» Από την “Ένωσις Ελλήνων Δημοσιογράφων” στην “Ένωσις Συντακτών”
Η ιστορία της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα δεν έχει μελετηθεί επαρκώς και αναμφίβολα υπάρχουν αρκετά κενά και χώρος για περαιτέρω έρευνα. Ιδιαίτερα κατά το μέρος εκείνο που αφορά την συγκρότηση των επαγγελματικών οργανώσεων των δημοσιογράφων έως το 1914 οπότε δημιουργείται η “΄Ενωσις Συντακτών».
Σημαντικές αναφορές και πληροφορίες, για το θέμα αυτό, υπάρχουν στις εργασίες του Ιωάννη Μύταλη και Κώστα Μάγερ «Ελληνική Δημοσιογραφία» το οποίο εκδόθηκε το 1939, στο βιβλίο του Δημήτρη Μοσχονά «Σαράντα χρόνια στις εφημερίδες» το οποίο εκδόθηκε το 1940, στο εκπληκτικό τρίτομο έργο του Κώστα Μάγερ «Ιστορία του Ελληνικού Τύπου» το οποίο εκδόθηκε από το 1957 έως και το 1960, στο βιβλίο του Φώκου Κουντουριώτη «Εξήντα Χρόνια Δημοσιογραφία» το οποίο εκδόθηκε το 1975 και στο βιβλίο του Πάνου Καρυκόπουλου «200 Χρόνια Ελληνικού Τύπου 1784-1984» το οποίο κυκλοφόρησε το 1984.
Μικρές αναφορές υπάρχουν και σε άλλα βιβλία όπως για παράδειγμα στο βιβλίο του Δημήτρη Λαμπίκη. «Τα Εκατό Χρόνια του Δήμου Αθηναίων» το οποίο κυκλοφόρησε το 1938.
Για την πρώτη προσπάθεια οργάνωσης των εκδοτών/δημοσιογράφων στην ελληνικά επαρχία αναφορά γίνεται και από τον Νίκο Πολίτη στο βιβλίο του «Χρονικό του Πατραϊκού Τύπου» το οποίο εκδόθηκε το 1984.
Σε όλες, όμως, αυτές τις ιστορικές καταγραφές και αυτοβιογραφίες υπάρχουν κενά, λάθη και παραλήψεις. Άλλωστε η ιστορία δεν είναι τίποτα άλλο παρά «ένας συνεχής διάλογος ανάμεσα στον ιστορικό και τις πηγές του».
Μία αναφορά οφείλω να κάνω, η οποία έχει τοπικό ενδιαφέρον, στον Δημήτρη Μοσχονά ο οποίος αφού τελείωσε το Γυμνάσιο στο Ρέθυμνο, με δάσκαλο τον Εμμανουήλ Γενεράλη, μετακινήθηκε στην Αθήνα, τον Φεβρουάριο του 1897, και άρχισε να εργάζεται στην ναυαρχίδα του ελληνικού Τύπου, την εφημερίδα «Ακρόπολις» του Βλάσιου Γαβριηλίδη, στη συνέχεια στο «Νεολόγο» του Σταύρου Βουτηρά και στο «Σκρίπ» του Ευάγγελου Κουσουλάκου. Τον Ιανουάριο του 1901 κατέβηκε, μαζί με τον αδελφό του, και ίδρυσαν την εφημερίδα «Έρευνα» στα Χανιά η οποία σταμάτησε την κυκλοφορία της το 1905. Ο Δημήτρης Μοσχονάς συνέχισε να εργάζεται στις εφημερίδες της Αθήνας όπου υπηρέτησε σε υψηλές διευθυντικές θέσεις σε διάφορες αίθουσες σύνταξης.
Ο γράφων επιχείρησε να καλύψει, στην Β’ έκδοση του βιβλίου υπό τον τίτλο «Πολιτική Εξουσία & ΜΜΕ (1821-1940)» η οποία κυκλοφόρησε την προηγούμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Ζυγός, ορισμένα κενά και να προβεί σε διορθώσεις και συμπληρωματικά στοιχεία στηριζόμενος σε μία εις βάθος αρχειακή έρευνα στις εφημερίδες της εποχής η οποία μέχρι σήμερα έχει ξεπεράσει την μελέτη του περιεχομένου 8.000 σελίδων των αθηναϊκών εφημερίδων της εποχής. Μία σύντομη αναφορά γίνεται σήμερα με αυτό το άρθρο το οποίο συμπεριλαμβάνει κάποια επιπρόσθετα στοιχεία εφόσον η έρευνα μας συνεχίζεται στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Έως και τη δεκαετία 1880’ δεν υπήρχε ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ του εκδότη και του δημοσιογράφου. Οι εκδότες ήταν ταυτόχρονα και δημοσιογράφοι στο βαθμό που αυτοί ασχολούταν με την ύλη και αρθρογραφούσαν. Οι εφημερίδες της περιόδου δεν ήταν οργανωμένες επιχειρήσεις και κυρίως δεν απασχολούσαν ένα μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Το γεγονός αυτό επιδρά στην διαδικασία επαγγελματικής οργάνωσης των δημοσιογράφων αλλά και στη δημιουργία μιας συλλογικής επαγγελματικής ταυτότητας. Εκδότες, δημοσιογράφοι, λογοτέχνες και πολιτικοί εφόσον εμπλέκονται στην έκδοση των εφημερίδων διαμορφώνουν μια εξαιρετικά ετερογενή ομάδα χωρίς σαφή επαγγελματικά χαρακτηριστικά (Σκαμνάκης 2020). Όπως αναφέρει ο Bickford-Smith ο αριθμός των επαγγελματιών δημοσιογράφων έφτασε το 1889 σε 120 από 68 που ήταν το 1861 (Bickford-Smith 1993: 119). Αυτή η σχετικά μικρή αύξηση οφείλεται κυρίως στην εμφάνιση των πρώτων ημερήσιων εφημερίδων γεγονός που αύξησε τις ανάγκες για δημοσιογραφικό περιεχόμενο και συνεπώς τη συστηματική απασχόληση δημοσιογράφων.
Η “Ένωσις Ελλήνων Δημοσιογράφων”
Το 1889, ξεκινά η πρώτη προσπάθεια οργάνωσης των δημοσιογράφων/διευθυντών με πρωτοβουλία του Αντώνη Στεφανόπολις, εκδότη της γαλλόφωνης εφημερίδας «Messager d’ Athenes». Η πρώτη επαγγελματική αυτή ένωση ονομάστηκε «Ένωσις Ελλήνων Δημοσιογράφων». Όπως αναφέρει ο Καρυκόπουλος, ο τότε πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης στις 15 Ιανουαρίου 1889 είχε συνάντηση με το συμβούλιο της ένωσης, το οποίο του πρότεινε την μείωση της φορολογίας του δημοσιογραφικού χάρτου, των ταχυδρομικών και των τηλεγραφικών τελών (Καρυκόπουλος 1984: 112). Είναι προφανές ότι η πρώτη προσπάθεια οργάνωσης των εκδοτών και δημοσιογράφων συνδέεται ευθέως με την δημιουργία ενός πλαισίου κρατικού παρεμβατισμού η οποία αποσκοπούσε σε μία θετική ρύθμιση των οικονομικών θεμάτων που απασχολούσαν τις εφημερίδες της εποχής και κυρίως του δημοσιογραφικού χάρτου.
Ο πρόεδρος της ένωσης Αντώνης Στεφανόπολις, φέρεται, να ενημέρωσε τον πρωθυπουργό για την σύσταση της ένωσης και στη συνέχεια διατύπωσε ορισμένες σκέψεις για την «ηθική και υλική ευημερία του Τύπου» (Παλιγγενεσία 16-1-1889). Στη συνάντηση αυτή συμμετείχαν και τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου Γ. Λυκιαρδόπουλος της οικονομικής εφημερίδας «Ερμής», Χαράλαμπος Άννινος της εφημερίδας «Άστυ», Κωνσταντίνος Αγγελόπουλος της «Παλιγγενεσίας», Αριστείδης Ρούκης της «Εφημερίς» και Ιωάννης Δαμβέργης της «Εβδομάδος».
Στη πραγματικότητα η εν λόγω ένωση αποτελούταν κυρίως από τους διευθυντές και ιδιοκτήτες των εφημερίδων και των περιοδικών εκδόσεων «με μέλη και τους συντάκτες και γενικά όσους έγραφαν στις εφημερίδες και τα μεγάλα περιοδικά» (Γενοβέλης χ.χ.:34).
Η τότε κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη είδε θετικά την δημιουργία της ένωσης και στις αρχές Μαΐου του 1889 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δημοσιεύεται το καταστατικό της «Ένωσις των Ελλήνων Δημοσιογράφων» (Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, 6-5-1889).
Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1895 πραγματοποιήθηκε γενική συνέλευση των μελών που είχαν υπογράψει το καταστατικό της ένωσης (Εφημερίς 30-9-1895; Παλιγγενεσία 30-9-1895) και λίγες μέρες αργότερα, στις 6 Οκτωβρίου, πραγματοποιήθηκαν εκλογές για την ανάδειξη νέου ΔΣ (Παλιγγενεσία 6-10-1895).
Η σύνθεση του νέου ΔΣ που προέκυψε από τις αρχαιρεσίες αυτές είχε ως πρόεδρο τον Τιμολέων Φιλήμων, αντιπρόεδρο τον Αντώνη Στεφανόπολις, γ. γραμματέα τον Αριστείδη Ρούκη, ταμία τον Χ. Μακρίδη και μέλη του ΔΣ τον Κωνσταντίνο Αγγελόπουλο, τον Χαράλαμπο Άννινο, τον Αγησίλαο Γιαννόπουλο, τον Εμμανουήλ Ρέπουλη, τον Α. Φαρμακόπουλο και τους ποιητές Γεώργιο Δροσίνη και Γεώργιο Σουρή (Παλιγγενεσία 7-10-1895).
Η πρώτη αυτή προσπάθεια οργάνωσης των εκδοτών και δημοσιογράφων απέτυχε και η ένωση διαλύθηκε χωρίς να είναι γνωστοί οι λόγοι.
Ο “Σύνδεσμος των τακτικών Συντακτών Αθηναϊκών Εφημερίδων” – Πρόεδρος ο Κωστής Παλαμάς
Για τον «Σύνδεσμο των τακτικών Συντακτών Αθηναϊκών Εφημερίδων» δεν υπάρχουν καθόλου πληροφορίες στην βιβλιογραφία και πολύ περισσότερο για το γεγονός ότι πρόεδρος είχε εκλεγεί ο Κωστής Παλαμάς. Ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1896 και η γενική καταστατική συνέλευση πραγματοποιήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου του ιδίου έτους στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία».
Στις αρχαιρεσίες που πραγματοποιήθηκαν την ίδια ημέρα εκλέχτηκε το ΔΣ με πρόεδρο τον Κωστή Παλαμά, γενικό γραμματέα τον Κωνσταντίνο Γιολδάση, ταμία τον Κωνσταντίνο Ρίσβη και συμβούλους τον Μ. Καβαλιεράτο, Γεώργιο Πωπ, Αντώνιο Σπηλιωτόπουλο και Κώστα Καραχάλιο (Πρωία 21-2-1896).
Ταυτόχρονα εξελέγη επιτροπή για την υποδοχή των ξένων δημοσιογράφων οι οποίοι έφθαναν στην Ελλάδα για να καλύψουν τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η επιτροπή αποτελούταν από τον Γεράσιμο Βώκο, Στέφανο Στεφάνου, Σπύρο Δάσιο, Άδωνη Κύρου, Π. Θηβαίο, Δ. Χατζόπουλο και Τάκη Δαραλέξη (Σκριπ 21-2-1896; Παλιγγενεσία 21-2-1896).
Στις 21 Φεβρουαρίου του ιδίου έτους το ΔΣ του Συνδέσμου Συντακτών Αθηναϊκών Εφημερίδων επισκέφθηκε τον τότε υπουργό Εσωτερικών Μαυρομιχάλη και του εζήτησε την επίσπευση έγκρισης του καταστατικού το οποίο του παρουσίασε ενώ ταυτόχρονα επισκέφθηκε και την επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων προκειμένου να συζητήσει για θέματα φιλοξενίας των ξένων δημοσιογράφων που έφθαναν στην Ελλάδα για (Ακρόπολις 22-2-1896; Πρωία 22-2-1896; Νέα Εφημερίς 23-2-1896).
Στις αρχές Μαρτίου ορισμένα δημοσιεύματα στις εφημερίδες της εποχής αναφέρουν την έγκριση με βασιλικό διάταγμα και δημοσίευση στην «Εφημερίδα της Κυβέρνησης» του καταστατικού του συνδέσμου (Ακρόπολις 1-3-1896; Νέα Εφημερίς 3-3-1896).
Ο Σύνδεσμος Επαρχιακής Δημοσιογραφίας
Ταυτόχρονα με τις προσπάθειες οργάνωσης των δημοσιογράφων στην Αθήνα πρωτοβουλίες για την δημιουργία συλλόγου εκδοτών/δημοσιογράφων αναπτύσσεται και στην ελληνική επαρχία. Ο Πολίτης αναφέρει ότι στις 6 Απριλίου του 1896 με πρωτοβουλία του εκδότη της εφημερίδας «Πελοπόννησος» Διονύση Βασιλειάδη πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα σύσκεψη 20 περίπου επαρχιακών εφημερίδων και αποφάσισαν την ίδρυση του «Συνδέσμου Επαρχιακής Δημοσιογραφίας» (Πολίτης 1984: 18).
Ο Σύνδεσμος Συντακτών Ελληνικών Εφημερίδων
Την 1η Οκτωβρίου του 1903 και όχι το 1908 όπως αναφέρει ο Κουντουριώτης (1975: 268) και αναπαράγεται, ανακοινώθηκε η ίδρυση, στην Αθήνα, του «Συνδέσμου Συντακτών Ελληνικών Εφημερίδων» (Σκριπ 1-10-1903).
Το ΔΣ αποτελούταν από τον Ι. Χρυσανθόπουλο, Δήμο Βρατσάνο, Γ. Τσίμα, Θ. Πετρακόπουλο και Θεόδωρο Καλογερίκο Πρόεδρος (Διοικών Σύμβουλος) εκλέχτηκε ο εκδότης του περιοδικού Εικονογραφημένη, Δήμος Βρατσάνος (Εμπρός 1-10-1903).
Η δραστηριότητα του εν λόγω συνδέσμου υπήρξε σημαντική εφόσον το 1906 αναλαμβάνει την διοργάνωση του ετήσιου «Αποκριάτικου Χορού» που μέχρι τότε γινόταν με πρωτοβουλία της «Μουσικής Εταιρείας». Η εξαιρετική επιτυχία του χορού που πραγματοποιήθηκε από τον εν λόγω σύνδεσμο των δημοσιογράφων στις 11 Φεβρουαρίου του 1906 στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών ώθησε τους διοργανωτές να επαναλάβουν την εκδήλωση την επόμενη ημέρα (Αθήναι 12-2-1906).
Ο ετήσιος αυτός χορός, ο οποίος μετονομάστηκε σε «Χορό των Συντακτών» και διεξαγόταν στο Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κοσμικά γεγονότα της Αθήνας για πολλές δεκαετίες (Λαμπίκης 1938: 63-65) και επέφερε σημαντικά έσοδα στον εν λόγω Σύνδεσμο.
Σε σχόλιο της εφημερίδας «Σκριπ» το 1911 αναφέρεται ότι «Ο χορός του Δημοτικού Θεάτρου ο επί σειράς ετών επιτυγχάνων χάρις εις τα φιλοτίμους προσπαθείας του εν διαλύσει υφιστάμενου Συνδέσμου Συντακτών εφέτος είχεν αναληφθεί υπό της Εταιρείας των Γραμμάτων….» (Σκριπ 22-2-1911). Ως εκ τούτου προκύπτει ότι «Σύνδεσμος Συντακτών Ελληνικών Εφημερίδων» για κάποιους λόγους ήταν σε διαδικασία διάλυσης.
Πάντως, ο εν λόγω Σύνδεσμος των συντακτών εξακολουθεί να υφίσταται και τον Απρίλιο του ιδίου έτους εφόσον προκύπτει ότι εξέδωσε ανακοίνωση για «υπερβάλλοντα ζήλο και βίαιη συμπεριφορά αξιωματικού εναντίον του δημοσιογράφου της εφημερίδας «Ακρόπολις» Σταμάτη Σταματίου που κάλυπτε την επίσκεψη του Κάιζερ στην Κέρκυρα». Η διαμαρτυρία που απευθυνόταν στον «Α.Β. Διάδοχο Κωνσταντίνο» έφερε την υπογραφή του «Διοικούντος Συμβούλου» Δημητρίου Δήμερ (Ακρόπολις 10-4-1911) ο οποίος είχε διαδεχτεί στην ηγεσία του Συνδέσμου τον πρώτο πρόεδρο, Δημοσθένη Βρατσάνο.
Η εν λόγω επαγγελματική ένωση των δημοσιογράφων φαίνεται ότι σταματά την λειτουργία της ανάμεσα στο 1912-1914.
Το Συνδικάτο Τύπου
Στις 29 Φεβρουαρίου του 1904 στα γραφεία της εφημερίδας «Εμπρός» του Δημήτρη Καλαποθάκη ιδρύθηκε το «Συνδικάτο Τύπου» με πρόεδρο τον Πέτρο Κανελλίδη της εφημερίδας Καιροί και γραμματέα των Γεώργιο Πωπ της εφημερίδας Αθήναι και μέλη , όπως αναφέρει ο Μάγερ, «τους εκδότες όλων των αθηναϊκών εφημερίδων πλην των διευθυντών των εφημερίδων Εστία και Άστυ» (Μάγερ 1957: 251).
Στους μη συμμετέχοντες, όπως προκύπτει από την έρευνα μας, πρέπει να προστεθεί και ο Ευάγγελος Κουσουλάκος, εκδότης της εφημερίδας Σκριπ, ο οποίος από τις στήλες της εφημερίδας του ασκεί σκληρή κριτική στο «Συνδικάτο Τύπου» για θέματα που αφορούσαν την διακίνηση των εφημερίδων και τους εφημεριδοπώλες (Σκριπ 11-3-1904).
Η εν λόγω ένωση εκδοτών δημιουργήθηκε με αφορμή το θέμα της φορολογίας του δημοσιογραφικού χάρτου και συγκεκριμένα το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Γεωργίου Θεοτόκη για την άρση της ατέλειας και το γεγονός ότι στην πρόθεση της κυβέρνησης υπήρξαν αντιδράσεις με κίνδυνο να μην ψηφισθεί στη Βουλή (Μάγερ 1957: 251-253).
Η πρώτη νομοθεσία, ωστόσο, για την ατέλεια χάρτου, κατά τρόπο όχι βέβαια συστηματικό, χρονολογείται, σύμφωνα με τον Αντωνόπουλο, μερικά χρόνια αργότερα, το 1907, με τον Ν. ΓΡΠΗ (Αντωνόπουλος 1965: 131). Πράγματι, στις 20 Φεβρουαρίου του 1907 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης τροποποίηση του τελωνιακού δασμολογίου που αφορούσε, μεταξύ άλλων, και τις εφημερίδες (Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος 20-2-1907).
Η δημιουργία της “Ένωσις Συντακτών”
Στις 14 Δεκεμβρίου του 1914 δημιουργείται η «Ένωσις Συντακτών» στην οποία φέρεται να συμμετέχουν και μέλη του «Συνδέσμου Συντακτών Ελληνικών Εφημερίδων» όπως ο Θεόδωρος Καλογερίκος και Β. Θεοδωρίδης.
Η αφορμή για την δημιουργία της «Ένωσις Συντακτών» σύμφωνα με διάφορες πηγές (Μάγερ 1960: 335-336; Καρυκόπουλος 1984: 110-111), οι οποίες αναπαράγονται, ήταν ο θάνατος ενός δημοσιογράφου ο οποίος πέθανε μονάχος σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας και για τον ενταφιασμό του χρειάστηκε να μαζευτούν χρήματα με έρανο γεγονός που κατέδειξε τις άσχημες μισθολογικές συνθήκες του επαγγέλματος.
Ο Δημήτρης Λαμπίκης (1938: 63-65) αναφέρει ότι ο αποθανών δημοσιογράφος ήταν ο Κωνσταντίνος Ρίσβης (τον αναφέρει ως Ν. Ρίσβη) ο οποίος, όπως ήδη έχει ειπωθεί, υπήρξε ταμίας του ΔΣ του «Συνδέσμου των τακτικών Συντακτών Αθηναϊκών Εφημερίδων» με πρόεδρο τον Κωστή Παλαμά. Ο Ρίσβης φέρεται, όμως, να είχε αποβιώσει πριν το 1906 σύμφωνα με δημοσιογραφικό σχόλιο της εποχής (Πατρίς 1-4-1906). Ο Δημήτρης Καραχάλιος (Λάμπρος Αστέρης) σε διάφορα χρονογραφήματα τα οποία δημοσίευσε στην εφημερίδα «Τύπος» το 1934 και 1936 κάνει αναφορές στον Ρίσβη και τις στενές φιλικές σχέσεις που είχαν με τον Ιωάννη Κονδυλάκη από τότε που εργαζόταν και οι τρεις στην «Εφημερίς» (Τύπος 24-12-1934; Τύπος 2-1-1936).
Όπως, όμως, σωστά αναφέρει ο Μπακουνάκης (2014) «Η γενεσιουργός αιτία της Ενώσεως εγγράφεται μάλλον στην παράδοση και στον μύθο παρά στην πραγματικότητα» αν και οι μύθοι, φρονώ, χρήζουν ιστορικής διερεύνησης.
Στις 13 του Δεκεμβρίου του 1914 δημοσιεύεται στις εφημερίδες της εποχής μία ανώνυμη πρόσκληση η οποία αναφέρει:
«Παρακαλούνται οι κ.κ. Συντάκται των ημερησίων αθηναϊκών εφημερίδων όπως προσέλθουν αφεύκτως την 3 1/2 μ.μ. αύριον Κυριακήν εις την Εταιρίαν των Φίλων του Λαού προς συζήτησιν του ιδρυθησομένου Ταμείου Αλληλοβοηθείας. Η Επιτροπή»
(Αθήναι 13-12-1914; Εστία 13-12-1914).
Την επόμενη ημέρα, την Κυριακή, εν μέσω μίας σφοδρής κακοκαιρίας που κράτησε τέσσερις ώρες και προκάλεσε τεράστιες ζημιές σε ολόκληρη την Αθήνα (Σκρίπ 15-12-1914) αρκετοί συντάκτες των αθηναϊκών εφημερίδων, παρά τις αντίξοες αυτές συνθήκες, ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση. Η πρόσκληση, όμως, δεν αφορούσε την δημιουργία κάποιου επαγγελματικού δημοσιογραφικού σωματείου αλλά μία συζήτηση και λήψη απόφασης για τη σύσταση ενός Ταμείου Αλληλοβοηθείας των συντακτών το οποίο κατά κάποιο τρόπο είχε ήδη προαποφασιστεί και όπως αναφέρει η εφημερίδα «Καιροί» υπήρξε «προπαρασκευαστική μακρά διαδικασία» αναφέροντας ιδιαίτερα την «αθόρυβη εργασία» του Δημήτρη Χατζόπουλου σε αυτήν (Καιροί 31-12-1914).
Πάντως φαίνεται ότι η συζήτηση εξελίχθηκε διαφορετικά και οδήγησε τελικά και στη δημιουργία της «Ένωσις Συντακτών». Ο Κουντουριώτης (1975: 268) αναφέρει τα ονόματα που υπέγραψαν το πρακτικό της ίδρυσης.
Στις 28 Δεκεμβρίου, δύο εβδομάδες μετά, οι συντάκτες των εφημερίδων συγκεντρώθηκαν ξανά στην ίδια αίθουσα, για να εκλέξουν, το διοικητικό συμβούλιο της «Ένωσις Συντακτών» και την διοικητική επιτροπή του «Ταμείου Αλληλοβοήθειας Συντακτών Αθηναϊκών Εφημερίδων» (Ακρόπολις 28-12-1914; Καιροί 29-12-1914; Σκριπ 29-12-1914).
Το πρώτο ΔΣ το οποίο εκλέχτηκε για μία τριετία είχε, όπως είναι ήδη γνωστό, ως πρόεδρο τον θεμελιωτή, μαζί με τον Κωνσταντίνο Πωπ, του ελληνικού χρονογραφήματος, τον Ιωάννη Κονδυλάκη ο οποίος εκείνη την περίοδο ήταν διευθυντής σύνταξης και χρονογράφος στην εφημερίδα «Εμπρός». Εκλέχτηκαν επίσης ως αντιπρόεδρος ο Γεώργιος Μαραγκόπουλος αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Καιροί», γενικός γραμματέας ο Ριχάρδος Παρίσης συντάκτης και μεταφραστής λογοτεχνικών έργων, ειδικός γραμματέας ο Κίμων Θεοδωρόπουλος δημοσιογράφος και μετέπειτα ιδρυτής εκδοτικού οίκου, ταμίας ο χρονογράφος Δημήτρης Χατζόπουλος (Μποέμ) και σύμβουλοι ο συγγραφέας και ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος, ο Αριστείδης Καμπάνης, χρονογράφος της εφημερίδας «Νέα Ελλάδα» ο οποίος αργότερα υπήρξε υποστηρικτής του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, ο Ευάγγελος Μηλιάδης συντάκτης στην «Ακρόπολη» και αργότερα εκδότης του περιοδικού «Λογοτεχνική Επιθεώρηση» και τέλος ο Γεώργιος Βεντήρης διευθυντής σύνταξης, τότε, της εφημερίδας «Νέα Ελλάδα» και, επίσης, ιστορικός. Στη Διοικητική Επιτροπή του ταμείου αλληλοβοήθειας εκλέχτηκαν ο Δημήτρης Χατζόπουλος, ο Βασίλης Θεοδωρίδης και ο Αθανάσιος Δούζας συντάκτης της εφημερίδας «Εστία».
Βιβλιογραφία
Bickford-Smith, R.A.H (1993) Η Ελλάδα την εποχή του Γεωργίου του Α’, Αθήνα: Εκδόσεις Ειρμός.
Γενοβέλης, Δ. (χ. χ.) Δημοσιογραφικά Χρονικά, Αθήνα.
Κουντουριώτης, Φ. (1975) Εξήντα χρόνια εφημερίδες, Αθήνα.
Λαμπίλης, Δ. (1938) Τα εκατό χρόνια του Δήμου Αθηναίων, Αθήνα.
Mάγερ, Κ. (1957) Ιστορία του Ελληνικού Τύπου, τόμος Α’, Αθήνα: Εκδόσεις Δημόπουλος.
Mάγερ, Κ. (1959) Ιστορία του Ελληνικού Τύπου, τόμος Β’, Αθήνα: Εκδόσεις Δημόπουλος.
Mάγερ, Κ. (1960) Ιστορία του Ελληνικού Τύπου, τόμος Γ’, Αθήνα: Εκδόσεις
Δημόπουλος.
Μοσχονάς, Δ. (1940) Σαράντα χρόνια στις εφημερίδες, Αθήνα: Εκδόσεις Γκοβόστη.
Μπακουνάκης, Ν. (2014) Δημοσιογράφος ή Ρεπόρτερ, Η αφήγηση στις ελληνικές εφημερίδες, 19ος-20ός αιώνας, Αθήνα: Eκδόσεις Πόλις.
Μυτάλης Ι.- Μάγερ Κ. (1939) Ελληνική δημοσιογραφία, Αθήνα.
Λαμπίκης, Δ. (1938) Τα Εκατό Χρόνια του Δήμου Αθηναίων, Αθήνα.
Πολίτης, Ν. (1984) Χρονικό του Πατραϊκού Τύπου 1840-1940, Πάτρα.
Σκαμνάκης, Α. (2020) Πολιτική Εξουσία & ΜΜΕ στη σύγχρονη Ελλάδα (1821-1940), Β’ Έκδοση, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζυγός.
Το παρόν άρθρο είναι αφιερωμένο στον Κώστα Μπετινάκη στον καλό φίλο και εξαιρετικό δημοσιογράφο που μας άφησε προχθές. Ο Κώστας διετέλεσε μέλος του ΔΣ της ΕΣΗΕΑ και της ΠΟΕΣΥ και χαρακτηριζόταν, κυρίως, για το ήθος και την αξιοπρέπεια του. Ήταν φίλος και συνεργάτης των «Χανιώτικων Νέων» και στήριξε τη δημιουργία του Ινστιτούτου Επαρχιακού Τύπου.
