Οι φανατισμοί και ο επιστημονικός φανατισμός1

Στους προηγούμενους αιώνες (που έχουμε μια καλή ιστορική εικόνα) φαίνεται πως τα θύματα που προκάλεσαν οι πολιτικοί και θρησκευτικοί φανατισμοί, ίσως να ξεπερνούν και αυτά των πολέμων της αρπαγής (κατακτητικοί πόλεμοι). Αναφέρομαι κυρίως στα θύματα που προκλήθηκαν από διενέξεις και έριδες (για λόγους θρησκευτικούς και πολιτικούς) στο εσωτερικό των διαφόρων κρατικών οντοτήτων και όχι στους πολέμους μεταξύ κρατών που μπορεί να είχανε μανδύα πολιτικό ή θρησκευτικό αλλά να ήταν υποκινούμενοι από κατακτητικές προθέσεις.

Στους πολιτικούς φανατισμούς το μήλο της έριδος ήτανε κυρίως και είναι το μοίρασμα της πίτας (ποιοι θα πάρουν και πόσο). Μέχρι πρόσφατα πολιτικό σύστημα ήτανε ένα ανθρωποκεντρικό παραγωγικό σύστημα παντρεμένο με ένα σύνολο κανόνων διανομής και σχέσεων και όλα αυτά πλαισιωμένα μέσα σε ένα ηθικολογικό αφήγημα (με ποικίλες τάσεις).2
Τώρα από θρησκευτικούς φανατισμούς τους τελευταίους είκοσι αιώνες. Ποταμοί αίματος που ακόμα δεν’ έχουν στεγνώσει.

Ένα θρησκευτικό δόγμα είναι ένα σύστημα τρόπου ζωής και ηθικής, εξ ορισμού ταυτιζόμενο (από τους πιστούς) με την απόλυτη αλήθεια. Οπότε και μόνο η ύπαρξη ενός άλλου θρησκευτικού συστήματος (προπάντων συγγενικού) το οποίο δηλώνει την διαφορετικότητά του, αμφισβητεί έμμεσα την (απόλυτη) αλήθεια του άλλου, άρα και τον λόγο ύπαρξής του. Οπότε μπαίνει θέμα ή αυτοί ή εμείς.3

Η επιστήμη τους δύο τελευταίους αιώνες (με συνήγορο το πείραμα) έχει γίνει για τον περισσότερο κόσμο, η αποδεδειγμένη αλήθεια, η απόλυτη αλήθεια και έχει δημιουργήσει ένα μέγα πλήθος από βαριά φανατισμένους με τις νυν υπάρχουσες θεωρίες.4

Αποτέλεσμα αυτού του επιστημονικού φανατισμού που έχει ο περισσότερος κόσμος είναι μια αποτελεσματική πίεση στην κάθε εξουσία να γίνουν νόμοι και κανόνες οι όποιες δοξασίες των πάσης φύσεως επιστημονικών θεωριών.5

Αυτό γίνεται γιατί δεν γνωρίζουν και δεν έχουν συνειδητοποιήσει οι περισσότεροι άνθρωποι (επιστήμονες και μη) την ιστορική διαδρομή της κάθε επιστήμης, που φαίνεται ξεκάθαρα (στην όποια πορεία της) ότι οι θεωρίες των αλλάζουνε σε τακτά χρονικά διαστήματα, χωρίς να έχουν συγγένεια οι προηγούμενες με τις επόμενες. Στην επιστημονική θεωρία οι αρχικές παραδοχές (τα φαντάσματά της) είναι τα αξιώματα στα οποία πάνω κτίζεται το όλο οικοδόμημα. Αν κάποια μελλοντική χρονική στιγμή ένα φαινόμενο (του τομέα της) δεν ερμηνεύεται από την υπάρχουσα θεωρία, αυτό σημαίνει ότι (κάποιος ακρογωνιαίος λίθος), κάποιο αξίωμα δεν είναι τελικά αληθινό, οπότε μπαίνει θέμα κατάργησης της υπάρχουσας θεωρίας και στην θέση της έρχεται μια άλλη θεωρία, με άλλους ακρογωνιαίους λίθους, με άλλα αξιώματα και θεωρείται εις το εξής αυτή σαν αλήθεια και η προηγούμενη ένα καλοδουλεμένο παραμύθι. 6 0α μου πει κάποιος μα γιατί μια επιστημονική θεωρία που επιδέχεται την πειραματική απόδειξη και φαίνεται ότι είναι η αλήθεια του σήμερα, θεωρείς ότι θα είναι το παραμύθι του αύριο;

Μα γιατί και οι προηγούμενες θεωρίες επιδεχότανε την πειραματική απόδειξη, μέχρι την αποφράδα μέρα που ένα φαινόμενο, μια παρατήρηση ή ένα πείραμα (του τομέα της) δεν μπορούσε να ερμηνεύσει και να εξηγήσει7

Βέβαια η κάθε επιστημονική θεωρία έχει τη αξία της και είναι απαραίτητη γιατί ενοποιεί ένα σωρό εφαρμογές και μπορεί να δημιουργήσει ακόμα περισσότερες. Δεν πρέπει όμως να γελαστούμε και να χρησιμοποιήσουμε τις όποιες επιστημονικές θεωρίες για προγραμματισμό και διαχείριση ζωντανών8 περιβαλλοντικών συστημάτων (φυτικών, ζωικών και ανθρωπογενών) σε ευρεία κλίμακα, γιατί απλά δεν θα μπορέσουμε να διαπιστώσουμε σύντομα (λόγω ανυπαρξίας μάρτυρα σύγκρισης) την λάθος πορεία μας.9

Ο φανατισμός της εξουσίας σήμερα στις (αλήθειες) της επιστήμης είναι απείρως μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο φανατισμό που είχαν μέχρι και τον μεσαίωνα οι τότε εξουσίες στις (αλήθειες) των κυριαρχούντων στην επικράτειά τους θρησκευτικών δογμάτων.

Τα θρησκευτικά δόγματα ήδη έχουν προσκυνήσει τον “θεό” της επιστήμης και ψάχνουν μέσω αυτής να επαληθεύσουν τις όποιες δοξασίες τους και να επιβεβαιωθούν.

Η φιλοσοφία έχει σιγήσει μπροστά στα τεχνολογικά επιτεύγματα με τα οποία ταυτίζεται η επιστήμη χωρίς να της ανήκουν.10

Στο ερώτημα ποιά διαχείριση, Νομίζω ότι πρέπει να επιλεξουμε την παραδοσιακή (αιώνων) διαχείριση (χωρίς να αποκλείουμε από την δοκιμή και τις όποιες καινούριες εμπειρίες μας) αλλά σε τοπικό επίπεδο και πάντα με μεγάλη επιφύλαξη. ΤΥγν θεωρώ πιο φερέγγυα γιατί εκτίστηκε με εμπειρικά υλικά, δοκιμασμένα στον χρόνο και από ότι φαίνεται δεν έβαλε στην εντατική11 ούτε εμάς, ούτε τα ζώα μας, ούτε τα λιόφυτά μας.

Αφορμή για το αφήγημά μου αυτό είναι η παγκοσμίως επιχειρούμενη επιστημονικοϊατρική διαχείριση της ανθρωποκοινωνίας λογω πανδημίας.12

Πράγμα που με στενοχωρεί και με τρομάζει.

Με συγχωρείτε για την ενόχληση!

Με εκτίμηση
Σήφης Μπατζέλης

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Φανατισμένος: Αυτός που βλέπει ένα σύστημα, ένα δόγμα ή μια θεωρία ως τον τέλειον δρόμο, ως απόλυτη αλήθεια και δεν υπάρχει χώρος στη σκέψη του για καμιά αμφισβήτηση ή άλλη εκδοχή.
2. Βέβαια στο μέλλον ίσως βρεθούμε προ εκπλήξεων με δημιουργία πολιτικών συστημάτων (από ανθρώπους) όχι όμως ανθρωποκεντρικών! Στον προηγούμενο αιώνα είχαμε μέγα διαμάχη μεταξύ ανθρώπων με αριστερές τάσεις και αντιφρονούντων. Στο μέλλον ίσως βρεθούμε να έχουμε διαμάχες μεταξύ ανθρωποκεντρικών και μη ανθρωποκεντρικών πολιτικών συστημάτων.
3. Εμείς οι Χριστιανοί σε παλαιότερες εποχές είχαμε διαπρέψει σε αυτό, όχι τόσο εναντίον ομάδων άλλων θρησκευτικών δογμάτων, αλλά κυρίως μεταξύ χριστιανικών ομάδων τους οποίους οι μεν ονόμαζαν τους δε αιρετικούς.
4. Με την έννοια επιστήμη εννοώ την αξιωματική επιστημονική θεωρία η οποία ερμηνεύει τα αποτελέσματα των μέχρι τούδε παρατηρήσεών μας και σχετικών φαινομένων και πειραμάτων και όχι τα τεχνολογικά επιτεύγματα των οποίων εξάλλου η ραχοκοκαλιά είχε εφευρεθεί πριν την δημιουργία της όποιας θεωρίας. (Βέβαια σήμερα συνηθίζεται να παντρεύεται (ταυτίζεται) η επιστήμη με την τεχνολογία και το ανάποδο, γιατί απλά θέλει η κάθε μεριά να καρπούται τα επιτεύγματα της άλλης).
5. Όπως παλαιότερα ο θρησκευτικός φανατισμός υπαγόρευε νόμους και κανόνες στις τότε εξουσίες, σήμερα το κάνει ο επιστημονικός φανατισμός και μάλιστα πολύ καλύτερα γιατί έχει γίνει η επιστημονική (αλήθεια) σύστημα κοινής αποδοχής όλων των όπου γης κοινωνιών.
6. Την κατάργηση μιας θεωρίας από μια άλλη, η επιστημονική κοινότητα την παρουσιάζει (από συνήθεια;) σαν ένα είδος βελτίωσης της προηγούμενης και μάλιστα παίζει και παλαμάκια! Ενώ σε αντίθεση με ένα θρησκευτικό δόγμα που όταν κάποια παραδοχή του φανεί πως δεν στέκει στα πόδια της, γίνεται χαμός, απειλείται σχίσμα, μπορούν να φθάσουν ακόμα και σε αιματοχυσία.
7. Φαίνεται πως το δυνατό χαρτί της κάθε επιστημονικής θεωρίας που είναι το πείραμα, είναι παράλληλα και η αχίλλειος πτέρνα της. Το κάθε πείραμα γίνεται κάτω από πολλούς περιορισμούς (αντιληπτούς ή μη αντιληπτούς) όπως οι περιορισμένες ικανότητες αντίληψης των αισθήσεών μας και των οργάνων μας οι υπάρχουσες περιβαλλοντικές και κοσμικές συνθήκες που δεν αντιλαμβανόμεθα κατά την τέλεσή του, η ερμηνεία του με βάση τις μέχρι τότε επιστημονικές (αλήθειες) και πολλά (υποθέτω) άλλα που δεν γνωρίζουμε.
8. Στα ζωντανά περιβαλλοντικά συστήματα (περιέχουν πάντοτε και διάφορες μορφές ζωής) είναι σύνθετα περιβάλλοντα και η ερμηνεία τους από μια θεωρία με νόμους και κανόνες δεν είναι τίποτα άλλη παρά προσεγγίσεις και μέσες τιμές. Οπότε κατά την εφαρμογή της όποιας διαχείρισης με βάση την θεωρία παρατηρείται το φαινόμενο (σε γλώσσα απλοϊκή) να χάνει λάδια. (*)
9. Αυτό που μου πρωτοέρχεται στο νου είναι η μέλισσα που εκατάφερε η ευρεία επιστημοΜκή της διαχείριση, μέσα σε 40 χρόνια να την βάλει σε μόνιμη βάση στην εντατική. Ενώ η σφίγγα που και αυτή ζει στο ίδιο περιβάλλον αλλά δεν υφίσταται την (προστατευτική) επιστημονική διαχείρισή μας, ζει και βασιλεύει και θεριεύει. (Στον αναγνώστη επαφίεται να διαπιστώσει ότι παραδείγματα αυτού του είδους είναι τόσα όσες και οι μακροχρόνιες επιστημονικές διαχειρίσεις στον ζωικό και φυτικό κόσμο!)
10. Η σκαλίδα έγινε άροτρο, το άροτρο έγινε τρακτέρ, το τρακτέρ έγινε μηχάνημα που και σκάβει και φυτεύει και θερίζει, το μηχάνημα αυτό έγινε ρομποτάκι που κάνει όλα τα προηγούμενα και παίρνει εντολές από το τηλέφωνο… και αύριο – μεθαύριο θα φέρνει σε πέρας όλη την καλλιεργητική φροντίδα μόνο του, χωρίς να περιμένει τις εντολές μας.
Όλα τα προηγούμενα είναι τεχνολογικά επιτεύγματα, είναι τεχνολογία – εμπειρική τέχνη, πράγμα που είχε και εδημιουργούσε ο άνθρωπος από την’ αρχή της ύπαρξής του. (Εδώ βέβαια μπαίνει θέμα καλής χρήσης των όποιων’ τεχνολογικών επιτευγμάτων’, αυτό όμως το πρόβλημα είναι διαχρονικό, απλά είναι σήμερα πιο επίκαιρο λόγω της ταχύτητας και του πολυσύνθετου της τεχνολογικής δημιουργίας). Η επιστήμη έρχεται να εξηγήσει και να ερμηνεύσει την λειτουργία των’ συστημάτων αυτών’, με τις θεωρίες της κίνησης, του ηλεκτρομαγνητισμού, της βαρύτητας κλπ. Βάζοντας βέβαια με την’ σειρά της και αυτή όπως ένα θρησκευτικό δόγμα, τα θεουλάκια της, που στην’ περίπτωσή μας είναι βασικές έννοιες που διαπραγματεύεται μη οριζόμενες αλλά περιγραφόμενες από κάποιες ιδιότητες που έχουν ή που νομίζουμε πως έχουν όπως (σας προαναφερόμενες θεωρίες) είναι η βαρύτιμα, το ηλεκτρομαγνητικό κύμα, το ρεύμα κλπ. (και όταν κάποιες τις ορίζουμε, τις ορίζουμε με την βοήθεια κάποιων άλλων’ μη οριζομένων).
11. Με την λέξη εντατική εννοώ την κατάσταση εκείνη στην’ οποία έρχεται ένα ζώο ή φυτό που δεν’ μπορεί να διατηρηθεί πλέον χωρίς επαναλαμβανόμενη χημικοφαρμακευτική υποστήριξη.
12. Ώρες – ώρες μου ‘ρχεται η σκέψη, νάχα βρεθεί πράμα αξιόλ-ογο στους ποντικούς και ένεκα τούτου να αρχίσει η εκτροφή τους από τους ποντικοτρόφους με επακόλουθο (λόγω μόδας) η επιστημονική τους διαχείριση, μπας και ξεκάνουνε οι παντέρμοι (τρώνε πιο πολλά περβολικά από μένα).

(*) Μοιάζει με “νοσηλεύτρια” που φροντίζει μια ομάδα στομαχικούς και με βάση τις ιατρικές γνωματεύσεις, άλλοι χρειάζεται να πάρουν’ από ένα χαπάκι, άλλοι από δύο και άλλοι από τρία χαπάκια. Αυτή όμως βαριέται να διαβάζει τα ορνιθοσκαλίσματα των γιατρών’ και διαιρεί τον αριθμό των χαπακιών που πρέπει να μοιράσει με το πλήθος των αρρώστων’ και βγάζει και δίνει την μέση τιμή π.χ δύο χαπάκια στον’ καθένα. Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε το αποτέλεσμα.