• «Λένε, πως είναι οι επιλογές μας που διαμορφώνουν αυτό που είμαστε» [“Tijuana straits” (2004)- μυθιστόρημα του Kem Nunn, Αμερικανού συγγραφέα και σεναριογράφου (1948-)]
Η ΕΠΙΛΟΓΗ είναι βασικός κανόνας στη φύση: Η “φυσική επιλογή”-σύμφωνα με τον δαρβινισμό- “είναι μια διαδικασία που επιτρέπει την επιβίωση των οργανισμών που προσαρμόζονται καλύτερα στο περιβάλλον έναντι των λιγότερο προικισμένων και επιφέρει την εξέλιξη των ειδών”
ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ των ανθρώπων οι σωστές επιλογές σε ατομικό, κοινωνικό-συλλογικό ή και πολιτικό επίπεδο είναι αυτές που -έτσι πιστεύουμε- μας δίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα. Είναι γνωστό πως -κατά γενικό κανόνα- οι γυναίκες επιλέγουν τους άνδρες με τους οποίους προσδοκούν να αποκτήσουν υγιή και εύρωστα παιδιά… Μιλάμε για αξιοκρατία στο δημόσιο, για αριστεία στα σχολεία, για προώθηση των ικανότερων στην εργασία, στις διαπροσωπικές σχέσεις για επιλογή ευφυέστερης, ομορφότερης και χαρισματικότερης προσωπικότητας.
Η ΕΠΙΛΟΓΗ, στη μεν φύση είναι θέμα ψυχρής διατήρησης και διαιώνισης της ζωής με την απόρριψη των ασθενέστερων όντων, στους δε ανθρώπους- πλην της βελτίωσης των συνθηκών της ζωής τους- είναι και θέμα ποιότητας.
ΛΕΓΕΤΑΙ πως ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας. Που δεν μπορεί να είναι πάντα και οι καλύτερες, επειδή στις αποφάσεις μας παρεμβαίνουν κι άλλοι παράγοντες (όταν δεν κυριαρχεί μόνο η ψυχρή λογική): όπως είναι ο συναισθηματισμός, ο φόβος, συγγενείς ή άλλα “σημαίνοντα” πρόσωπα. Οι καταστροφικές επεμβάσεις στη φύση στην εποχή μας είναι και ανθρώπινες “επιλογές”. Που οφείλονται στην απληστία μας ή στη λεγόμενη αειφόρο “ανάπτυξη”, όταν αυτή είναι αλόγιστη. Πρόκειται για ποικίλες ανθρώπινες δραστηριότητες που όμως έχουν ήδη φέρει ανεπανόρθωτη καταστροφή στο φυσικό περιβάλλον (κλιματική αλλαγή). Τις συνέπειές τους ζούμε χειμώνα καλοκαίρι.
ΑΠΟ το πρωί μεχρι το βράδυ, συνειδητά ή ασυνείδητα, κάνουμε αδιάκοπα επιλογές: εύκολες ή δύσκολες, απλές ή περίπλοκες, σωστές ή λανθασμένες, λογικές ή συναισθηματικές, ευχάριστες ή δυσάρεστες, μας κάνουν στο τέλος άλλοτε περήφανους κι άλλοτε μίζερους. Ευρισκόμενοι μπροστά σ’ ένα ευρύ φάσμα δυνητικών επιλογών- τί θα φάμε, πώς θα ντυθούμε, ή οτιδήποτε άλλο εξαρτάται ή διαμορφώνει την ψυχοσωματική και πνευματική μας υπόσταση- η τελική επιλογή (προτίμηση) που κάνουμε επιφέρει και τις ανάλογες (θετικές ή αρνητικές) συνέπειες: σ΄εμάς, πιθανόν και στους άλλους (1).
ΚΑΘΕ επιλογή θέτει διλήμματα, αφού, μεταξύ πολλών εναλλακτικών, εμείς αποφασίζουμε να πράξουμε αυτό που πράττουμε εγκαταλείποντας τις άλλες. Όταν μάλιστα καλούμαστε να πάρουμε αποφάσεις ζωής (σπουδές, σχέσεις με το άλλο φύλο, γάμος, εργασία, τόπος διαμονής κ.α.) μάς ταλανίζει το δίλημμα αν η απόφασή μας θα είναι και η σωστή! Ή, πόσο θα επηρεάσει αυτή τους άλλους, άμεσα ή έμμεσα, τώρα ή στο μέλλον.
ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ από τις επιλογές μας εμπλέκονται και άλλοι, ενώ μερικές γίνονται “υπό την πίεση” κάποιας ανάγκης ή του χρόνου. Σε ό,τι αφορά τις αποφάσεις που παίρνουν οι άλλοι για μας, αυτές επηρεάζουν τη ζωή μας τόσο όσο εμείς το επιτρέπουμε. Αν δεν αντιδράσουμε έγκαιρα, “οι επιλογές” των άλλων θα μας καθορίζουν αμετάκλητα, χωρίς μάλιστα να μπορούμε να τις ανατρέψουμε. Τέτοιες είναι οι αποφάσεις των γονιών μας για τις παρέες, το ντύσιμο, τις σπουδές, το γάμο ή το μέλλον μας.
ΒΑΣΑΝΙΣΤΙΚΟ το ερώτημα: Μα, είναι δυνατόν στη ζωή κάποιοι να παίρνουν μόνο λάθος αποφάσεις και κάποιοι άλλοι μόνο σωστές; Ναι, όταν δεν επιλέγουμε εμείς, ούτε αποφασίζουμε οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Ναι, όταν “συζητούμε περί του πρακτέου” με τους άλλους, αλλά τον τελευταίο λόγο έχουμε εμείς… Πώς όμως, μπορούμε να διακρίνουμε, αν μια απόφαση που εκ πρώτης όψεως μάς φαίνεται σωστή, είναι όντως η σωστή και όχι η λαθεμένη; Είναι άραγε θέμα διαίσθησης ή μήπως είναι απόρροια προηγούμενων εμπειρών; Πιστεύουμε πως κάθε επιλογή είναι θέμα χαρακτήρα και κοινωνικού περιβάλλοντος. Πάντως είναι γεγονός πως στις πολύ δύσκολες αποφάσεις της ζωής (επιλογή φίλων, συντρόφων, επαγγέλματος, ναι ή όχι στο γάμο) συνειδητοποιούμε καλύτερα τις αντοχές μας. Έστω κι αν αρκετές φορές καταλήγουμε στο “στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα”.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ επιλογές της αρεσκείας μας, αλλά και οι εξ ανάγκης (θάνατος γονέων ή προσφιλών προσώπων). Υπάρχουν κακές επιλογές, όπως η συναναστροφή με αναξιόπιστα άτομα που εύκολα προδίδουν, ή με άλλα που είναι “τοξικά” και προσφέρουν μόνο άρνηση και μιζέρια. Υπάρχουν και οι ακραίες επιλογές που “κηρύσσουν τον πόλεμο” στους άλλους με κομματικές (“ιδεολογικές”) αποχρώσεις κι άλλες με παρανοήσεις ή κακές εκτιμήσεις. Έτσι, οι επιλογές χαρακτηρίζονται “ευτυχείς” (με hapy end) ή “μοιραίες”- αφημένες στην τύχη ή τη βούληση άλλων.
ΠΟΛΛΟΙ υποστηρίζουν πως “ο καθένας μας είναι άξιος της τύχης του”, όχι των επιλογών του. Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι είναι μόνο οι Μοίρες που μας καθορίζουν (κισμέτ, “γραφτό”, τυχαίο κ.ά.). Έχοντας από τη φύση μας (ή από το Θεό) το αυτεξούσιο, την ελεύθερη βούληση, είμαστε εμείς που διαμορφώνουμε την πορεία της ζωής μας, τόσο με τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς όσο και με το επίπεδο της αποφασιστικότητας μας. Είναι φορές που, όχι το σύμπαν, αλλά ούτε ο ίδιος ο Θεός θέλει να μας συμβούν κάποια πράγματα: ας πούμε, για άλλα προσευχόμαστε και άλλα μας στέλνει ο Θεός! Αυτό, αν το καλοσκεφτούμε, σημαίνει πως ίσως αυτό που ευχηθήκαμε, να μην ήταν η σωστή επιλογή μας, ούτε να ήμασταν εμείς ο κατάλληλος άνθρωπος για αυτήν. Όταν βέβαια “εισακουόμεθα”, τότε επαιρόμαστε ότι η επιλογή μας ήταν και θέλημα Θεού (“κάλεσμα”)!
ΟΜΩΣ, πάνω από επιλογές και αποφάσεις, αυτό που μετράει στην κοινωνία είναι οι πράξεις μας. Είναι δε γνωστό πως όποιος επιλέγει κάτι, φορτώνεται και την ευθύνη της απόφασής του. Με όλες τις συνέπειες.
ΑΛΛΑ, αυτή δεν είναι και η μαγεία της ζωής; Να είναι ανατρεπτική, ευμετάβολη, ενδιαφέρουσα σε όλα τα επίπεδά της; Να ξεφεύγει δηλαδή από τη ρουτίνα και την τύρβη της καθημερινότητας; Δεν είναι άραγε η ίδια η ζωή που έρχεται κάποια στιγμή να δικαιώσει ή να απορρίψει τις όποιες επιλογές μας; (3-1-20)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1)”Πρόσεχε τις σκέψεις σου, γίνονται λόγια
Πρόσεχε τα λόγια σου, γίνονται πράξεις
Πρόσεχε τις πράξεις σου, γίνονται συνήθειες
Πρόσεχε τις συνήθειες σου, γίνονται χαρακτήρας
Πρόσεχε το χαρακτήρα σου, γίνεται πεπρωμένο σου…”[Οι παραπάνω σοφές σκέψεις/επιλογές/συνέπειες αποδίδονται-σύμφωνα με το διαδίκτυο- άλλοτε στους Λάο-Τσε, Χαλίλ Γκιμπραν, Γκάντι, εβραϊκό Ταλμούδ, κι άλλοτε σε Παροιμώδεις λόγους! Τις περισσότερες φορές δεν αναφέρεται καν πηγή. Τέτοια η… εγκυρότητα του!]
