Με τον κεντρικό αυτό άξονα του χανιώτικου Καστελιού έχει πολλές φορές στο παρελθόν ασχοληθεί η σελίδα μας. Eτσι, δεν τον συμπεριλάβαμε στο αφιέρωμα που πριν κάποιους μήνες κάναμε σε συγκεκριμένους ιστορικούς δρόμους της πόλης μας. Αφορμή για το σημερινό δημοσίευμα ήταν η ανάγκη να φανεί το “κομμένο” (αναγκαστικά για τη σελιδοποίηση) τμήμα της 2ης φωτογραφίας του προηγούμενου δημοσιεύματος που έδειχνε τμήμα αυτού του δρόμου, καθώς και η παρουσίαση κι άλλου όχι πολύ γνωστού φωτογραφικού υλικού από τον ίδιο δρόμο. Eχω υπόψη μου περισσότερες από 35 διαφορετικές φωτογραφίες και σχέδια αυτού του δρόμου πριν την καταστροφή του από τις βόμβες του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν δικαιολογημένα θεωρούνταν ο ιστορικότερος οδικός άξονας στην εντός των τειχών πόλη.
Σήμερα μπορούμε να πούμε πως μετά τη Χρυσάνθου Επισκόπου (που δε διασώζει πια κανένα παλαιό κτίσμα) είναι ο δεύτερος πιο κατεστραμμένος από ιστορική άποψη δρόμος της παλιάς πόλης και την απώλεια της ιστορικότητάς του δεν μπορεί δυστυχώς να αναπληρώσει καμιά ανάπλαση του καταστρώματος ή των πεζοδρομίων του. Μοναδικό αντιστάθμισμα είναι η εύρεση και ανάδειξη σημαντικού τμήματος της προϊστορικής Κυδωνίας στη βόρεια πλευρά του, που επιστημονικά αξιολογείται ως εύρημα εξαιρετικά πολύτιμο. Να υπενθυμίσω μόνο πως η προϊστορική Κυδωνία διαρθρωνόταν πολεοδομικά σε τετράγωνα Ιπποδάμειου τύπου, το ίδιο συνέβη 2500 χρόνια αργότερα όταν η συνοικία ξανακτίστηκε με σχέδιο από τους Βενετούς αποίκους, το ίδιο σχεδιάστηκε από τους μηχανικούς της Κρητικής πολιτείας 650 χρόνια αργότερα κι εφαρμόστηκε αρχικά στην εκτός των τειχών πόλη και το ίδιο ξανασχεδιάστηκε από τους πολεοδόμους που μεταπολεμικά ανέλαβαν την ισοπέδωση και ανοικοδόμηση της παλιάς πόλης κι εφαρμόστηκε απόλυτα στον συγκεκριμένο δρόμο και τους καθέτους του.
Παρόλο που οι σχεδιασμοί αυτοί αν και σχετίζονται δεν ταυτίζονται μεταξύ τους, αποτελεί κι αυτό ίσως ένα ιστορικό παράδοξο του τόπου μας, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο δε συνέβη σε άλλες πόλεις της Κρήτης, μάλιστα ουδέποτε σχεδιάστηκε έτσι το Ηράκλειο. Αναγκαστικά, αρκετές από τις φωτογραφίες του μικρού μας αφιερώματος έχουν δημοσιευτεί ξανά και φυσικά όχι μόνο από αυτή τη σελίδα. Στην πρώτη, σχέδιο της περιόδου της ενετοκρατίας με το Καστέλι να διασχίζεται από τον κεντρικό άξονα του Corso, δηλαδή τη σημερινή Κανεβάρο. Στη δεύτερη, τμήμα αεροφωτογραφίας του 1937 με την Κανεβάρο στο κέντρο. Εντύπωση κάνει η πυκνότητα των κτισμάτων εκατέρωθεν στις πλευρές της. Η απώλειά τους είναι καθοριστική για τη σημερινή μορφή της παλιάς πόλης. Στην τρίτη, σχέδιο ξένου περιηγητή του 1897, με τη σκωτσέζικη φρουρά να διασχίζει τη δυτική πύλη και να εισέρχεται στο Καστέλι. Τότε η Κανεβάρο λεγόταν “οδός των Ενετών” λόγω των σωζόμενων εκεί μεγάρων. Στην τέταρτη, το ίδιο σημείο τραβηγμένο από το Gerola το 1901 και στην πέμπτη ξανά το ίδιο το 1915. Παρατηρήστε τα βενετσιάνικα σπίτια με τα εντυπωσιακά θυρώματα που υπήρχαν εκεί. Στην έκτη, η ίδια πύλη από το εξωτερικό της και ο δρόμος που οδηγούσε εκεί φωτογραφημένος από τον Gerola. Το 1916 κατεδαφίστηκε η πύλη.
Στην έβδομη, η Κανεβάρο από τα δυτικά, γεμάτη τούρκικα “σαχνισιά” το 1897, αποτέλεσμα των συνθηκών κατοίκησης της εποχής. Από το περιοδικό Gli avvenimenti d’ Oriente. Στην όγδοη, ο ίδιος δρόμος πάλι από τα δυτικά, αμέσως μετά την πύλη, σε καρτ ποστάλ του 1910. Τα σαχνισιά έχουν πια καταρριφθεί. Στην ένατη, το εντυπωσιακό μέγαρο Premarin, έργο ντόπιου πρωτομάστορα στο μέσο περίπου του δρόμου, στη νότια πλευρά. Φωτογραφία του Gerola. Στη δέκατη τέλος, το ίδιο κτήριο τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα. Εμφανείς οι αλλοιώσεις για να αυξηθούν τα ανοίγματα στο ξυλουργείο που στεγαζόταν στο ισόγειο. Αφαιρέθηκαν οι καρδιόσχημοι φεγγίτες δίπλα στην πόρτα και ανοίχτηκαν νέα ανοίγματα. Το τελειωτικό κτύπημα ήρθε όμως το 1941. Θα συνεχίσουμε την επόμενη εβδομάδα.
