Βραχύχρονη και μακρόχρονη μνήμη είναι ατελείς και ευάλωτες. Επηρεάζουν την κρίση μας σε τηλεμαχίες, την απόδοση των υποψηφίων σε εξετάσεις, τις ανιστορήσεις μας…
Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι η μακρόχρονη μνήμη μας είναι αναξιόπιστη για μια σειρά λόγους.
Προχθές σε ένα Πασχαλινό τραπέζι ανταγωνιζόμαστε να αφηγηθούμε περίεργες προσωπικές μας ιστορίες από μακρινές δεκαετίες.
Ήταν όλες ακριβείς; Η αίσθηση μου ήταν όχι.
Σήμερα αποδεικνύεται ότι δεν μπορούμε να βασιστούμε ούτε στην βραχύχρονη μνήμη μας.
Στο σημείωμα παραθέτω ευρήματα σχετικής έρευνας και τις σχέσεις που έχουν με μαθητές, υποψηφίους Πανελληνίων και ψηφοφόρους.
Ψευδό αναμνήσεις ή προσδοκίες;
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η μακροπρόθεσμη μνήμη μας είναι εσφαλμένη και επηρεάζεται από προσδοκίες και προκαταλήψεις.
Ισχύει το ίδιο για τις βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις;
Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ θέλησαν να ξεκαθαρίσουν τη σχέση μεταξύ των προσδοκιών μας και των βραχύχρονων αναμνήσεων.
Γνώριζαν ήδη τις ατέλειες της μακροπρόθεσμης μνήμης κι ήθελαν να μάθουν αν μπορούσαν να προσδιορίσουν τις ατέλειες της βραχύχρονης μνήμης.
Δημιούργησαν μια σειρά πειραμάτων τα οποία περιελάμβαναν όλους τους πιθανούς τρόπους καταγραφής ερεθισμάτων με χρονικά κενά μερικών δευτερολέπτων .
Ζήτησαν από τους 400+ συμμετέχοντες να θυμηθούν απλά πράγματα. Για παράδειγμα ποια γράμματα είχαν εμφανιστεί μέσα σε πλαίσιο στην οθόνη. Οι συμμετέχοντες προειδοποιήθηκαν ρητά για πιθανές παγίδες και στο τέλος κλήθηκαν να βαθμολογήσουν πόσο σίγουροι ήταν για κάθε τους απάντηση. Δηλαδή, να αυτό-βαθμολογήσουν τη μνήμη τους. Οι πιο δυνατοί έκαναν λανθασμένη ανάκληση στο 39% των περιπτώσεων.
Παρόμοια πειράματα έδειξαν ότι η λανθασμένη εκτίμηση για τη βεβαιότητα μας πιθανόν να σχετίζεται με μια λειτουργία της βραχυπρόθεσμης μνήμη μας που βασίζεται στις προκαταλήψεις μας.
Ο επικεφαλής της έρευνας δήλωσε ότι… ‘Είμαστε ευαίσθητοι σε ψευδαισθήσεις και έχουμε μια προκαθορισμένη ιδέα για το πώς θα έπρεπε να μοιάζει ο κόσμος. Αυτό οφείλεται σε ένα χαρακτηριστικό του νευρικού μας συστήματος που δημιουργεί προβλέψεις. Μια συνήθεια συνήθως χρήσιμη και αποτελεσματική στην κανονική ζωή στην οποία δεν ασκούμε κανένα έλεγχο.’
Προηγούμενες γνώσεις μας αναδιαμορφώνουν τις βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις μας που έχουν σχέση με οπτικές προσλήψεις.
Αυτές οι αναδιαμορφωμένες αναμνήσεις μας γίνονται ψευδαισθήσεις ή ψευδείς αναμνήσεις. Κι έτσι όταν ανακαλύπτουμε το λάθος μας λέμε ‘Είχα την ψευδαίσθηση ότι …’
Ο Χανιώτης ψηφοφόρος
Σχετικό με την παραπάνω έρευνα είναι ένα περιστατικό που αναφέρεται στη σταυροδοσία ενός φίλου Χανιώτη. Έτυχε να του τηλεφωνήσω λίγο πριν μπει στο εκλογικό τμήμα στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές.
‘Ψήφισα’ του λέω.
‘Καλό βόλι. Αν ψήφιζα το κόμμα σου θα σταύρωνα τον τάδε’.
Τον συναντώ την επόμενη μέρα και μου λέει ‘ Έκανα ότι μου είπες’.
Προφανώς δεν τον συμβούλευσα, ούτε τον παρότρυνα ποιο υποψήφιο να σταυρώσει.
Απλά κράτησε στη βραχύχρονη μνήμη του τα λόγια μου, για λίγα δευτερόλεπτα, έξω από το εκλογικό κέντρο, και τα αναδιαμόρφωσε στο μυαλό του για να ταιριάξουν με τις δικές του προσδοκίες. Και πήγε στην κάλπη, σταύρωσε τον αγαπημένο του νομίζοντας ότι τον επηρέασα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές ο εγκέφαλός μας πιθανώς το κάνει αυτό για να κατανοήσει τον κόσμο σύμφωνα με τις προσδοκίες μας. Μια ενέργεια που δεν σωστή ή χρήσιμη πάντοτε.
Η μνήμη των 12χρονων
Έρευνες της περασμένης μόλις δεκαετίας έδειχναν ότι οι 12χρόνοι είχαν ισχυρή βραχύχρονη μνήμη. Σήμερα σχετικές ενδείξεις είναι ανησυχητικές.
Προ ημερών, μια ομάδα 12χρονων χρειάστηκε 15 λεπτά για να αντιγράψει ένα πρωτότυπο κείμενο 68 λέξεων στα Ελληνικά.
Έμεινα ενεός να παρατηρώ τα παιδιά να αντιγράφουν το κείμενο λέξη-λέξη και να επιβεβαιώνουν ότι το έγραψαν σωστά.
Οι εξαιρέσεις ελάχιστες. Οι λόγοι; Μπορώ να υποθέσω και να υποστηρίξω 2-3 σοβαρούς λόγους. Τι σημασία έχει;
Το γεγονός είναι ότι καταρρίφθηκε ένας κανόνας θέσφατο της βραχείας μνήμης ότι, δηλαδή μπορούμε να θυμόμαστε μέχρι 9 λέξεις…
Υποψήφιοι Πανελληνίων, η κρίσιμη περίοδος
Ερευνητές ισχυρίζονται ότι στην περίπτωση υποψηφίων που έχουν αδύναμη μνήμη εργασίας οι προσπάθειες των εκπαιδευτικών δεν είναι αρκετές.
Οι συγκεκριμένοι υποψήφιοι οφείλουν να ακολουθήσουν για την περίοδο μέχρι την 31η Μαΐου ένα ξεχωριστό πρόγραμμα.
Μας προτείνουν λοιπόν να κάνουμε επανάληψη…
1. Στο τέλος μιας ολιγόωρης περιόδου μελέτης.
2. Την επόμενη μέρα.
3. Μετά από 2-3 μέρες.
4. Μετά από 10 μέρες.
5. Τέλος, ένα 15θήμερο μετά από την τελευταία (4) επανάληψη.
Τι σημαίνουν αυτές οι οδηγίες;
Ότι για τα άτομα με αδύναμη μνήμη εργασίας η προθεσμία για να μάθουν νέα ύλη πλησιάζει στο τέλος της.
Συμπερασματικά
– Κάθε μέρα οφείλουμε να δίνουμε προβλήματα για λύση στον εγκέφαλο μας, για να ενεργοποιούμε και να ενδυναμώνουμε την λειτουργία της επώασης.
– Αν γίνουν λογομαχίες, πριν τις εκλογές, η πλειοψηφία των τηλεθεατών θα καταγράψει στη μνήμη τους αυτά που θέλει να ακούσει. Μια φυσιολογική αντίδραση.
– Η παρέμβαση μας για να αναπτύξουν οι μαθητές τη χωρητικότητα της μνήμης εργασίας τους είναι το ελάχιστο που οφείλουμε να τους προσφέρουμε.
– Υποστηρίζουμε τους υποψήφιους των Πανελληνίων με κάθε τρόπο, χωρίς υπερβολές, θορύβους και διακοπές.
