» Γενικά εισαγωγικά για τη μάχη της Κρήτης
«Καὶ ἤνοιξε τὸ φρέαρ τῆς ἀβύσσου, καὶ ἀνέβη καπνὸς ἐκ τοῦ φρέατος ὡς καπνὸς καμίνου καιομένης, καὶ ἐσκοτίσθη ὁ ἥλιος καὶ ὁ ἀὴρ ἐκ τοῦ καπνοῦ τοῦ φρέατος. Καὶ ἐκ τοῦ καπνοῦ ἐξῆλθον ἀκρίδες εἰς τὴν γῆν, καὶ ἐδόθη αὐταῖς ἐξουσία ὡς ἔχουσιν ἐξουσίαν οἱ σκορπίοι τῆς γῆς… καὶ εἶχον θώρακας ὡς θώρακας σιδηροῦς καὶ ἡ φωνὴ τῶν πτερύγων αὐτῶν ὡς φωνὴ ἁρμάτων ἵππων πολλῶν τρεχόντων εἰς πόλεμον».
(Αποκάλυψις ΙΩΑΝΝΟΥ, Θ΄, 2-3 και 9).
Είναι γνωστά λίγο πολύ εκείνα τα δραματικά γεγονότα, τα συνακόλουθα και σχετικά με την επέλαση του Ναζισμού στην Ευρώπη και το πώς η μία μετά την άλλη χώρα υπέκυψε και υποτάχθηκε στις μηχανοκίνητες φάλαγγες του Χίτλερ.
Κι ακόμα είναι γνωστό ότι η Ελλάδα (παρά το έπος του 1940-41, πάνω στ’ αλβανικά βουνά και στην Πίνδο, όπου ο ελληνικός στρατός κατατρόπωσε κι εξευτέλισε τους φασίστες του Μουσολίνι), τελικά κάμφθηκε από τις απείρως πολυαριθμότερες και σιδερόφρακτες στρατιές της χιτλερικής Γερμανίας.
Έμεινε μόνον ακόμη η Κρήτη ελεύθερη. Κι αυτό ήταν εμπόδιο για τα χιτλερικά σχέδια. Γι’ αυτό και ο Χίτλερ ήθελε να πατήσει τάχιστα και μάλιστα, καθώς νόμιζε «αβρόχοις ποσίν» (χωρίς να βρέξει τα πόδια του). Γι’ αυτό κι ένα γαλήνιο και ηλιόλουστο μαγιάτικο πρωινό (αν θυμάμαι καλά, Τρίτη 20 του Μάη) ίσκιος βαρύς κι ασήκωτος αμέτρητων αεροπλάνων εξαφάνισε κι έκρυψε τον ήλιο από τον γαλάζιο ουρανό, πρώτα της Δυτικής Κρήτης, ενώ ταυτόχρονα συριγμός οξύς και βόμβος μεγάλος, όχι βέβαια μασουριού από ειρηνικό αργαλειό, αλλά σαν ορυμαγδός καταστρεπτικού τυφώνα και κρωγμός ορνέων πολλών, με ριπές θανάτου, ακούστηκε τρομερός πάνω από το νησί των γενναίων! Κι ευθύς αμέσως, σαν φτερωτοί διάβολοι, έπεφταν οι ουρανίτες, οι πρωτόφαντοι αλεξιπτωτιστές, που τους ξερνούσαν σωρηδόν από τις μεταλλικές κοιλιές τους, σαν Δράκοντες Αποκάλυψης, τα οπλιταγωγά αεροπλάνα.
Δυστυχώς, η Κρήτη τότε «βρέθηκε ξαρμάτωτη, κι έλειπαν τα παιδιά της, στα ξένα επολεμούσανε, πάνω στην Αλβανία». Και για τον λόγο αυτό δεν είχε όχι μόνο το ανθρώπινο δυναμικό, αλλά και τα στοιχειωδώς απαραίτητα πολεμικά μέσα, για ν’ αποκρούσει την επέλαση του Ναζιστικού παγετώνα. Διότι στο μεν ελληνικό στράτευμα οι περισσότεροι κληρωτοί ήταν αγύμναστοι, τα δε βρετανικά στρατεύματα, ως υπολείμματα του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος που είχε έρθει στην Ελλάδα, ήταν αποδιοργανωμένα. Επιπλέον, το γερμανικό στρατηγείο διέθετε εκατοντάδες σύγχρονα αεροπλάνα, ενώ το βρετανικό ελάχιστα και παλιά, αλλά εμείς ούτε ένα!
Και όμως όλα αυτά τα τραγικά και απελπιστικά ελλείμματα δεν επτόησαν τους γενναίους υπερασπιστές της Κρήτης, ούτε τους ένστολους, μήτε τον άμαχο πληθυσμό, δηλαδή τα γυναικόπαιδα, τους γερόντους και τους ανάπηρους. Και το μεγαλειώδες συνέβη. Ενδόμυχα τους αντήχησε, σαν προσταγή θεία, ο διαχρονικός εκείνος παιάνας και υποθήκη αιώνια.
« Ίτε, παῖδες, Ἑλλήνων, ἐλευθεροῦτε πατρίδα…», που η ποιητική μεγαλοφυΐα του μέγιστου δραματουργού Αισχύλου (525-456), στην τραγωδία του «ΠΕΡΣΑΙ» τόσο λυρικά και τόσο εύστοχα διατύπωσε.
Κι έτσι άρχισε ο υπέρ πάντων αγώνας των Κρητικών. Το χρονικό της λαμπρής αυτής εποποιίας, που λέγεται και είναι η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, είναι λίγο πολύ γνωστό, γι’ αυτό και δεν θα μπούμε σε λεπτομέρειες. Σημειώνουμε όμως τα εξής απολύτως αναγκαία:
Για δέκα ολόκληρα μερόνυχτα η ΛΟΥΦΤΒΑΦΕ (LUFTWAFFE), δηλαδή η γερμανική πολεμική αεροπορία βομβάρδιζε την Κρήτη με φωτιά, σίδερο και θάνατο! Κι αυτή η φοβερή εξ ουρανού επιδρομή αρχικά έγινε στην περιοχή Καστελίου και Κολυμβαρίου Κισσάμου, στο Μάλεμε, (όπου και το συνώνυμο αεροδρόμιο) μας, στον Γαλατά, την Αγυιά και τη Σούδα Κυδωνίας Χανίων, στο Ρέθυμνο και στον Ευσταυρωμένο Ρεθύμνου και στο Ηράκλειο.
Ταυτόχρονα, βέβαια, από τις κοιλιές των οπλιταγωγών αεροπλάνων έπεφταν οι πρωτόφαντοι αλεξιπτωτιστές, που με τουφέκια, πιστόλια και ταχυβόλα εθέριζαν τους γενναιότατους υπερασπιστές της Λεβεντογέννας. Και σ’ αυτήν τη μεγαλειώδη, μα άνιση, γιγαντομαχία δεν έλαβαν μέρος μόνον οι, έστω και ανεπαρκώς οπλισμένοι, Έλληνες και Σύμμαχοι στρατιώτες, αλλά και ο άμαχος πληθυσμός κάθε τόπου, δηλονότι οι γέροι, οι ανάπηροι και τα γυναικόπαιδα αρματωμένοι «με της καρδιάς το πύρωμα» και με τσεκούρια, μαχαίρια, ξύλα, πέτρες, τσιφτέδες και παλιογκράδες1.
Και στην παράδοξη και ένδοξη αυτή ΜΑΧΗ, ξαναζωντάνεψαν οι (από τον Ύμνο στην Ελευθερία, στροφή 44η) περίφημοι του Δ. Σολωμού στίχοι:
«Ακούω κούφια τα τουφέκια
ακούω σμίξιμο σπαθιών,
ακούω κρότους, ακούω πελέκια,
ακούω τρίξιμο δοντιών…»
Όμως τ’ ανθρώπινα μέτρα είναι πεπερασμένα και έχουν όρια. Γι’ αυτό και ύστερα από πολυήμερο και υπεράνθρωπο αγώνα οι τελευταίοι υπερασπιστές αναγκαστικά ακολούθησαν τον αναπόφευκτο και μοιραίο δρόμο και νόμο της φθοράς. Και η ανδρεία των προμάχων μεταβλήθηκε σε πόνο θανάτου με δάκρυα και αίμα. Τα σύγχρονα και άφθονα πολεμικά μέσα και οπλομηχανήματα κατίσχυσαν και εκμηδένισαν τους ήρωες υπερασπιστές του νησιού.
Εξάλλου ο Άγγλος στρατηγός Μπέρναντ Φράυμπεργκ, με διαταγή των ανωτέρων του αναχώρησε από Κρήτη για την Αίγυπτο, τη νύχτα της Παρασκευής προς Σάββατο στις 30 Ιουνίου 1941, για να έλθει επικυρίαρχος ο Γερμανός στρατηγός Φον Στουντέντ.
Αλλά εδώ μια σχετική και αναγκαία παρένθεση: Ο Στουντέντ εδιοίκησε μόνο για 20 μέρες την Κρήτη. Όμως αναμφισβήτητα έχυσε περισσότερο αίμα από όλους τους άλλους Γερμανούς στρατηγούς. Αυτός διέταξε τον βομβαρδισμό και την καταστροφή των κατοικημένων πόλεων και χωριών της Κρήτης, που δεν αποτελούσαν στρατιωτικούς στόχους. Αυτός επίσης διέταξε τις πρώτες ομαδικές εκτελέσεις αθώων πολιτών, ως αντίποινα, γιατί οι Έλληνες αντέστησαν κατά των Γερμανών αγωνιζόμενοι υπέρ βωμών και εστιών. Ο Φον Στουντέντ ήταν ο εφιάλτης των Κρητών κατά τον πρώτο μήνα της κατοχής.
Και οι Κρήτες θα θυμούνται πάντα αυτόν τον μήνα. Ήταν τότε που οι τρεις κυριότερες πόλεις της Μεγαλονήσου, τα Χανιά, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο, έγιναν ένας απέραντος σωρός καπνιζόντων ερειπίων! Δεν υπήρχε χωριό εξάλλου, που να μην είχε υποστεί το καταστρεπτικό πέρασμα του πολέμου. Πολλά είχαν καταστραφεί ολοκληρωτικά. Οι δρόμοι και τα χωράφια ήσαν σπαρμένα με νεκρούς, που με τη ζέστη είχαν αρχίσει να σαπίζουν και να παρουσιάζουν ένα τρομερό θέαμα. Ήσαν οι νεκροί αυτοί, Βρετανοί, Έλληνες στρατιώτες από την Ηπειρωτική Ελλάδα, Κρήτες και Κύπριοι, που έπεσαν σ’ έναν κοινό αγώνα, για την ελευθερία της αιματοβαμμένης Κρήτης. Ήσαν όμως ακόμα και γέροι και γυναίκες και παιδιά, που ο θάνατος ευρήκεν εκεί. Όλους τους νεκρούς τους έθαβαν πρόχειρα συνεργεία από αιχμαλώτους, χωρίς έστω και μία ευχή εκκλησίας. Σε λίγες μέρες, όπου κι αν έστρεφες το βλέμμα, δεν έβλεπες παρά μόνον τάφους, που το στοργικό χέρι κάποιου φίλου ή γνώριμου είχε τοποθετήσει έναν σταυρό από δύο κομμάτια σανίδια και λίγα λουλούδια. Δεν θα ξεχάσω τις λέξεις που διάβασα σ’ έναν τέτοιο πρόχειρο σταυρό, τοποθετημένο σ’ έναν τάφο που έβλεπε προς το Κρητικό πέλαγος:
««Τάφος αγνώστου νέου, ετών 17 εκ Παλαιάς Ελλάδαςς». Ποια Μάνα να θρηνεί άραγε αυτό το παλικάρι που ‘μεινε για πάντα στην Κρήτη2; »
Έτσι έγιναν όλα αυτά τα μεγάλα στην επική ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ. Πέρα όμως και πάνω από αυτά, γεννάται και ένα μεγάλο ερώτημα ή μάλλον πολλά καίρια και αλλεπάλληλα ερωτήματα:
– Ποιο ήταν εκείνο το κρίσιμο ζωτικό στοιχείο, που εσηματοδότησε την ουσία, την αξία και τη μορφή εκείνου του αγώνα, ο οποίος για δέκα ολόκληρα μερόνυχτα διαδραματίστηκε στην Κρήτη, αλλά με την ίδια πάντοτε τιτάνια και τραγική ένταση;
– Ποιο ήταν το άγνωστο αίτιο και το κίνητρο, που έκαμε γέροντες, ανάπηρους και γυναικόπαιδα, τους Έλληνες και τους ξένους στρατιώτες, να σφίξουν με πείσμα και πάθος τα δόντια τους και να πολεμήσουν μέχρι τέλους και έως θανάτου με τόση ανδρεία, καρτερικότητα και αποφασιστικότητα;
– Ποια ήταν τέλος πάντων τα οράματα που ξεσήκωσαν τον τυπικά αστράτευτο, μα ψυχολογικά στρατευμένο, άμαχο πληθυσμό και τον έκαμαν να συμπαραταχθεί δίπλα στους ένστολους στρατιώτες, ούτως ώστε ν’ ανέβουν μαζί τον ανηφορικό Γολγοθά μιας ένδοξης εποποιίας, η οποία όμως κατέληξε σε ήττα και συντριβή;
Ήταν η έμφυτη και ομαδική ανδρεία;
Η φαεινή ιδέα πως μάχονται υπέρ βωμών και εστιών;
Ήταν η φλόγα της Ελευθερίας, που τους έκαμε ήλιους;
Ή τέλος ήταν το μίσος ελεύθερων και Δημοκρατικών Ελλήνων κατά του Φασισμού- Ναζισμού;
Ποιο το σπουδαιότερο απ’ όλα αυτά, που έδωσε το ιδιαίτερο γνώρισμα στη ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ και που έκαμε τους Γερμανούς και τους Ιάπωνες να μιλάνε με σεβασμό για τους αντιπάλους τους;
ήταν ασφαλώς όλα τα παραπάνω, δηλαδή η ανδρεία, η λεβεντιά, η φλόγα για ελεύθερη και δημοκρατική ζωή.
Μα πάνω απ΄όλα ήταν το ελληνογενές θεσπέσιο πνεύμα, που απλώθηκε ως ουράνιο φως και πρόσταγμα θείο και συνεπήρε όλους όσοι, ξένοι και ντόπιοι, βρέθηκαν τότε στην Κρήτη, προκειμένου ν’ αποκρούσουν και να διαλύσουν το Ναζιστικό βόρειον σέλας που ήθελε να σβήσει τον εύκρατο ήλιο της ελεύθερης Κρήτης.
Και για του λόγου το ασφαλές, θα μπορούσε κανείς να προσκομίσει χίλιες- δυο μαρτυρίες, σε ο,τι αφορά την αρετή των προμάχων της Κρήτης. Όμως, διαλέγουμε μια από το αντίπαλο στρατόπεδο, ένα άρθρο- μαρτυρία, που γράφτηκε στην Ιαπωνία, χώρα φίλη και σύμμαχο τότε της Ναζιστικής Γερμανίας, μια χώρα με παράδοση πολεμική, όπου για λόγους ευθιξίας και τιμής κάνουνε χαρακίρι, και της οποίας οι άνδρες- μαχητές γίνονται καμικάζι (καυτός άνεμος) θυσιαζόμενοι για την πατρίδα τους! Και ιδού το περίφημο άρθρο που τότε σχετικά έγραψε η εφημερίδα ΧΡΟΝΟΣ (TIME), του Τόκιο Ιαπωνίας:
«Προτείνομεν, ως ζήτημα υπερτάτου καθήκοντος τιμής, όπως δημιουργηθεί ένα έκτακτον Τάγμα των Ιπποτών της Κρήτης, δια να τιμηθεί με ειδικόν παράσημον κάθε οπλίτης και κάθε Αξιωματικός, που έλαβε μέρος εις την Παραδεξοτέραν μάχην της Ιστορίας, την Μάχην της Κρήτης.
Οι Άγγλοι και οι Έλληνες στρατιώται, οι άνδρες και αι γυναίκαι της Κρήτης, που έλαβαν μέρος την θρυλικήν αυτήν μάχην, πρέπει να καταταχθούν ονομαστί εις ένα ειδιικόν Τάγμα Υπερανθρώπων.
Χωρίς ενισχύσεις και εφόδια, χωρίς τροφήν, άυπνοι και άπλυτοι, χωρίς ανάπαυσιν χάσαντες τους Αρχηγούς των μέσα εις την φοβεράν σύγχυσιν της εν τω ουρανώ, εν τη θαλάσση και εν τη ξηρά ΜΑΧΗΣ, χωρίς αντιαεροπορικά τηλεβόλα, γνωρίζοντες το αδύνατον της φυγής, μη έχοντες κανένα να δέσει τας πληγάς των, οι νεκροί αφηνόμενοι άταφοι πλησίον των ζώντων, βομβαρδιζόμενοι αδιαλείπτως, εξηντλημένοι, με μάτια κατακόκκινα, λιπόσαρκοι εν τω μέσω της μανίας της τρομεράς Μάχης, εγνώριζον ότι η ζωή των εξηρτάτο από την εκ τον συστάδην μάχην».
Μέσα εις το δαιμονιώδες μαρτύριον αγρίας πάλης εγνώριζον ότι εμάχοντο κατά Αρμαγεδδώνος3.
Αυτά είναι τα απίστευτα γεγονότα, τα οποία μόνον ένας Δάντης θα ηδύνατο να περιγράψει.
Γνωρίσαντες οι επικοί αυτοί πολεμισταί τον κατακλυσμόν της ανθρώπινης αγριότητος, αντιμετωπίσαντες μίαν κόλασιν από φλόγας, αίμα και θανάτου, είναι ζήτημα αν θα μπορέσουν πλέον να γνωρίσουν την γαλήνην της ζωής. Πρέπει όμως να δεχτούν τη λατρείαν και την ευλάβειαν όλων ημών των άλλων, των μικρότερων ανθρώπων, οι οποίοι παρηκολουθήσαμεν την ένδοξον μάχην των, και δεν μας μένει τίποτε άλλο, πάρα να τους στολίσωμεν με δάφνας.
Αλλ’ αυτό πρέπει να γίνει, όταν θα έχωμεν ψυχικήν γαλήνην, δια να μπορούμε ν’ αποδώσωμεν ωραίας τιμάς, πρέπει να γίνει μετά την κατάπαυσιν των δονήσεων και της μανίας του πυρός και μετά τον τερματισμόν της αιματηράς αγωνίας.
Και αυτοί οι Γερμανοί θα σηκώσουν το χέρι τους, θα σταθούν προσοχή και θα χαιρετήσουν ευλαβώς τας δαφνοστεφανωμένας κεφαλάς των γενναίων, τας κεφαλάς εκείνων, οι οποίοι και αιμόφυρτοι εκρατούν αυτάς υψηλά και δεν υπέκυψαν»!
Δεν υπέκυψαν λοιπόν και δεν έσκυψαν τρομαλέα και δουλικά τον αυχένα στους σιδεροφράκτους Γερμαναράδες οι γενναιότατοι της Κρήτης προμάχοι, ίσα ίσα που, ως αντάξιοι και ισάξιοι των ενδόξων προγόνων μας, αγωνίσθηκαν μέχρι τελευταίας ρανίδας αίματος και μαχόμενοι υπεράνθρωπα έπεσαν ευκλεώς και υπέρ πίστεως και πατρίδος.
1 Τσιφτές: (λέξη τουρκική= διπλός): δίκαννο= κυνηγετικό όπλο. Γκρας, πληθ. Γκράδες: λαϊκού τύπου τουφέκι, (λέξη γαλλική από το όνομα του εφευρέτη του Gras).
2 Βλέπε Ι.Γ. Μανωλικάκη «Ο γολγοθάς της Κρήτης», σελ. 95
3 Αρμαγεδδών: λέξη Εβραϊκή, τοπωνύμιο στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, μεταφορική έννοια για φονικές μάχες και κάθε αιματοχυσία.
