ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗΣ
Ο Μιχάλης Μαλανδράκης (Χανιά, 1996) σπούδασε κινηματογράφο στη Σχολή Σταυράκου, ενώ είναι απόφοιτος του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου. Το Patriot (Πόλις, 2019) είναι το πρώτο του βιβλίο, με αφορμή το οποίο του ζητήσαμε να μας απαντήσει σε κάποιες ερωτήσεις. Ιδού τι μας απάντησε!
Πες μας δυο λόγια για το Patriot και τη διαδικασία γραφής.
Προέκυψε, γιατί είχα άτομα στον κοντινό μου κύκλο που μοιράζονταν το ίδιο βασικό στοιχείο με τον πρωταγωνιστή του βιβλίου, δηλαδή παιδιά εντελώς ενσωματωμένα, που είτε γεννήθηκαν είτε ήρθαν από την Αλβανία σε μικρή ηλικία. Έτσι επέλεξα ένα τέτοιο ήρωα. Ύστερα γράφτηκε αρκετά γρήγορα. Έψαχνα διάφορα για το κλαρίνο, την κουλτούρα και το παίξιμό του είχα δει και μερικά ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ με παρόμοια θεματολογία, νομίζω υπήρχε και στους «Πρωταγωνιστές» ένα ανάλογο. Θυμάμαι ότι έβλεπα και ολόκληρα λάιβ προγράμματα από μπουζούκια στο Youtube, για να «μπω» στο κλίμα αυτού του περιβάλλοντος και ύστερα από αυτό, για αρκετό καιρό, μου εμφανιζόντουσαν ως προτεινόμενα μόνο σκυλάδικα.
Ο αφηγητής της ιστορίας αυτής είναι ο Αγκίμ, δεύτερης γενιάς μετανάστης στην Ελλάδα, που νιώθει λιγότερο ξένος εδώ παρά στην Αλβανία, και που όμως γνωρίζει έναν ιδιότυπο ρατσιμό τόσο εδώ όσο και εκεί, Αλβανός εδώ, Έλληνας εκεί, ξένος παντού. Σύστησέ μας τον ήρωά σου, μίλησέ μας για την καθημερινότητά του.
Νομίζω ότι στην καθημερινότητά του δεν υπάρχει τίποτα που να προδίδει την καταγωγή του. Τον φαντάστηκα σαν ένα μέσο 23χρονο αυτήν την στιγμή, στην Ελλάδα. Αγχωμένο για το μέλλον του, με επαγγελματικούς στόχους, που δεν καταλήγουν όπως θα ήθελε και με την ανάγκη να ανεξαρτητοποιηθεί και να βρει το περιβάλλον που του ταιριάζει.
Σε όλα αυτά προστίθενται και ορθώνονται, κάπως απρόσμενα και προς έκπληξή του, ακόμη περισσότερα εμπόδια λόγω της καταγωγής του.
Το κλαρίνο ως εύρημα λειτουργεί θαυμάσια ως μια γέφυρα ανάμεσα στις διαφορετικές ταυτότητες που ο Αγκίμ φέρει. Υπήρξε εξ αρχής για σένα οργανικό μέρος της ιστορίας αυτής;
Ναι, αν θυμάμαι καλά ήταν από τα πρώτα στοιχεία. Τα μπουζούκια και η νύχτα ήρθαν μετά. Από την αρχή ήθελα έναν χαρακτήρα που να θέλει να γίνει μουσικός και προτίμησα το κλαρίνο, γιατί αποτελεί κοινό παραδοσιακό όργανο– είναι δηλαδή ένα από τα πολλά στοιχεία που ενώνουν τις δύο χώρες.
Ακόμη, βασική διαφορά των μεταναστών δεύτερης γενιάς είναι πως, φυσικά, αφού έχουν ίδια εκπαίδευση και εφόδια με τους γηγενείς, έχουν αντίστοιχες επαγγελματικές επιδιώξεις. Οπότε, ήθελα να ξεφύγω κι από το στερεότυπο του Αλβανού εργάτη και χειρωνάκτη, αφού νομίζω δεν ανταποκρίνεται στη 2η γενιά μεταναστών.
Η επιλογή το Patriot να έχει τη μορφή νουβέλας και όχι μυθιστορήματος προϋπήρχε ή προέκυψε στην πορεία;
Υποτίθεται θα ήταν διήγημα, αλλά από την φλυαρία έγινε νουβέλα. Ήταν γραμμένη μαζί με άλλες πέντε, με παρόμοιο ύφος και αφήγηση και ο εκδότης, ο κ. Γκιώνης, πρότεινε εύστοχα να εκδοθεί μόνη της, ως νουβέλα.
Πώς σε επηρέασαν στο γράψιμο οι σπουδές σου στον κινηματογράφο και η τριβή με τη συγγραφή σεναρίων;
Στο ύφος. Ο μεγάλος όγκος διαλόγου, οι δράσεις, οι εικόνες. Φυσικά αυτό δεν είναι αναγκαστικά προτέρημα. Ίσως κερδίζει σε ένταση, αλλά αυτή η ταχύτητα δεν δίνει τη δυνατότητα στον ήρωα να στοχαστεί, να αναψηλαφίσει. Δεν προλαβαίνει δηλαδή να αφομοιώσει όσα συμβαίνουν και αυτό ίσως εμποδίζει την εμβάθυνση στον χαρακτήρα. Ίσως.
Μπορείς να φανταστείς τον εαυτό σου σε ρόλο σκηνοθέτη μιας ενδεχόμενης μεταφοράς του Patriot στη μεγάλη οθόνη;
Όχι, γιατί δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου σκηνοθέτη.
Ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του πρώτου σου βιβλίου πώς νιώθεις; Σχεδιάζεις κάτι για το μέλλον;
Ένα χρόνο μετά δεν νιώθω πολύ καλά, γιατί έχουμε μία πανδημία και κάμποσα lockdown. Όσον αφορά το βιβλίο, προφανώς κανείς δεν στεναχωριέται αν υπάρχει κάποιο ενδιαφέρον για το βιβλίο και αν τον ρωτάνε για αυτό, αλλά σκέφτομαι πως είναι μία ιστορία 80 σχεδόν σελίδων, για ένα θέμα που με ενδιέφερε να καταπιαστώ τότε και καταπιάστηκα.
Ένα χρόνο μετά θα πρέπει να σκέφτομαι άλλες ιστορίες ή μάλλον αντίστροφα να έχω άλλους προβληματισμούς, για ένα σωρό προβληματικά θέματα γύρω μας και να προσπαθώ να καταπιαστώ με αυτά. Πάντως, ασχολούμαι με μία ιστορία μεγαλύτερης φόρμας καθημερινά εδώ και κάνα χρόνο.
Όσο γράφεις, ζητάς τη γνώμη κάποιου ή κάποιων; Έχεις βρει τον ιδανικό σου αναγνώστη;
Ναι, έχω την τύχη να έχω φίλους με κρίση και διάθεση. Τον Χρήστο, που δίνει εντυπωσιακή προσοχή στις λεπτομέρειες και στην αφηγηματική κατεθύνση των ιστοριών που διαβάζει, τον Παναγιώτη που έχει ευαισθησία και εντοπίζει την πρόθεση, τον Παύλο που γράφει εκπληκτικά ποιήματα και έχει σπάνια αίσθηση της γλώσσας, τον Άγγελο που μοιραζόμαστε παρόμοιο τρόπο σκέψης. Καμιά φορά και την μάνα μου, που πάντα εστιάζει και την προβληματίζουν ακριβώς τα ίδια σημεία με μένα.
Τον εκάστοτε επιμελητή τον θεωρείς εν δυνάμει φίλο ή εχθρό;
Φίλο και συνεργάτη. Ίσως γιατί η συνεργασία με την Σ. Αλισάνογλου για το Patriot ήταν πολύ βοηθητική και ομαλή. Δεν ξέρω γιατί ένας επιμελητής μπορεί να θεωρηθεί εν δυνάμει εχθρός ίσως και από έλλειψη εμπειρίας.
Επηρεάζει το γράψιμο, αλλά και η δημιουργική διαδικασία εν γένει, την κοινωνική σου ζωή;
Ωραία ερώτηση. Στην αρχή θεωρούσα πως το γράψιμο μου τρώει χρόνο από τα υπόλοιπα, αλλά δεν είναι έτσι. Εγώ επιλέγω να αφιερώσω το χρόνο μου εκεί, κανείς δεν μου τρώει τίποτα.
Μάλλον βρίσκω κάποιο νόημα σε αυτό και του αφιερώνω περισσότερο χρόνο. Δηλαδή, ναι, την επηρεάζει, -αλλά δεν γίνεται διαφορετικά και δεν με ενοχλεί.
Κάτι καλό που διάβασες τώρα τελευταία;
Η «καρδιά των Πραγμάτων» του G. Greene και «Διασχίζοντας τον Παράδεισο» του S. Shepard.
