Με αφορμή ένα ατυχές περιστατικό, του οποίου έτυχα μάρτυρας πριν λίγο καιρό, αλλά και διάφορες γνώμες και απόψεις που ακούω περί πυροβολισμών και -παλαιότερα- απαγόρευσης της οπλοκατοχής στην Κρήτη, θα ήθελα να σημειώσω ότι -δυστυχώς- το έθιμο των άσκοπων πυροβολισμών είναι πολύ παλιό και σχεδόν πάντα -και στην εποχή μας περισσότερο- με διάφορα άσχημα αποτελέσματα. Στα όπλα πρέπει τιμή και σεβασμός μεγάλος όταν χρησιμοποιούνται σε ανάγκη εθνική, όταν διακυβεύεται η Λευτεριά κι όταν ο υπόδουλος αντιστέκεται στο δυνάστη. Το διδάσκει η Ιστορία, οι Αγώνες και το ιερό αίμα που χύθηκε για αιώνες, με απώτερο σκοπό την απελευθέρωση της Κρήτης από ξενικές κατοχές και κατακτητές.
Σήμερα όμως κι εφόσον δεν συντρέχουν τέτοιοι λόγοι, τα όπλα δεν μπορεί να μεταβάλλονται σε παιχνιδάκια εντυπωσιασμού ή επίπλαστης ανδρείας – ούτε πρέπει να χρησιμοποιούνται ως τέτοια. Στη χειρότερη περίπτωση, είναι απόλυτα ειδεχθές να χρησιμοποιούνται εκούσια κι επί τούτου για την εξόντωση συνανθρώπων και την αφαίρεση ανθρώπινων ζωών, για διάφορους λόγους.
Σε άλλες περιπτώσεις, πυροβολώντας αδιακρίτως, τις περισσότερες φορές διατελώντας σε κατάσταση ευθυμίας και ενίοτε μέθης, σε γιορτινές περιστάσεις, θέτουν σε κίνδυνο άλλους συνανθρώπους μας που δεν φταίνε σε τίποτα και που -σε ορισμένες περιπτώσεις- εξαργυρώνουν με το αίμα τους ή και τη ζωή τους ακόμη, το “γραμμάτιο” της απερισκεψίας του “παλικαριού”. Κι είναι τέλος εντελώς ανόητο, κάποιος να επιχειρεί να αποδείξει την παλικαριά ή τον ανδρισμό του με το να χρησιμοποιεί άσκοπα τα πανάκριβα όπλα που διακινούνται προφανώς ευκολότατα, έχοντας (στην πιο ανώδυνη περίπτωση) ως στόχους σκοποβολής τις πινακίδες στις εθνικές και επαρχιακές οδούς του Νησιού, που αποτελούν τους αδιάψευστους μάρτυρες της ματαιοδοξίας κι ελαφρότητας των οπλοφόρων.
Δυστυχώς η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Ενδεικτικό της κατάστασης, που κυριολεκτικά διαιωνίζεται και που, ανέκαθεν και σε πολλές περιπτώσεις, είχε και συνεχίζει να έχει τραγικά αποτελέσματα, είναι και το απόσπασμα από την στήλη “Επιχώρια” της εφημερίδας “Κρήτη”, ημιεπίσημου οργάνου της Τουρκικής Διοικήσεως, στο φύλλο 256 (Στ΄)/1-11-1873 (22 Ραμαζάν 1290). Ας σημειωθεί ότι σώζεται πλήρης σειρά της εφημερίδας από το 1879 και μετά σε διάφορες πηγές, αλλά τα προηγούμενα φύλλα είναι σπάνια και δυσεύρετα. Το παραπάνω φύλλο είναι τετρασέλιδο, έχει την τελευταία σελίδα για πρώτη και στις δύο εσωτερικές σελίδες η ύλη γράφεται στα οθωμανικά. Θα αντιπαρέλθω βέβαια την παρότρυνση της εφημερίδας για παράδοση της κρυμμένης πυρίτιδας την εποχή εκείνη (τουρκοκρατία), που γίνεται με φανερούς στόχους και ανάγεται σε άλλο πεδίο έρευνας.
Το κείμενο της “Κρήτης” παρατίθεται ως έχει, τηρουμένης της σύνταξης και ορθογραφίας:
«Γάμου τελουμένου πρότινων ημερών εν τινι χωρίω της Επαρχίας Αλικιανού, τινές των παρευρισκομένων ηθέλησαν κατά την επικρατούσαν κακήν συνήθειαν να πανηγυρίσωσι την τελετήν και διά πυροβολισμών. Εις εξ αυτών καταναλώσας τα οποία εκράτει φυσέκια, μετέβη προς παραλαβήν ετέραν εις την οικίαν του, εν η υπήρχε πλήρης πυριταποθήκη, λείψανον της τελευταίας επαναστάσεως. αλλ’ εν ω ήνοιγεν έν βαρέλιον έπεσεν, άγνωστον πως, πύρ εν αυτώ και αυθωρεί η οικία μετά των παρακειμένων τεσσάρων ή πέντε άλλων ανετινάχθησαν εις τον αέρα, εννοείται δε οποία ήτο η τύχη αυτού.
Το πυροβολείν εις τους γάμους ανέκαθεν, είναι απηγορευμένον. Δεν αμφιβάλλομεν όθεν ότι η αρχή θέλει τιμωρήσει τους παραβάτας της διατάξεως ταύτης, προς παραδειγματισμόν των λοιπών εν τω μέλλοντι.
Το μεγαλείτερον μέρος της κατά την επανάστασιν προμηθευθείσης πυρίτιδος περιήλθεν έκτοτε εις χείρας της αρχής. Φαίνεται όμως ότι υπάρχει εισέτι ικανή κεκρυμμένη είτε διότι οι κάτοχοι αυτής την φυλάττουσιν χάριν εμπορίου, είτε διότι φοβούνται να την φανερώσωσιν. Επειδή όμως η αρχή ποτέ δεν έπαυσε να ενεργεί τας δεούσας ερεύνας και να επιβάλλη τας νομίμους ποινάς εις εκείνους παρά τοις οποίοις ήθελεν εύρει κεκρυμμένην πυρίτιδα, νομίζομεν ότι οι έχοντες τοιαύτην θα έπραττον φρονίμως αν παρέδιδον αυτήν εις το Επαρχείον των, διότι ούτω και του καθημερινού κινδύνου απαλλάττονται και την τιμωρίαν της εξουσίας αποφεύγουσι.»
Τι κι αν πέρασαν τόσα χρόνια από τότε; Το… «έθιμο»(;) δυστυχώς καλά κρατεί…
*Η Ζαχαρένια Σημανδηράκη είναι ειδ. συνεργάτις των Γεν. Αρχείων του Κράτους
Τι σημαίνει “άσκοποι πυροβολισμοί”; Δηλαδή υπάρχουν και “μη άσκοποι” (δηλαδή σκόπιμοι) που μπορεί και να είναι αποδεκτοί ;Ένα από τα στερεότυπα που άκριτα επαναλαμβάνονται.
Φαίνεται,πάντως, ότι ο παλαιός αρθρογράφος ήταν πιο προσεκτικός, αφού λέει απλώς ότι «τινές των παρευρισκομένων ηθέλησαν κατά την επικρατούσαν κακήν συνήθειαν να πανηγυρίσωσι την τελετήν και διά πυροβολισμών» – δεν μιλάει για άσκοπους πυροβολισμούς. Και επί της ουσίας: πυροβόλα όπλα χρησιμοποιούνται για φόνο – αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχουν επινοηθεί.