Η εφημερίδα «Πατρίς» στις 13/2/1882 σε πρωτοσέλιδο άρθρο δίνει ίσως την πιο παλιά επίσημη μαρτυρία εορτασμού των αποκριών στα Χανιά. Στη στήλη «ΔΙΑΦΟΡΑ» ο δημοσιογράφος αναφέρει: «Η κατά την τελευταίαν Κυριακήν των Απόκρεω ζωηροτάτη κίνησις και το πλήθος των μετημφιεσμένων, διασταυρούντων τας οδούς, μας εξέβαλε της νάρκης, ήτις μας είχε καταλάβει κατά τας παρελθούσας ημέρας και εννοήσαμεν, ότι ευρησκόμεθα εν απόκρεω. Ιδίως το παραθαλάσσιον παρίστα θέαμαν λαμπρό, συντελούν εις τούτο και το εύδιον της ημέρας. Οι εξώσται έγεμον εκ πάσης καλλονής, εις τα πεζοδρόμια και τα καφενεία συνωθείτο πυκνόν και ποικίλον πλήθος, ενώ από της οδού διήρχεντο οι μετημφιεσμένοι, άλλοι μεν πεζή, άλλοι δε εφ αμαξών[…]». Ο δημοσιογράφος περιγράφει τη ζωηρή κίνηση στους δρόμους και στα καφενεία, ενώ δεν παραλείπει να σχολιάσει την παρουσία του γυναικείου φύλου στα μπαλκόνια, καθώς εκείνη την εποχή οι γυναίκες δεν εμφανίζονταν συχνά σε δημόσιους χώρους.
Βέβαια, «[…]Ομολογούμεν ότι έκτακτοι δεν ήσαν εφέτος οι μετεμφιεσμοί, άλλ’ ούχ ήττον και ούτοι καλώς μας διασκέδασαν[…]». Παρόλα αυτά μια παρέα τεσσάρων μασκαράδων πάνω σε μια άμαξα κέρδισαν τις εντυπώσεις του κοινού, καθώς είχαν «[…]Ευφυίαν μάλλον περί τον ιματισμόν και την διακωμώδισιν[…]Είχον τα πρωτεία των μασκαράδων[…]».
Απ’ ότι φαίνεται στον Πλατανιά έγινε το σημαντικότερο αποκριάτικο γεγονός εκείνης της χρονιάς, διότι οι χωριανοί δημιούργησαν ένα πολύωρο καρναβαλικό δρώμενο με τη συμμετοχή πολλών μεταμφιεσμένων. «Εν τω χωρίο Πλατανιά οι μετημφιεσμένοι ως εμάθαμεν, διαιρηθέντες εις δυο στρατόπεδα, κατέλαβον οχυράς θέσεις και ήρξαντο πλαστής μάχης δι’ ασφαίρων φυσιγγίων[…]». Κάθε στρατόπεδο είχε τους στρατιώτες του, τον στρατηγό του, τη σημαία του, τους ιατρούς και τους ιερείς του. Η ψεύτικη μάχη διήρκησε τρεις ώρες, όποτε το ένα στρατόπεδο κατέλαβε τις θέσεις του άλλου. Η αναπαράσταση της μάχης έγινε με όλες τις λεπτομέρειες, καθώς οι πληγωμένοι ήταν βαμμένοι με αίματα ζώων, οι ιατροί έτρεχαν να βοηθήσουν και οι ιερείς έθαβαν με κατανυκτικές προσευχές τους «νεκρούς» στους τάφους τους. Ο δημοσιογράφος σχολιάζει ότι το αποκριάτικο δρώμενο φανέρωνε το ετοιμοπόλεμο φρόνημα των κατοίκων. Μετά το τέλος, «[…]της πλαστής ταύτης μάχης, συνήλθον άπαντες εν αδελφική αγάπη και ήρξαντο του πυρριχίου, διαρκέσαντος μέχρι εσπέρας. Ουδέν ευτυχώς απευκταίον συνέβη». Ο πυρρίχιος χορός, όπως είναι γνωστό, είναι το πεντοζάλι, ενώ το τελευταίο σχόλιο προφανώς αφορά τις παρεξηγήσεις είτε από μέρους των μουσουλμάνων είτε μεταξύ των συγχωριανών που συχνά οδηγούσαν σε καυγάδες με συγκρούσεις.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι οι απόκριες στα Χανιά, αλλά και στην Κρήτη γενικότερα, γιορτάζονταν κατά την περίοδο της Ημιαυτονομίας (1878-1898), πιθανόν και νωρίτερα.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης
είναι ιατρός ορθοπεδικός,
πολιτισμολόγος
