Οι Έλληνες καταδρομείς στην Κυπρο τον Ιουλιο 1974,παρ’ ότι ελαβαν εντολη με καθυστέρηση 17 ωρών να δράσουν, αγωνίστηκαν ηρωικά στις κορυφές του Πενταδάκτυλου και στη μάχη στη Κερύνεια.
Οι τέσσερις Μοίρες Καταδρομών της Εθνοφρουρας, συμφώνως προς το σχέδιο άμυνας, έπρεπε να βρίσκονται στο όρος Πενταδάκτυλο και με την εκδήλωση της τουρκικής εισβολής να καταλάβουν τις κορυφές του που ήσαν μέσα στον τουρκοκυπριακο θυλακα Αγυυρτας-Λευκωσιας, το πρωι 20 Ιουλίου 1974.Καθοριστικα λάθη, όμως της ηγεσίας των Καταδρομών και του Γενικου Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) αποδυνάμωσαν τη δράση τους και καθόρισαν εν πολλοις την έκβαση του πολεμου. Ο Διοικητής των Καταδρομών τους κράτησε μεγάλο μέρος της ημέρας, 20 Ιουλίου, να υπερασπίσουν τα στρατιωτικά κτίρια στη Λευκωσία. Όταν μετακινήθηκαν την ίδια ημέρα προς τις κορυφές του Πενταδάκτυλου, όπου και ήταν η αφετηρία εξορμήσεως, είχαν σοβαρές απώλειες από την τουρκική αεροπορία. Ανελαβαν, όμως, νυκτερινή δράση στο Πενταδάκτυλο, που εν τω μεταξύ είχε ενισχυθεί όλην την ημέρα με ισχυρές τουρκικές δυνάμεις καταδρομων και αλεξιπτωτιστών.
“Ο Τολμών νικά” ακουστηκε η κραυγή και οι καταδρομείς μας ρίχτηκαν στη μάχη. Αντί, όμως, να περιμενουν οι Έλληνες καταδρομείς τους Τουρκους στο βουνό, έγινε το ακριβώς αντίθετο. Η 31η Μοίρα Καταδρομών ξεκίνησε γυρω στις 11 το βράδυ από τη κορυφή Προφητης Ηλίας, προχωρησε και κατέλαβε τα μεσάνυχτα τις τρεις κορυφές του Κοτζιά Καγιά, άφησε πισω της πανω απο 60 νεκρους Τουρκους και όταν ξημερωσε η 21 Ιουλίου, παρ’ ότι πιεζετο και βομβαρδιζετο και μπορουσε να κρατήσει την καταληφθεισα κορυφή που διέθετε κάλυψη, είδε τον Διοικητή Καταδρομών, αντί να στελνει ενισχύσεις πεζικου στην κορυφή, να αποσυρει τους καταδρομείς απ’ αυτήν, γεγονός που καθόρισε την έκβαση της μάχης αλλά και της άμυνας όλης της Κυπρου.
Η 33η Μοίρα Καταδρομών κατελάβε τη κορυφή Πετρομουθια, δεχτηκε σφοδρή αντεπιθεση απο το φρουριο του Αγ. Ιλαρίωνος που υποστηριζετο
από την αεροπορία, την απέκρουσε επιτυχώς, παρ’ ότι προσβαλλετο απ’ αέρος συνεχώς. Γυρω στις 9 το πρωι πεφτει μαχόμενος ο Διοικητής της Μοίρας ταγματάρχης Γεώργιος Κατσανης και, ενω η Μοιρα περιμενε πεζικο που θα μπορουσε να κρατήσει την καταληφθεισα κορυφή ώστε να στραφεί κατά του φρουρίου του Αγ. Ιλαρίωνος και να το καταλάβει, γυρω στις 10 το πρωι έλαβε διαταγή να επιστρέψει στη βάση της κοντά στο χωριό Μπελλα Πάις, στους προποδες του Πενταδάκτυλου προκειμένου να αναδιοργανωθεί και να αναπληρώσει με επιστρατευμενους τις απώλειες σε νεκρους και τραυματίες καταδρομείς. Και εδώ το ΓΕΕΦ φάνηκε ανετοιμο να στείλει πεζικο για να κρατήσει την στρατηγικής σημασίας κορυφή που ηταν βάση αφετηρίας προς κατάληψη φρουρίου. Η κορυφη εγκαταλείφθηκε και οι Τουρκοι εδραίωσαν τις θέσεις τους.
Διοικητής του 31ου Λόχου Καταδρομών της 33ης Μοίρας Καταδρομών ο λοχαγός Νικόλαος Κατουντας μετά απο διαταγή του συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Κομποκη κινήθηκε μαζί με τους 62 άνδρες του προς τον Αγ. Γεώργιο Κερύνειας για να σταματήσει, όπως ανέφερε ο συνταγματάρχης προϊστάμενος, την προέλαση δυο τουρκικών αρμάτων αλλά βρέθηκε προ χιλιάδων Τουρκων στρατιωτών. Στη χαρακτηρισθείσα αποστολή αυτοκτονίας ο λοχαγός οδήγησε τους άνδρες του κοντά στο σημείο αποβασεως και, παρα την σωματική εξάντληση και την έλλειψη σύγχρονου οπλισμου, οι καταδρομείς έδωσαν μάχη σώμα με σώμα, με μεγάλες απώλειες των Τουρκων. Ήταν αδυνατον, όμως, να σταματήσουν τον εχθρό επιτιθεμενο με 3.200 στρατιώτες, άρματα και αεροπορία και, ασφαλώς, οχι με δυο άρματα, όπως είχε αναφερθεί. Παρά το αίσθημα της εγκαταλείψεως που αισθάνθηκαν, οι καταδρομεις ετοιμμαστηκαν για μάχη και θυσία, μέχρις ότου λάβουν διαταγή από τον λοχαγό να εγκαταλείψουν το πεδιο, να μείνει μόνος ο ίδιος και μαχόμενος να πεσει στο πεδιο της τιμής.
Η 32η Μοίρα Καταδρομών είχε επιτεθεί τη νυχτα 20 προς 21 Ιουλίου παραλληλως προς τις άλλες Μοίρες δυτικά της Άσπρης Μουτης αλλά δεν μπόρεσε να τη καταλάβει λόγω των οχυρώσεων σε μεγάλο βάθος και πλάτος επί της κορυφής που δημιουργήθηκαν από Τουρκους καταδρομείς και αλεξιπτωτιστες την προηγουμενη ημέρα. Και σ’ αυτήν την αντιπαράθεση, αντί να περιμενουν οι Έλληνες καταδρομείς τους Τουρκους, έγινε το αντίθετο, με ευθυνη της Διοικήσεως των Καταδρομών του ΓΕΕΦ που δεν έδωσε διαταγή μιαν ημέρα πριν να διασπαρουν οι καταδρομείς στους χώρους εξορμήσεως στον Πενταδάκτυλο εν αναμονή των Τουρκων, πολυ πρωι 20 Ιουλίου, ώστε εντός 2 έως 3 ωρών να έχουν καταλάβει τις κορυφές του θυλακος πριν αυτός ενισχυθεί όλη την ημέρα με συνεχείς αφίξεις Τουρκων καταδρομέων με ελικόπτερα. Πλην της διαταγής μεταβάσεως στους χώρους εξορμήσεως, ο Διοικητής Καταδρομών έπρεπε την προηγουμένη της εισβολής να επιστρατευσει και να διατηρεί σε ετοιμότητα ακόμη τέσσερις Μοίρες Καταδρομών. Αποτελέσμα της μη σωστής στρατηγικής και της αποδυναμωσεως της δυνάμεως των Καταδρομών υπήρξε και η μη αξιοποίηση του πλεον αρτιως εκπαιδευμένου μάχιμου τμήματος τη Εθνικής Φρουράς. Απεδείχθη ότι οι Ελληνες Καταδρομείς, ηρωικά μαχόμενοι, κατελαμβαναν κορυφες, ακόμη κι όταν ήσαν πληρως ενισχυμένες από τον εχθρό, δεν υπήρχε, όμως, το πεζικο να τις κρατήσει.
Η 34η Μοιρα Καταδρομών τη νυκτα 20 Ιουλίου έκανε συγχρόνως με τις άλλες Μοίρες και την ΕΛΔΥΚ επίθεση εναντίον του θυλακος Αγύρτας-Λευκωσιας στην αρχή του χωριού Μπογαζιου, όπου περνουσε ο δρόμος προς Κερύνεια και έλεγχετο από τους Τουρκοκυπριους από το 1964, ετος δημιουργίας των τουκοκυπριακων θυλακων. Η Μοίρα πολεμουσε ολη τη νυκτα κατα του θυλακος, ενισχυμένου τουτου με Τουρκους καταδρομείς και αλεξιπτωτιστες, δεχομενη από το πρωι 21 Ιουλίου συνεχή πυρα και βολές όλμων από τη κορυφή της Άσπρης Μουτης, ακριβώς από επανω της.
Με τη παροδο του χρόνου, λόγω των προαναφερθεντων λαθών και παραλειψεων της στρατιωτικής ηγεσίας, οι καταδρομείς, παρα την ηρωικη δράση τους, έχασαν το στρατηγικο πλεονεκτημα να σημειώσουν αποτελεσματικες επιτυχίες και να έχουν λιγότερες ανθρώπινες απώλειες, δεχομενοι δέ τον τουρκικό αιφνιδιασμό κατελήφθησαν από το αίσθημα της εγκαταλείψεως. Υπήρχε ακόμη ελπίδα επικράτησεως, εαν εστελλοντο στην περίμετρο του τουρκοκυπριακου θυλακος που λάμβανε ενισχύσεις, έτοιμοπολεμα τάγματα Εθνοφρουρας που μάχοντο στους διάσπαρτους στην Κυπρο τουρκοκυπριακους θύλακες, και εάν οι Έλληνες καταδρομείς απεσύροντο από τον Πενταδακτυλο και επετιθεντο κατά των αποβιβαζομενων Τουρκων που δεν είχαν ακόμη σταθεροποιήσει τις θέσεις τους λόγω της δράσεως του τάγματος Κουρουπη. Οι μικροί θύλακες μπορουσαν να εξουδετερωθουν με επιστράτους, τα αντιαρματικά όπλα με τους κατάλληλους χειριστες επρεπε να συγκεντρωθούν στον χώρο της αποβασεως, όπου έπρεπε να κινηθούν ταχέως και άλλες πυροβολαρχιες με παρατηρητες προς εκτέλεση βολών, τα κινούμενα άρματα δέ έπρεπε να στραφουν προς το δημιουργηθεν τουρκικό προγεφυρωμα.
Συμπερασματικά, η αποστολή των τεσσαρων Μοιρων Καταδρομών της Εθνοφρουρας εναντίον της αποβασεως των Τουρκων απετέλεσε την εσχάτη δυνατή λυση και, παρα το λάθος ελλείψεως προετοιμασιας κατα την εισβολή, θα μπορουσε με σωστή στρατηγική να καθορίσει την έκβαση του πολεμου υπέρ των Ελλήνων. Η ηγεσία, όμως, ουτε εγκαίρως ενήργησε να στείλει τους καταδρομείς στους χώρους εξορμησεως ουτε ανησύχησε από την ρίψη Τουρκων αλεξιπτωτιστών και την τουρκική απόβαση, απαντουσε δέ μέχρι την τελευταία στιγμή στις ερωτήσεις Ελλήνων αξιωματικών που μετέφεραν μηνύματα περι τουρκικής επιθεσεως με την καθησυχαστικη φράση “Οι Τουρκοι κάνουν άσκηση” και “Κυριοι, πατε για υπνο..! ”
Η έκβαση του πολεμου θα ‘παιρνε, ασφαλώς, άλλη τροπή εάν, ταυτόχρονα με την αξιοποίηση των Καταδρομέων, αξιοποιειτο το Πυροβολικό που δεν διατάχθηκε να καταλάβει εγκαίρως τους χώρους διασποράς και διέθετε μεγάλη δυναμη συγκεντρώσεως πυρος και εαν συνεκροτουντο αμεσως οι εφεδρείες Πεζικου, Καταδρομών και Πυροβολικού προς υποστήριξη των επιχειρήσεων και βοήθεια των αμυνομένων στην πρώτη γραμμή. Η αποδυνάμωση των μαχομενων δυναμεων ήρθε ως φυσικό επακόλουθο στην γενικότερη αποδυνάμωση της ήδη καταπονηθείσας στο πραξικόπημα Εθνοφρουράς, την έφεραν σε μειονεκτική θέση έναντι του επιτιθέμενου εχθρού με συνέπεια τη διάσπαση της άμυνας και την κατάληψη μεγάλου μέρους της νήσου.
Τα ιστορικά στοιχεία έχουν ληφθεί από το βιβλίο των Χρυσαφη Αθανασίου Γρ. και Μεταξά Κώστα, ΟΙ ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛ.ΔΥ.Κ. ΤΟΥ 211 Τ.Π. &ΤΗΣ ΕΘΝΟΦΡΟΥΡΑΣ 1974.
*Ο Χρήστος Κωτσόπουλος είναι Δικηγόρος, Καθηγητής Δικαίου
