Καρακάλου
12. Φιλοθέου
13. Σίµωνος Πέτρας
14. Αγίου Παύλου
15. Σταυρονικήτα
16. Ξενοφώντος
17. Γρηγορίου
18. Εσφιγµένου
19. Αγίου Παντελεήµονος
20. Κωνσταµονίτου
Ο αριθµός αυτός είναι σταθερός και σύµφωνα µε τον καταστατικό χάρτη του Αγίου Όρους, απαγορεύεται η ίδρυση εικοστής πρώτης Μονής. Σε περίπτωση που οι µοναχοί αυξηθούν τόσο πολύ ώστε να δηµιουργηθεί αδιαχώρητο µέσα σ’ αυτές, τότε κατοικούν σε Σκήτες, κελιά, κλπ.
Οι Μονές είναι κυρίαρχες σε όλο το Άγιο Όρος, το έδαφος του οποίου έχει διαιρεθεί αντίστοιχα σε είκοσι περιοχές. Έτσι, στις 20 Μονές ανήκουν όλοι οι άλλοι µοναστικοί οικισµοί που βρίσκονται σε αυτό και µόνο οι Καρυές -η πρωτεύουσα της Αθωνικής πολιτείας – διατηρούν την ανεξαρτησία τους.
Όλες οι αθωνικές Μονές ονοµάζονται βασιλικές, πατριαρχικές και σταυροπηγιακές.
Βασιλικές γιατί η ίδρυσή τους οφείλεται σε εντολή και συνδροµή των Βυζαντινών αυτοκρατόρων ή γιατί επικυρώθηκε µε αυτοκρατορικό χρυσόβουλο.
Πατριαρχικές ονοµάστηκαν αργότερα µε την έκδοση των σχετικών σιγιλλίων, όταν συνδέθηκαν µε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως που ανέλαβε και την πνευµατική περισσότερο εποπτεία τους.
Και τέλος, Σταυροπηγιακές, από το Σταυρό που τοποθετούσε ο Πατριάρχης ή ένας Επίσκοπος στα θεµέλια πριν από την ίδρυσή τους.
Εκτός από τις Μονές, υπάρχουν συνολικά και 12 Σκήτες διάσπαρτες στην αθωνική χερσόνησο, οι οποίες διακρίνονται, όπως παλαιότερα και οι Μονές, σε κοινόβιες και ιδιόρρυθµες. Οι ιδιόρρυθµες Σκήτες είναι 8 και είναι όλες Ελληνικές:
-Του Ευαγγελισµού της Θεοτόκου
– Η Νέα Σκήτη
– Η Σκήτη της Αγίας Άννας
– Η Σκήτη των Καυσοκαλυβίων
– Η Λακκοσκήτη
– Η Σκήτη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόµου
– Η Σκήτη του Αγίου Παντελεήµονος
– Η Σκήτη του Αγίου ∆ηµητρίου
Οι κοινόβιες Σκήτες είναι 4:
– Η Σκήτη του Προφήτη Ηλία που υπάγεται στη Μονή Παντοκράτορος
– Η Σκήτη του Αγίου Ιωάννου Προδρόµου της Μονής Μεγίστης Λαύρας
– Η Σκήτη της Θεοτόκου ή Βογορόδιτσα της Μονής Αγίου Παντελεήµονος και
– Η Σκήτη του Αγίου Ανδρέα ή Σεράι της Μονής Βατοπεδίου
Εκτός από τις Ιερές Μονές και Σκήτες, στην αθωνική πολιτεία υπάρχουν τα Κελιά, τα οποία είναι ευρύχωρα µοναστικά οικοδοµήµατα, σαν αγροτικά σπίτια, µε ναό ενσωµατωµένο συνήθως σε αυτά και κάπως µεγάλη εδαφική περιοχή ανάλογα µε την ιστορία και τη συγκρότησή τους.
Επίσης υπάρχουν οι Καλύβες, οικοδοµές γενικά µικρότερες από τα κελιά µε ναό επίσης ενσωµατωµένο σε αυτές, αλλά χωρίς γεωργική έκταση. Εδώ οι µοναχοί ζουν οικογενειακά, όπως δηλαδή στις Σκήτες και τα Κελιά και ασχολούνται µε τις τέχνες και τα εργόχειρα. Οι κυριότερες από αυτές βρίσκονται στην περιοχή της Καψάλας κοντά στις Καρυές και στο νοτιοδυτικό άκρο της αθωνικής χερσονήσου, δηλαδή στη Μικρά Αγία Άννα, στα Κατουνάκια και στον Άγιο Βασίλειο.
Τα Καθίσµατα, τα οποία είναι και αυτά µικρά κτίσµατα σαν τις Καλύβες, τα οποία βρίσκονται κοντά στην Ιερά Μονή στην οποία ανήκουν και στα οποία µένει ένας µόνο µοναχός.
Τέλος, τα Ησυχαστήρια ή ασκηταριά, τα οποία βρίσκονται σε ερηµικούς και απόκρηµνους τόπους, κυρίως στα νότια της αθωνικής χερσονήσου, σαν µικρές καλύβες ή σπηλιές, λίγο διαρρυθµισµένες που θα µπορούσε κανείς να τις παροµοιάσει µε αποµονωµένες αετοφωλιές. Σε αυτά µένουν µοναχοί οι οποίοι επιθυµούν αυστηρή άσκηση και αποµόνωση. Τέτοια ασκηταριά συγκροτούν τον πολύ γνωστό οικισµό Καρούλια, µετά από τη σκήτη της Αγ. Άννας προς τη Μονή Μεγίστης Λαύρας.
