Συνεχίζουμε και σήμερα με φωτογραφίες από τον πιο εμβληματικό κάποτε δρόμο της παλιάς πόλης, την οδό Κανεβάρο. Οι φωτογραφίες μας σήμερα αφορούν την περίοδο 1900 – 1930, μεταξύ τους βρίσκεται και εκείνη του προτελευταίου μας δημοσιεύματος (490) που είχε κοπεί στη σελιδοποίηση. Την επόμενη βδομάδα θα ολοκληρώσουμε το αφιέρωμά μας με φωτογραφίες της περιόδου της Κατοχής.
Στην πρώτη, άποψη του δρόμου τη στιγμή που τον διασχίζει η φρουρά του Πρίγκηπα. Eχει τραβηχτεί από το ανώγειο πάνω από τη δυτική πύλη του βυζαντινού τείχους όπως και άλλες παρόμοιες από τον Περικλή Διαμαντόπουλο και τυπώθηκε σε καρτ ποστάλ. Το δίλοβο άνοιγμα που διακρίνεται στην άκρη δεξιά είναι μια πόρτα που αποτυπώνεται και στην έγχρωμη καρτ ποστάλ που δημοσιεύσαμε την προηγούμενη βδομάδα (εικ. 8). Η δυτική πύλη του Καστελιού διατηρούσε μέχρι την κατεδάφισή της σχεδόν αυτούσια τη βυζαντινή της μορφή και διέσωζε τοιχογραφίες της εποχής της κατασκευής της.
Στη δεύτερη, άποψη του ίδιου δρόμου από την αντίθετη κατεύθυνση, τραβηγμένη κοντά στο ανατολικό του άκρο στα τέλη της δεκαετίας του ’20 από το Δημοσθένη Κυρμιζάκη. Διακρίνεται δεξιά το πλούσιο θύρωμα του σπιτιού των Τζαγκαρόλων που θα δούμε παρακάτω. Είναι αξιοσημείωτη η πυκνότητα των κτισμάτων που διακρίνεται και σ’ αυτή τη φωτογραφία, εντελώς άσχετη με τη σημερινή πραγματικότητα.
Στην τρίτη, η φωτογραφία που δημοσιεύσαμε αναγκαστικά κομμένη στο πάνω τμήμα της, στις Φωτοαναδρομές με αριθμό 490. Άξιζε τον κόπο νομίζω να τη δούμε ολόκληρη γιατί διακρίνεται η ανατολική πύλη καθώς και μέρος από το αντίστοιχο τμήμα αυτού του δρόμου (1926-27). Στην ταύτιση με βοήθησε φωτογραφία της Κατοχής, όταν τα κτίσματα της Κανεβάρο είχαν ερειπωθεί αλλά δεν είχαν ισοπεδωθεί ακόμα.
Στην τέταρτη, που κυκλοφόρησε ως καρτ ποστάλ στις αρχές του 20ου αιώνα, το ανατολικό τμήμα του δρόμου τραβηγμένο προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η λήψη έχει γίνει λίγο ανατολικώτερα της δεύτερης φωτογραφίας και διακρίνεται αριστερά το βενετσιάνικο κτήριο με το μεγάλο τόξο που κατά μέρος σώζεται και σήμερα, ένα από τα μόλις δύο υπολείμματα παλιών κτηρίων που απομένουν σ’ αυτό τον δρόμο πλέον. Λέγεται πως το κτήριο αυτό στέγασε για αρκετά χρόνια Καθολικό σχολείο και κατοικούνταν από Καθολικούς ιερωμένους.
Η πέμπτη, καθώς και οι επόμενες τέσσερις, προέρχεται από το αρχείο του G. Gerola.
Στην πέμπτη, το εντυπωσιακό αναγεννησιακό θύρωμα που βρισκόταν όχι ακριβώς πάνω στην Κανεβάρο αλλά στη Λιθινών, αμέσως μετά τη γωνία του δρόμου και σωζόταν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Οντας κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο από το 1941, αν και γλύτωσε από τους βομβαρδισμούς αποχαρακτηρίστηκε και κατεδαφίστηκε τελικά, όπως και κάμποσα άλλα μισοερειπωμένα μνημεία της ίδιας συνοικίας. Οι αξίες που εκπορεύονται από την πολιτισμική κληρονομιά, αλλά και η επερχόμενη τουριστική ανάπτυξη ήταν άγνωστες έννοιες για την κοινωνία της εποχής εκείνης.
Στην έκτη, το θύρωμα της κατοικίας (παλάτσο) της οικογένειας Τζαγκαρόλα, που βρισκόταν περίπου στη θέση της σημερινής Ελληνοσουηδικής ανασκαφής, ήταν ένα από τα εντυπωσιακότερα των Χανίων. Στη δεξιά του πλευρά υπήρχε ανάγλυφος λέοντας. Θύμα κι αυτό των γερμανικών βομβαρδισμών, δεν έχει αφήσει κανένα ίχνος σήμερα. Δεν πρέπει να το συγχέουμε με το ομώνυμο αρχοντικό που βρισκόταν νοτιότερα, σε επαφή με το τείχος, το θύρωμα του οποίου έχει μεταφερθεί στην αυλή του Αγ. Φραγκίσκου.
Στην έβδομη, η γωνία (καντονάδα) του ίδιου παλατιού, με ανάγλυφο μονόγραμμα του Χριστού.
Στην όγδοη, το εσωτερικό της ανατολικής πύλης όπως αποτυπώθηκε το 1901. Είναι εμφανείς διάφορες τροποποιήσεις και μετασκευές του μνημείου, η παλιότερη φάση του πρέπει να είναι αυτή που διακρίνεται εσωτερικά.
Στην ένατη, το εξωτερικό της ίδιας πύλης που όπως φαίνεται δε διατηρούσε ακριβώς την όψη που είχε στους βυζαντινούς χρόνους. Το κτίσμα δεξιά, όπως και άλλα δεξιά κι αριστερά σε επαφή με το εξωτερικό μέρος του τείχους, είναι προσθήκη της τουρκοκρατίας. Τότε το τείχος είχε πλέον χάσει κάθε φρουριακή αξία, ούτε δήλωνε πια τα όρια μιας ιδιαίτερης από ταξική άποψη συνοικίας των Χανίων.
Η παλιά γέφυρα των Viaro εξακολουθούσε όμως να οδηγεί πάνω από την παλιά τάφρο στην είσοδο του κάστρου.
Στη δέκατη τέλος, τραβηγμένη κι αυτή στα τέλη της δεκαετία του ’20 από τον Κυρμιζάκη, το ίδιο εξωτερικό που έχει πλέον φορτωθεί τους αγωγούς και τους μονωτήρες του ηλεκτρικού ρεύματος, σημείο και σύμβολο των νέων καιρών που έρχονταν καλπάζοντας. Μόνο που αυτό το “απολίθωμα του παρελθόντος” δεν είχε πια θέση στη νέα τάξη πραγμάτων. Κατεδαφίστηκε βανδαλικά το 1954 από την τότε δημοτική αρχή, αν και χαρακτηρισμένο διατηρητέο ιστορικό μνημείο, για να χωρούν να περνούν χωρίς δυσκολία τα στρατιωτικά φορτηγά (ΡΕΟ) που κατευθύνονταν στη γειτονική 5η Μεραρχία…
