Η οδός Βρυσών είναι ένας στενός δρόμος που οδηγεί από τα Λενταριανά στο ρέμα του Αγ. Παντελεήμονα στην Κάτω Χαλέπα. Καιρό τώρα ψάχνω φωτογραφίες που να δείχνουν τον δρομάκο αυτό πριν χάσει τη γραφικότητα και την αρχιτεκτονική του ιδιαιτερότητα στη δεκαετία του 1990. Αν και στις παρυφές της πόλης μας, ο κατηφορικός αυτός δρομάκος με τις μικρές στροφές του πλαισιωνόταν από χαρακτηριστικά παραδοσιακά σπίτια με αψιδωτές πόρτες και μικρούς κήπους με πηγάδια που θα ταίριαζε να βρίσκονται στον πυρήνα ενός καλοδιατηρημένου παραδοσιακού οικισμού του τόπου μας. Αυτά όμως μέχρι τη δεκαετία του ’90, έκτοτε τα περισσότερα από αυτά τα κτίσματα γκρεμίστηκαν και στη θέση τους κτίστηκαν τσιμεντόκουτα, ενώ κι αυτά που απόμειναν χάνονται μέσα στο απρόσωπο σημερινό αρχιτεκτονικό αλαλούμ. Η γειτονιά της Κάτω Χαλέπας και του Αγ. Παντελεήμονα είναι από τις παλιότερες της εκτός των τειχών πόλης. Κάποια κτήρια διατηρούν ακόμα θολωτούς χώρους και καμάρες, κάποια επίσης στεγάζονταν αρχικά με δώμα και είναι πιθανό να προέρχονται από το βενετσιάνικο πυρήνα της Χαλέπας που χρονολογείται ήδη από τις αρχές του 17ου αιώνα. Φαίνεται πως στην τουρκοκρατία κατοικούσαν εδώ κάποιοι μουσουλμάνοι, από τα μέσα του 19ου αιώνα όμως εγκαταστάθηκαν στην περιοχή κυρίως Αποκορωνιώτες που ασχολούνταν με την επεξεργασία δερμάτων στα γειτονικά Ταμπακαριά. Από μια τέτοια οικογένεια ονομάστηκε και ένα μέρος της γειτονιάς ως Νικηφοριανά, ονομασία όμως που δε σώθηκε μέχρι τις μέρες μας. Η οδός Βρυσών ήταν κάποτε γεμάτη πέτρινα σκαλοπάτια, κάποια στιγμή αυτά μετατράπηκαν σε επικλινή άσφαλτο όπως έγινε και με τις γειτονικές ανηφοριές που οδηγούν στη μικρή πλατεία του Κατσαμπά. Τα μικρά σπίτια όμως, τα περισσότερα με 2 ορόφους, διατηρήθηκαν αλώβητα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90 κι έτσι τα θυμάμαι κι εγώ. Ενα από τα χαρακτηριστικότερα βρισκόταν στη γωνία της τελευταίας στροφής προς τον Άγιο Παντελεήμονα και ήταν κτίσμα της τουρκοκρατίας. Το χαρακτηριστικό ξύλινο σαχνισί του με την ασύμμετρη έδρασή του, η τονισμένη με παραστάδες κι επίκρανα κυρία είσοδος και ο σπαστός όγκος του με τη μικρή αυλή και τη θολωτή δεξαμενή στη γωνία, πλούτιζαν μορφολογικά την εικόνα του δρόμου κι έδειχναν μερακλή κατασκευαστή. Το σπίτι αγοράστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 από τον Ελληνοαμερικάνο Γιάννη Βερυκάκη και κληρονομήθηκε από τους απογόνους του. Δυστυχώς, παρά τη θέληση του ιδιοκτήτη, που είχε μάλιστα σχεδιάσει την αποκατάστασή του, το 1993-94 λόγω μιας βεβιασμένης απόφασης ανθρώπων της τότε δημοτικής αρχής, το σπίτι χαρακτηρίστηκε “ετοιμόρροπο” και κατεδαφίστηκε για να διαπλατυνθεί ο δρόμος(!) προς μεγάλη απογοήτευση όσων αγαπούν την πολιτισμική κληρονομιά αυτού του τόπου. Υπήρξε μάλιστα η απαρχή των κατεδαφίσεων που ακολούθησαν σ’ αυτόν τον δρόμο. Δεν είναι βέβαια το μοναδικό παράδειγμα τέτοιας συμπεριφοράς σε αξιόλογα ιστορικά κτήρια ή αρχιτεκτονικά σύνολα στον τόπο μας, η περιοχή της Χαλέπας έχει να μας εξιστορήσει πολλά…
Στην πρώτη φωτογραφία, επιστολικό δελτάριο του τέλους του 19ου αιώνα, η περιοχή του Αγ. Παντελεήμονα και της Κάτω Χαλέπας με τα Νικηφοριανά στο βάθος.
Στη δεύτερη, η ίδια γειτονιά από φωτογραφία των αρχών του 20ου αιώνα. Διακρίνεται η οικία Βερυκάκη με το “φάλτσο” σαχνισί κάτω αριστερά. Δεξιότερα (με πρόσοψη στη Βρυσών) διακρίνεται άλλο μεγαλύτερο κτήριο με σαχνισί, που δε σώζεται σήμερα.
Στην τρίτη, μια γωνιά από τον ίδιο δρόμο φωτογραφημένη από τον Τάσο Πρωτοψάλτη στα τέλη της δεκαετίας του ’60.
Στις επόμενες 7, η οικία Βερυκάκη φωτογραφημένη από τον αρχιτέκτονα εγγονό του αρχικού αγοραστή της για τη μελέτη αποκατάστασης στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Δεν πρόλαβε, οι γραφειοκρατικές αντιλήψεις ήταν και είναι ακόμα βαθιά ριζωμένες στις αντιλήψεις πολλών αρμοδίων και μη… Αν πράγματι η ανάγκη για διαπλάτυνση ήταν επιτακτική, θα μπορούσε να κοπεί λίγο η γωνιά της μάντρας της αυλής του σπιτιού. Παρόμοιες κατεδαφίσεις όμως έγιναν αρκετές εκείνη τη δεκαετία της “ανάπτυξης” σε αρκετά ευαίσθητα για το μνημειακό πλούτο της πόλης μας κτήρια, κυρίως στη Χαλέπα αλλά και στην ίδια την παλιά πόλη δυστυχώς, χωρίς μάλιστα σοβαρή αιτία…
