Όταν η J. K. Rowling ξεκίνησε να γράφει την ιστορία του διασημότερου –ίσως- μάγου όλων των εποχών, δεν μπορούσε να έχει στο μυαλό της ότι ο κόσμος που δημιουργούσε θα αποκτούσε εκατομμύρια θαυμαστές σε όλο τον κόσμο. Και ένας από τους λόγους που Χάρι Πότερ αγαπήθηκε τόσο πολύ, εκτός από τη μυθοπλασία και την ηλικία του μικρού μάγου που ωριμάζει σε κάθε βιβλίο της σειράς, όπως ακριβώς και οι αναγνώστες του, είναι ο απίστευτος αριθμός μυθικών πλασμάτων, φυτών και υπερφυσικών οντοτήτων που εμφανίζονται για να βοηθήσουν ή να δυσκολέψουν τους ήρωες. Σήμερα, κάνουμε μια «βουτιά» σε μύθους και παραδόσεις του κόσμου, ψάχνοντας την προέλευση των μαγικών πλασμάτων που παρελαύνουν στην ιστορία που μαγνήτισε μικρούς και μεγάλους. Και όπως θα δούμε, η ελληνική μυθολογία, είναι (σχεδόν) παντού παρούσα!
Ο μανδραγόρας
Η ρίζα μανδραγόρα (Χάρι Πότερ και η Κάμαρα με τα Μυστικά) εμφανίστηκε ως ένα φυτό που ουρλιάζει όταν μεταφέρεται από το χώμα σε γλάστρα, αλλά και ως «ισχυρό επανορθωτικό» για τη θεραπεία θυμάτων «κατάρας», που έχουν μεταμορφωθεί ή πετρώσει (!) Στην πραγματικότητα, το φυτό με την επιστημονική ονομασία Mandragora officinarum δεν είναι ενδιαφέρον μόνο για το σχήμα των ριζών του, που συχνά μοιάζουν με ανθρώπινες φιγούρες, αλλά επίσης για τις παραισθησιογόνες και υπνωτικές επιδράσεις του. Αυτές οι ιδιότητες δικαιολογούν στο ακέραιο τον πλούτο θρύλων και δοξασιών που σχετίζονται με το φυτό, το οποίο ήταν γνωστό πριν από τη Βίβλο. Μάλιστα, στο βιβλίο της Γένεσης, το φυτό λέγεται ότι θεράπευσε τη στειρότητα της Ραχήλ (Γένεση 30:14-17), ωστόσο τα μεταγενέστερα γραπτά (περίπου του 37-100 μ.Χ.) περιγράφουν τον μανδραγόρα ως εξαιρετικά επικίνδυνο φυτό που χρειάζεται ειδικούς χειρισμούς για να βγει από το χώμα χωρίς να βλάψει εκείνον που το επιχειρεί.
Η σκηνή με τον Μανδραγόρα από τον Χάρι Πότερ και η Κάμαρα με τα Μυστικά: https://youtu.be/G17jQg_pUJg
Οι δράκοι
Οι πρώτοι μύθοι που αναφέρονται σε δράκους χρονολογούνται σε ινδικές πηγές περί το 1500 π.Χ. Συγκεκριμένα στη RigVeda (αρχαία ινδική συλλογή από ιερούς σανσκριτικούς ύμνους) υπάρχει ιστορία που αφορά στην απελευθέρωση των ουρανίων υδάτων στη γη μετά το θάνατο του μεγάλου δράκου Vrtra από τον θεό Indra. Και πάλι κοιτώντας την παγκόσμια μυθολογία ο θεός της Μεσοποταμίας Marduk πολέμησε τον δράκο Tiamat για να αποκτήσει τον έλεγχο της ανθρωπότητας. Στην ιρανική Ζωροαστρική παράδοση, υπάρχει αναφορά σε φίδια «azi», τα οποία περιγράφονται ως δηλητηριώδη όντα με δυνατότητα να παραλύουν και να καταπίνουν άλογα και ανθρώπους (!) Κατά τον 10ο και 11ο αιώνα, το Περσικό Βιβλίο των Βασιλέων αφηγείται τα κατορθώματα πανίσχυρων ηρώων όπως ο Rustum, ο οποίος συχνά βρισκόταν αντιμέτωπος με πανίσχυρους δράκους. Η ιδέα του φιδιού – τέρατος εμφανίζεται σε διάφορες παγκόσμιες μυθολογίες: Το Tiamat, το Λεβιάθαν, η Λερναία Ύδρα της ελληνικής μυθολογίας και το σκανδιναβικής προέλευσης Jormungandr… Στο επικό αγγλικό ποίημα Beowulf, αναγράφεται η λέξη «dracan», ενώ πιο σύγχρονες απεικονίσεις δράκων συχνά αντλούν έμπνευση από αυτές τις ιστορίες, απεικονίζοντας τα πανίσχυρα τέρατα ως βάναυσους και ζηλιάρηδες υπερασπιστές θησαυρών. Βεβαίως, υπάρχουν και οι καλοί δράκοι, που εμφανίζονται σε πολλές ιστορίες ως προστάτες και φίλοι.
Οι δράκοι στον Χάρι Πότερ: https://youtu.be/ejP4OMi2Dko
Ο βασιλίσκος
Ένα άλλο πλάσμα που εμφανίζεται στις ιστορίες του Χάρι Πότερ είναι ο βασιλίσκος. Η Rowling τον αναφέρει ως βασιλιά των φιδιών, τεράστιο σε μέγεθος και αμείλικτα σκληρό. Και έχει δίκιο: o Crotalus basiliscus, γνωστός ως κροταλίας της δυτικής ακτής του Μεξικού και Μεξικάνικος πράσινος κροταλίας, είναι ένα είδος οχιάς της οικογένειας των Viperidae. Όπως όλες οι οχιές, είναι δηλητηριώδης, ενώ το όνομά του, βασιλίσκος, προέρχεται από την ελληνική λέξη βασιλιάς και παραπέμπει στο μεγάλο μέγεθος και το ισχυρό του δηλητήριο. Διαφωνώντας ως προς το μέγεθος, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραφε στο Naturalis Historia ότι «ο βασιλίσκος είναι ένα μικρό φίδι με μήκος όχι μεγαλύτερο από δώδεκα δάχτυλα. Είναι το πιο δηλητηριώδες από τα φίδια, και αν το δηλητήριό του εμποτίσει την αιχμή ενός δόρατος μπορεί να σκοτώσει τόσο άλογο όσο και αναβάτη». Ο θρύλος λέει πως ο εχθρός του βασιλίσκου είναι η… νυφίτσα. Και συγκεκριμένα πως η μυρωδιά της νυφίτσας κάνει τους βασιλίσκους να εξαφανίζονται!
Ο Χάρι Πότερ «παλεύει» με έναν βασιλίσκο: https://youtu.be/7_1KB2VJdRs
Οι κένταυροι
Εδώ η ελληνική μυθολογία έχει την τιμητική της! Οι κένταυροι, όπως τους παρουσιάζει η J.K. Rowling μοιάζουν πολύ με τους Κενταύρους στη μυθική «Νάρνια» του C.S. Lewis και τους έλληνες «προγόνους» τους. Στον Χάρι Πότερ λοιπόν οι κένταυροι μπορούν να θεραπεύσουν, να κάνουν προφητείες, να παρατηρούν και να εξηγούν τα άστρα, ενώ είναι άριστοι στην τοξοβολία. Και ενώ γενικά εμφανίζονται ως ευγενή πλάσματα, η Ρόουλινγκ δεν αποφεύγει το άγριο και αδάμαστο κομμάτι τους, που είναι επίσης απόλυτα σύμφωνο με τους ελληνικούς μύθους.
Οι κένταυροι στον Χάρι Πότερ: https://youtu.be/rxMQQitMiX4
Λυκάνθρωποι
Οι μύθοι και οι θρύλοι που αφορούν στους λυκάνθρωπους χρονολογούνται στο παλαιότερο έργο της δυτικής λογοτεχνίας, το Έπος του Γκιλγκαμές. Η ελληνική μυθολογία περιλαμβάνει επίσης παρόμοιες ιστορίες: ο βασιλιάς Λυκάων ασέβησε προς τον θεό Δία σερβίροντάς του δείπνο με ανθρώπινο κρέας. Εξαλλος ο Δίας μεταμόρφωσε τον Λυκάονα και τους γιους του σε λύκους (κατά μια άλλη εκδοχή, τους σκότωσε ακαριαία με τον κεραυνό του). Ιστορίες μεταμόρφωσης ανθρώπων σε λύκους εμφανίζονται και στα σκανδιναβικά έπη. Και φυσικά, δεν θα μπορούσαν να λείπουν από το… επος του Χάρι Πότερ.
Οι λυκάνθρωποι στον Χάρι Πότερ: https://youtu.be/gQEBN1NzrdM
Η σφίγγα
Η σφίγγα, όπως εμφανίζεται στο «Χάρι Πότερ και το Κύπελλο της Φωτιάς», μοιάζει εξαιρετικά στη Σφίγγα της αρχαίας τραγωδίας. Όπως και στον Οιδίποδα, έτσι και στον Χάρι Πότερ η Σφίγγα ζητά από τον ήρωα απάντηση σε ένα περίπλοκο αίνιγμα που, αν δεν απαντηθεί σωστά, θα οδηγήσει στο θάνατό του. Κατά την αιγυπτιακή παράδοση η σφίγγα έχει κεφάλι γυναίκας, σώμα λιονταριού και φτερά πουλιού. Εξαιτίας των γρίφων, η Σφίγγα έγινε σύμβολο όχι μόνο της ευφυΐας και της απόλυτης γνώσης.
Τα ξωτικά
Τα ξωτικά έχουν μακρά ιστορία, και κανένα από αυτά δεν εμφανίστηκε ποτέ ως δουλοπρεπές και ταπεινό όν όπως εκείνα που συναντάμε στον Χάρι Πότερ. Τα ξωτικά που συναντάμε σε παλιά αγγλικά και σκανδιναβικά κείμενα, είναι πράγματι μαγικά πλάσματα και συνήθως ζουν εξαιρετικά πολλά χρόνια ή είναι αθάνατα. Στην αγγλική και σκοτσέζικη παράδοση, τα ξωτικά είναι μικροσκοπικά και άπιαστα, συχνά ενοχλητικά και άτακτα. Από την άλλη, ο Dobby, το γλυκύτατο ξωτικό στον Χάρι Πότερ, μοιάζει περισσότερο με το… τζίνι του λυχναριού. Είναι αιώνια δεμένος με τον αφέντη του, κάνει ο,τι του ζητηθεί, υπηρετεί και υπομένει.
Τα ξωτικά: https://youtu.be/sxaMVUXHYNQ
