Η μείωση του χρόνου παραγραφής μη βεβαιωμένων οφειλών στον ΕΦΚΑ σε 10 χρόνια (από 20), ο διπλασιασμός των δόσεων για πάγια ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών σε 24 δόσεις (από 12), η κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% των ασφαλισμένων του τ. Ταμείου Προνοίας Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ) και η επέκταση της «μάχιμης πενταετίας» σε όλους τους ένστολους, είναι μερικές από τις σημαντικότερες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου για τον εξορθολογισμό του ασφαλιστικού συστήματος.
Οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου αναλύθηκαν σήμερα σε συνέντευξη Τύπου από τον υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Κωστή Χατζηδάκη, τον υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνο Τσακλόγλου και τη Γενική Γραμματέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Παυλίνα Καρασιώτου. Είχε προηγηθεί η παρουσίαση του νομοσχεδίου στο υπουργικό συμβούλιο, που συνεδρίασε το πρωί, υπό τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη.
Ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Κωστής Χατζηδάκης, κατά την τοποθέτησή του, σημείωσε πως το νομοσχέδιο αυτό είναι η τέταρτη νομοθετική παρέμβαση που κάνει αυτή η κυβέρνηση.
Συγκεκριμένα, είπε: «Ξεκινήσαμε με τον νόμο 4672, ο οποίος διόρθωνε, με βάση και τις προεκλογικές δεσμεύσεις της Νέας Δημοκρατίας, αδικίες του λεγόμενου “νόμου Κατρούγκαλου”. Προχωρήσαμε στη συνέχεια στις ρυθμίσεις για το ΤΕΚΑ και τις επικουρικές συντάξεις, εισάγοντας το κεφαλαιοποιητικό σύστημα για τις επικουρικές συντάξεις των νέων. Τρίτη ρύθμιση ήταν το νομοσχέδιο για τον εκσυγχρονισμό του ΕΦΚΑ και προχωρούμε τώρα με το νομοσχέδιο, που σήμερα σας παρουσιάζουμε, με ρυθμίσεις για τον εξορθολογισμό του ασφαλιστικού συστήματος».
«Έχουμε επικεντρωθεί», ανέφερε ο κ. Χατζηδάκης, «σε κάποιες αδικίες που υπήρχαν, μέχρι σήμερα, στο ασφαλιστικό μας σύστημα και, γι’ αυτό τον λόγο, υιοθετούμε αντίστοιχες ρυθμίσεις, οι οποίες αφορούν εκατοντάδες χιλιάδες ασφαλισμένους. Κατά τη σημερινή παρουσίαση, έγινε αναφορά στις οκτώ βασικές ρυθμίσεις του νομοσχεδίου, ενώ υπάρχουν και επιπλέον τεχνικές ρυθμίσεις, που θα γίνουν γνωστές με τη θέση του νομοσχεδίου σε διαβούλευση”.
«Θέλω να σταθώ σε δύο διατάξεις από τη δική μου πλευρά. Τη διάταξη για τις παραγραφές των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ και την διάταξη σε σχέση με τις δόσεις», επεσήμανε ο υπουργός και συμπλήρωσε: «Σε σχέση με τη διάταξη για τις παραγραφές κάνουμε το αυτονόητο. Συμμορφωνόμαστε δηλαδή σε μια απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας και πάμε στη δεκαετή παραγραφή για όλα ανεξαρτήτως τα πρώην ταμεία. Πάμε δηλαδή σε ένα καθεστώς που ίσχυε για το πρώην ΙΚΑ τουλάχιστον, πριν από τον “νόμο Κατρούγκαλου”. Προσοχή, η ρύθμιση αυτή καλύπτει μόνο όσους δεν έχουν βεβαιωμένες οφειλές προς τον ΕΦΚΑ. Καλύπτει δηλαδή όσους δεν είχε ειδοποιήσει πρακτικά ο ΕΦΚΑ με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο. Δεν αφορά στο σύνολο όσων χρωστούν στον ΕΦΚΑ, διότι διαφορετικά θα παραγράφονταν οι οφειλές όλων, μετά από μία δεκαετία και θα δημιουργείτο, όπως είναι αυτονόητο, πρόβλημα στο ασφαλιστικό σύστημα, πρόβλημα ευστάθειας και αντίστοιχα θα υπήρχε ηθικός κίνδυνος, δεν θα πλήρωνε δηλαδή κανένας, θα περίμενε να συμπληρωθεί η δεκαετία και κατόπιν θα αντιμετώπιζε μεν ο ίδιος με αυτόν τον τρόπο τις οφειλές του προς τον ΕΦΚΑ, αλλά ο ΕΦΚΑ και το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας θα είχαν ιδιαίτερα προβλήματα. Το διευκρινίζω, για να μην υπάρχει παρεξήγηση. Δεν εμφανιζόμαστε σήμερα εδώ ως “πολιτικοί Αη-Βασίληδες” που μοιράζουν χρήματα, ερχόμαστε να αντιμετωπίσουμε αδικίες προς όφελος των ασφαλισμένων, αλλά και προς όφελος της κοινής λογικής και του δικαίου».
«Η δεύτερη ρύθμιση», υπογράμμισε ο κ. Χατζηδάκης, «αφορά στην εναρμόνιση των δόσεων των ασφαλισμένων στον ΕΦΚΑ με τις αντίστοιχες ρυθμίσεις που υπάρχουν στην εφορία, την ΑΑΔΕ. Και γι’ αυτό τον λόγο πηγαίνουμε από τις 12 δόσεις, όπου αυτό προβλέπεται, στις 24. ‘Αλλη μία ρύθμιση κοινής λογικής, διότι η εφορία και ο ΕΦΚΑ ανήκουν και οι δύο στην ελληνική Δημοκρατία. Δεν είμαστε διαφορετικά κράτη, για να υπάρχουν διαφορετικές ρυθμίσεις», κατέληξε.
Από την πλευρά του, ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνος Τσακλόγλου, που, μαζί με τη Γενική Γραμματέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Παυλίνα Καρασιώτου, είχαν την ευθύνη προετοιμασίας του νομοσχεδίου, δήλωσε: «Η προσπάθεια εκσυγχρονισμού του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης συνεχίζεται με μία νέα νομοθετική πρωτοβουλία, που επιδιώκει τη ρύθμιση επιμέρους κοινωνικοασφαλιστικών ζητημάτων, με σκοπό τον εξορθολογισμό, τη συμμόρφωση σε πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και την ενιαία μεταχείριση όμοιων περιπτώσεων που ενισχύουν την ασφάλεια δικαίου και την εμπιστοσύνη των πολιτών στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.
Οι βασικές κατευθύνσεις των προτεινόμενων νομοθετικών ρυθμίσεων, που περιλαμβάνονται στο υπό συζήτηση νομοσχέδιο, εστιάζουν σε τέσσερις βασικούς άξονες: στην ενιαιοποίηση ασφαλιστικών κανόνων και την αποκατάσταση ανισοτήτων, στην προώθηση προστατευτικών διατάξεων για ευάλωτες ομάδες ασφαλισμένων και στην εναρμόνιση των κανόνων φορολογικής και κοινωνικοασφαλιστικής διοίκησης.
Η τελική μορφή του νομοσχεδίου θα είναι σύντομα διαθέσιμη προς διαβούλευση πριν κατατεθεί στη Βουλή. Σταθερή επιδίωξη της κυβέρνησης αποτελεί, αφενός μεν η διασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού μας συστήματος, αφετέρου δε η αναβάθμιση της ποιότητας των κοινωνικοασφαλιστικών υπηρεσιών κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των πολιτών και της εποχής».
Η Γενική Γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Παυλίνα Καρασιώτου, επισημαίνει: «Το νομοσχέδιο, που παρουσιάστηκε σήμερα στο υπουργικό συμβούλιο, είναι προϊόν συστηματικής επεξεργασίας από στελέχη του υπουργείου Εργασίας. Οι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους δομήθηκε είναι ο εξορθολογισμός, η ενιαιοποίηση και η εναρμόνιση κανόνων, με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, αλλά και τη στήριξη των ασφαλισμένων. Πολλές από τις διατάξεις που παρουσιάστηκαν σήμερα, με πρώτη, θα έλεγα, αυτή για τη δεκαετή παραγραφή, μακροχρονίως αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην αγορά. Για τον λόγο αυτό, ήμασταν ιδιαίτερα προσεκτικοί στον τρόπο δόμησης των σχετικών διατάξεων με τον πληρέστερο δυνατό τρόπο. Με την ανάρτηση του νομοσχεδίου σε δημόσια διαβούλευση το επόμενο διάστημα θα έχουμε τη δυνατότητα να αξιολογήσουμε τις εποικοδομητικές παρατηρήσεις και προτάσεις των ασφαλισμένων, αλλά και των ενδιαφερομένων φορέων. Η προσπάθειά μας για τη βελτίωση του ασφαλιστικού μας συστήματος και την εξυπηρέτηση των πολιτών συνεχίζεται με αμείωτη ένταση».
Οι σημαντικότερες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου
Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, οι σημαντικότερες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου είναι οι εξής:
«1. Μειώνεται σε 10 χρόνια (από 20 σήμερα) ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο e-ΕΦΚΑ, προκειμένου να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από ασφαλιστικές εισφορές που δεν καταβλήθηκαν. Εάν η απαίτηση του ΕΦΚΑ δεν βεβαιωθεί μέσα σε αυτό το διάστημα, οι οφειλές παραγράφονται. Με τη ρύθμιση αυτή επιτυγχάνεται η συμμόρφωση με την απόφαση του ΣτΕ που έκρινε ότι η 20ετία για την παραγραφή απαιτήσεων του ΕΦΚΑ (“νόμος Κατρούγκαλου”) ήταν υπερβολικά μεγάλο διάστημα και έθεσε τη 10ετία ως εύλογο χρόνο παραγραφής. Σημειώνεται ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2027, η παραγραφή των μη βεβαιωμένων οφειλών προς τον ΕΦΚΑ γίνεται πενταετής, με εναρμόνιση των χρονικών ορίων παραγραφής των ασφαλιστικών οφειλών με ό,τι ισχύει για τις φορολογικές οφειλές
2. Αυξάνονται από 12 σε 24 οι μηνιαίες δόσεις των υπό ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών, με ελάχιστο μηνιαίο ποσό τα 50 ευρώ. Η αίτηση ρύθμισης γίνεται ηλεκτρονικά στο ΚΕΑΟ. Με την προτεινόμενη διάταξη εξισώνονται οι δόσεις για πάγια ρύθμιση χρεών σε ΕΦΚΑ και εφορία και διευκολύνονται οι οφειλέτες ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών οφειλών στην τήρηση της ρύθμισης
3. Καταργείται η ειδική εισφορά 1% των ασφαλισμένων του πρώην Ταμείου Πρόνοιας των Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ), η οποία θεσπίστηκε για τη στήριξη της βιωσιμότητας του εν λόγω Ταμείου. Το ΤΠΔΥ είναι πλέον βιώσιμο και δεν υπάρχει λόγος συνέχισης της ειδικής εισφοράς που σταματά να παρακρατείται από τους δημοσίους υπαλλήλους, για τους οποίους η κράτηση δεν ήταν ανταποδοτική
4. Επεκτείνεται σε όλους τους ενστόλους το δικαίωμα της “μάχιμης πενταετίας”, δηλαδή της αναγνώρισης έως και πέντε επιπλέον ετών ασφάλισης, καταβάλλοντας τις αντίστοιχες εισφορές. Πλέον, όσοι ένστολοι εξαιρούνταν (π.χ. ορισμένες κατηγορίες πυροσβεστών, λιμενικών, αστυνομικών και υπηρετούντων στην αεροπορία) από τη σχετική ρύθμιση αποκτούν πλέον το δικαίωμα αυτό, ανεξαρτήτως μονάδας υπηρεσίας, αν είναι παλαιοί ή νέοι ασφαλισμένοι (προ ή μετά το 2011) και ανεξαρτήτως της σχέσης εργασίας με την οποία υπηρετούν (μόνιμοι και μη)
5. Παύει υφ’ όρον η ποινική δίωξη των οφειλετών ρυθμισμένων ασφαλιστικών οφειλών για όσο διάστημα εξυπηρετείται η ρύθμιση. Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγεται η επαναλαμβανόμενη επιβεβαίωση τήρησης της ρύθμισης στο δικαστήριο. Είναι μία ρύθμιση σεβασμού της αξιοπρέπειας των πολιτών και παράλληλα επιτυγχάνεται η ελάφρυνση των πινακίων και του αντίστοιχου φόρτου των δικαστηρίων.
6. Θεσπίζεται πλαφόν σε προκλητικά υψηλές επικουρικές συντάξεις, ίσο με το 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης (1.382,40 ευρώ/μήνα). Ειδικότερα, με βάση τη νομοθεσία του 2015-2016, οι επικουρικές συντάξεις υπολογίζονται, κατά ένα μέρος τους, με βάση τις εισφορές που είχαν καταβληθεί κατά το χρονικό διάστημα 2002-2014. Όμως, σε κάποιες περιπτώσεις, οι εισφορές αυτές ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους, με αποτέλεσμα να καταλήγουν θεωρητικά σε πάρα πολύ υψηλές επικουρικές συντάξεις (ακόμα και 15.000 ευρώ τον μήνα ή ακόμα και παραπάνω). Με το πλαφόν περιορίζεται το ανώτατο ύψος των επικουρικών συντάξεων σε αυτό που αντιστοιχεί στις νόμιμες προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί στους ασφαλισμένους κατά τον καιρό που κατέβαλαν τις εισφορές, οι οποίες ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους. Η επιβολή πλαφόν, που εφαρμόζεται στις κύριες συντάξεις, αλλά όχι στις επικουρικές, σε αυτές τις προκλητικά υψηλές επικουρικές συντάξεις καθίσταται επιβεβλημένη, για να αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ παλαιών και νέων ασφαλισμένων. Παράλληλα, ικανοποιείται το περί δικαίου αίσθημα ανάμεσα σε όλους τους συνταξιούχους σε σχέση με το θεμιτό ύψος των επικουρικών συντάξεων και το τι πράγματι είναι εισφορές
7. Ξεκινά η διαδικασία ενιαιοποίησης των κανόνων για τις συντάξεις αναπηρίας. Συγκεκριμένα, επέρχεται μείωση του ποσοστού αναπηρίας (από 67% σε 50%) για συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων ως προϋπόθεση λήψης παροχών αναπηρίας, ώστε να υπάρξει εναρμόνιση με όσα ισχύουν για τους ασφαλισμένους των υπόλοιπων πρώην Ταμείων. Από τη νέα ρύθμιση καλύπτονται πρωτίστως οι “παλαιοί ασφαλισμένοι” (προ 1993), ιδίως του πρώην ΟΑΕΕ, ΟΓΑ, ΝΑΤ. Επίσης, θεσπίζεται ενιαία ημερομηνία καταβολής σύνταξης αναπηρίας, από την πρώτη ημέρα υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης, λόγω αναπηρίας
Σημειώνεται ότι το συνολικό πλαίσιο προστασίας των ατόμων με αναπηρία βρίσκεται υπό εξέταση, με στόχο τη διόρθωση στρεβλώσεων, την απλοποίηση και την κωδικοποίηση της νομοθεσίας και την αποκατάσταση αδικιών που προκύπτουν από τη διαφοροποίηση των κανόνων των πρώην Ταμείων που εντάχθηκαν στον ΕΦΚΑ. Για το θέμα αυτό έχει συγκροτηθεί ομάδα εργασίας με συμμετοχή και της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑΜΕΑ)
8. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ΟΠΕΚΑ στο πλαίσιο ελέγχων εντόπισε – καθυστερημένα – πολλές περιπτώσεις πολιτών που λάμβαναν επιδόματα – κυρίως αναπηρικά, συνήθως μέσω Δήμων – χωρίς να τα δικαιούνται, στη συντριπτική τους πλειοψηφία καλόπιστα και διέκοψε την καταβολή τους, αναζητώντας αναδρομικά τα αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά, ενισχύεται η προστασία των ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων με την παύση αναζήτησης εκκρεμών οφειλών από τα ποσά που έλαβαν καλόπιστα. Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών υιοθετούνται ευνοϊκά μέτρα, με διάκριση μεταξύ αμέλειας και δόλου, όπως η τριετής παραγραφή οφειλών, η δυνατότητα εξόφλησής τους με δόσεις ή συμψηφισμούς με μελλοντικές καταβολές, καθώς και η μη αναζήτηση πολύ χαμηλών οφειλών (κάτω των 50 ευρώ). Λαμβάνεται έτσι υπόψη η καθυστέρηση του κράτος στους ελέγχους και γίνεται σεβαστή η καλή πίστη των αναπήρων για τα επιδόματα» διευκρινίζει το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
