Πριν μερικούς μήνες και υπό συνθήκες μυστικότητας, η ιστορική περιοχή των πηγών στους Αρμένους Αποκορώνου πωλήθηκε σε ξένους επενδυτές χωρίς καμιά ενημέρωση των αρμόδιων φορέων για τις συνέπειες που θα είχαν τα σχέδια τους στην τοπική κοινωνία. Η πιο σημαντική θα είναι η αυθαίρετη ιδιοποίηση του πιο χαρακτηριστικού δημόσιου αγαθού: του νερού και η απαγόρευση του πάγιου δικαιώματος πρόσβασης των κατοίκων σε αυτό.
Όταν τα νέα άρχισαν να κυκλοφορούν, δεν φάνηκε καμιά αντίδραση, μερικοί ίσως και να επιδοκίμασαν που θα γίνει επιτέλους κάποια «σημαντική επένδυση στο χωριό». Χάθηκε έτσι πολύτιμος χρόνος και μόνο όταν φάνηκαν οι πολεοδομικές αυθαιρεσίες των κατασκευών, άρχισε μια γενικευμένη κινητοποίηση εναντίον της επένδυσης και των στόχων της.
Γιατί η επένδυση πρέπει να ακυρωθεί
Αν και η επισήμανση των κατασκευαστικών παραβιάσεων δίνει μια σειρά επιχειρημάτων για να επανεξεταστεί η επένδυση, πιστεύω πως το πρόβλημα που δημιουργείται είναι κατά πολύ μεγαλύτερο και σοβαρότερο. Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί είναι η πλήρης και οριστική ακύρωση της επένδυσης, καθώς και κάθε ανάλογης προσπάθειας ιδιοποίησης του χώρου των πηγών στο όνομα μιας δήθεν ανάπτυξης. Πέραν από τις διατάξεις της πολεοδομίας που παραβιάζονται, υπάρχουν και άλλα διαχρονικά επιχειρήματα και αιτιάσεις, όπως τα εξής:
Πρώτον, ο χώρος των πηγών συνιστά την ιστορική ταυτότητα των Αρμένων που εποικίστηκαν από του Βυζαντινούς ακριβώς λόγω της ύπαρξης των νερών. Μάλιστα και άλλα μέρη της Κρήτης με το ίδιο τοπωνύμιο εποικίστηκαν την ίδια περίοδο γιατί είχαν παρόμοιες πηγές που τους εξασφάλιζαν ύδρευση και άρδευση για την επιβίωση τους. Η οποιαδήποτε προσπάθεια ιδιοποίησης των πηγών δεν είναι απλώς μία «παράβαση» αλλά ευθεία κατάργηση της ιστορίας του τόπου.
Δεύτερον, επειδή στον ίδιο χώρο των πηγών και στον παρακείμενο πλάτανο συντελέστηκαν κορυφαία ιστορικά γεγονότα που καθόρισαν την ιστορία όχι μόνο των Αρμένων αλλά και της Κρήτης ολόκληρης, όπως για παράδειγμα η Επαναστατική Συνέλευση του 1822. Εάν τώρα επιτραπεί να αποκλειστούν οι πηγές από τους πολίτες, είναι σαν να διαγράφεται όλη η ιστορική πορεία και τα μεγάλα γεγονότα που την σημάδεψαν.
Τρίτον, διότι το επίδικο ζήτημα είναι το νερό, το οποίο όχι μόνο είναι διαχρονικά συνυφασμένο με την επιβίωση του τόπου αλλά αποτελεί και βασικό δημόσιο αγαθό και ως εκ τούτου η πρόσβαση σε αυτό πρέπει με κάθε τρόπο να είναι ανεμπόδιστη και η διαχείριση του ορθολογική. Η υποχρέωση αυτή πηγάζει από το άρθρο 24, παρ. 1 του Συντάγματος που επιτάσσει την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και από την Οδηγία 2000/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θεωρεί το νερό ως κληρονομιά που οφείλουμε να προστατεύουμε.
Με τον νόμο 3199 του 2003, η Ελλάδα έχει ήδη εντάξει τις απαιτήσεις της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο και για αυτό η προστασία των νερών αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή οποιασδήποτε επενδυτικής πρότασης σχετίζεται με αυτά. Με απλά λόγια, η προσπάθεια αυθαίρετης ιδιοποίησης των πηγών των Αρμένων θα έθετε σε μείζονα κίνδυνο την αειφορία τους και κατά συνέπεια συνιστά ουσιαστικό λόγο ακύρωσης κάθε σχετικού επενδυτικού σχεδίου.
Τέταρτον, η υλοποίηση μιας τουριστικής ή άλλης επένδυσης σε ένα σχετικά μικρό ιστορικό οικισμό είναι αδιανόητη χωρίς μια μακρά εξεταστική και συμβουλευτική διαδικασία με τους φορείς της Αυτοδιοίκησης και τους κατοίκους, προκειμένου να μην απειληθούν ιστορικά, αισθητικά και περιβαλλοντικά κεκτημένα αιώνων. Θα πρόσθετα ότι η ευθύνη απέναντι σε αυτά τα κεκτημένα έπρεπε να είχε οδηγήσει και τους προηγούμενους ιδιοκτήτες σε μια ενδελεχή εξέταση των προοπτικών της επένδυσης προς το ευρύτερο συμφέρον της τοπικής κοινωνίας και όχι μόνο το στενότερο δικό τους. Μπροστά σε αυτές τις μείζονες απαιτήσεις, ωχριούν οι προσπάθειες να εμφανιστούν δήθεν πειστήρια δικαιωμάτων για την ιδιοκτησία και αυθαίρετη χρήση των πηγών, και καλό θα είναι να εγκαταλειφθούν γιατί βάναυσα προσβάλλουν την νοημοσύνη και την ιστορική ευαισθησία των κατοίκων.
Συμπέρασμα
Γίνεται προφανές από όλα τα παραπάνω ότι το σχεδιαζόμενο ανοσιούργημα στις πηγές των Αρμένων συνιστά όχι μόνο πολεοδομική αυθαιρεσία, αλλά κυρίως ιστορική παραχάραξη, περιβαλλοντική απειλή και ευθεία παραβίαση του Συντάγματος, των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των νόμων του ελληνικού κράτους. Θα είναι μια κακή επένδυση και οι κακές επενδύσεις δεν συντελούν στην ανάπτυξη ενός τόπου, αλλά στην υποβάθμιση του. Θα αποδειχθούν ανώφελες και για τους ίδιους που τις κάνουν, γιατί στο κάτω-κάτω κανείς δεν θα θέλει να επισκέπτεται και να μένει σε ένα τόπο, προσβάλλοντας τόσο βάναυσα τις διαχρονικές ευαισθησίες αυτών που τους φιλοξενούν.
Για τους λόγους αυτούς, μοναδική πλέον διέξοδος είναι η πλήρης και ολοκληρωτική ακύρωση της πώλησης και της σχεδιαζόμενης τουριστικής επένδυσης. Μετά, ο Δήμος και η Περιφέρεια οφείλουν να προβούν σε μία μελέτη προστασίας των πηγών, όπως προέβλεπε ο νόμος του 2003 αλλά δυστυχώς δεν υλοποιήθηκε όταν έπρεπε. Και φυσικά, να απαιτούν και να έχουν αποφασιστική γνώμη σε κάθε είδους επένδυση σχετικά μεγάλης κλίμακας που θα επηρεάσει τις συνθήκες, την εικόνα και τα σύμβολα μιας περιοχής.
* Ο Νίκος Χριστουδουλάκης είναι π. υπουργός, π. βουλευτής Χανίων
