Ένα σύστημα επιχειρησιακής θαλάσσιας πρόγνωσης και πληροφόρησης που επιτρέπει την παρακολούθηση των φαινομένων που αναπτύσσονται στη θάλασσα γύρω από την Κρήτη
H μελέτη της συμπεριφοράς της θάλασσας γύρω από το νησί μας είναι απαραίτητη για τον σχεδιασμό του μέλλοντος. Σήμερα, το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε μια ζώνη 100 χιλιομέτρων από τις ακτές. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου διακινείται μέσω θαλάσσης. Πολλοί τομείς εξαρτώνται από την γνώση και την πρόβλεψη της συμπεριφοράς της θάλασσας. Ναυσιπλοΐα, αλιεία και υδατοκαλλιέργειες, υπεράκτια εξόρυξη υδρογονανθράκων, χωρίς να ξεχνούμε την ψυχαγωγία και τον τουρισμό.
Το Νοέμβριο του 2018 είχα παρακολουθήσει στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο μια ημερίδα για την Επιχειρησιακή Ωκεανογραφία, που είχαν οργανώσει το Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας, του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών (βλ. ΧΝ 27/11/2018). Η ημερίδα αφορούσε τις πιθανές επιπτώσεις της θαλάσσιας ρύπανσης από υδρογονάνθρακες που θα προέρχονταν από κάποιο ναυτικό ατύχημα με τη συμμετοχή πετρελαιοφόρου ή από διαρροή σε μια υπεράκτια εξέδρα άντλησης πετρελαίου.
Το Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας σχεδίαζε τότε να αξιοποιήσει δορυφορικά δεδομένα ώστε να κατασκευάσει μοντέλα της Ανατολικής Μεσογείου, τα οποία να προβλέπουν τα θαλάσσια ρεύματα, την αλατότητα, την θερμοκρασία του αέρα, την ατμοσφαιρική πίεση, την ταχύτητα του ανέμου και το ύψος των κυμάτων.
Τις προάλλες, σε ένα διαδικτυακό συνέδριο που οργάνωσε η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, παρουσιάστηκαν πολυάριθμες καινοτόμες εφαρμογές, ανάμεσα στις οποίες ήταν και η εφαρμογή Coastal Crete από το ίδιο Εργαστήριο του ΙΤΕ.
Τι είναι το Coastal Crete. Πρόκειται για ένα σύστημα επιχειρησιακής θαλάσσιας πρόγνωσης και πληροφόρησης για την παράκτια περιοχή της Κρήτης. Με προηγμένα αριθμητικά μοντέλα πρόγνωσης θαλάσσιας κυκλοφορίας και κυματισμού, το σύστημα παράγει, σε καθημερινή βάση, ωριαίες και 6-ωριαίες (μέσος όρος) προγνώσεις 5 ημερών για τη θερμοκρασία της θάλασσας, την αλατότητα, τα ρεύματα, το ύψος και την κατεύθυνση των κυμάτων.
Όπως εξήγησε η ερευνήτρια Κατερίνα Σπανουδάκη που παρουσίασε το σύστημα, η παραγωγή των παραπάνω προγνώσεων γίνεται από ένα υδροδυναμικό και ένα κυματικό μοντέλο, τα οποία χρησιμοποιούν δεδομένα από διάφορα δίκτυα δορυφορικών και επίγειων παρατηρήσεων (π.χ. βαθυμετρίας, μετεωρολογίας, περιβάλλοντος) σε συνδυασμό με παρατηρήσεις, μετρήσεις και τηλεπισκόπηση.
Το σύστημα αξιοποιεί δεδομένα από την υπηρεσία παρακολούθησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος (CMEMS) του προγράμματος γεωσκόπησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Copernicus, το οποίο παρατηρεί το περιβάλλον και τον πλανήτη μας, παρέχοντας υπηρεσίες πληροφόρησης με βάση δορυφορικά δεδομένα γεωσκόπησης και επίγεια (μη διαστημικά) δεδομένα. Το Coastal Crete συνδυάζοντας τα δεδομένα αυτά με τοπικές μετρήσεις βελτιώνει την χωρική ανάλυση των μοντέλων του CMEMS από τα 4 χιλιόμετρα στο 1 χιλιόμετρο.
Χρήσεις του Coastal Crete. Με βάση όλα τα παραπάνω το Coastal Crete παρέχει προβλέψεις πολύ υψηλής ανάλυσης κυματισμών και ρευμάτων που μπορούν να αξιοποιηθούν στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών κινδύνων, όπως η διασπορά πετρελαιοκηλίδων στο θαλάσσιο περιβάλλον (εντοπισμός της προέλευσης της ρύπανσης και προσδιορισμός των περιοχών στις οποίες πρέπει να επικεντρωθούν τα μέτρα καταπολέμησης). Μπορεί επίσης να υποστηρίξει εξειδικευμένα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης (π.χ. πότε τα κύματα θα υπερβούν τα 5 μέτρα σε συγκεκριμένες περιοχές όπως λιμένες ή παραλίες).
Το σύστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κατά προτεραιότητα από λιμενικές αρχές (π.χ. Ηρακλείου, Σούδας) και από το Λιμενικό Σώμα (έχει ήδη παρουσιαστεί στο Ηράκλειο). Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί από ναυτιλιακές εταιρείες (π.χ. για να προβλέψουν τον κυματισμό κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού), από εταιρείες εκμετάλλευσης και μεταφοράς υδρογονανθράκων καθώς και από αλιείς. Οι υπηρεσίες πολιτικής προστασίας των παράκτιων Δήμων και της Περιφέρειας μπορούν να το αξιοποιήσουν στο πλαίσιο της ασφάλειας παράκτιων δραστηριοτήτων.
Θα μπορούσε επίσης να αξιοποιηθεί από εταιρείες που νοικιάζουν σκάφη και διαχειρίζονται μαρίνες, από Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που επιθυμούν να εμπλουτίσουν τις μετεωρολογικές τους προγνώσεις και με πληροφορίες για την κατάσταση της θάλασσας, ιδίως όταν προβλέπονται ακραία καιρικά φαινόμενα αλλά και από ιστιοπλόους, κυματοδρόμους (σέρφερς) και άλλους ναυταθλητές. Να σημειωθεί εδώ ότι η χρήση του συστήματος είναι δωρεάν, εκτός από κάποιες πολύ εξειδικευμένες υπηρεσίες.
Στο μέλλον το σύστημα θα μπορούσε να επεκταθεί με τρόπο που να βοηθά τα πλοία να προσεγγίζουν με ασφάλεια τα λιμάνια σε περίπτωση δυσμενών καιρικών συνθηκών. Επίσης θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα σύστημα αδιάλειπτης λειτουργίας που να ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές για την εμφάνιση θαλάσσιας ρύπανσης.
Η δημιουργία του Coastal Crete χρηματοδοτήθηκε από την σύμπραξη Mercator Ocean και εκτός από το Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας, του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ στο έργο συμμετείχαν: το Κοινό Κέντρο Έρευνας και Ανάπτυξης ORION της Κύπρου και η Ιταλική Εταιρεία MEEO (Meteorological Environmental Earth Observation – Μετεωρολογική Περιβαλλοντική Γεωσκόπηση).
