∆ιατροφικές εξελίξεις µε τη σφραγίδα της Ε.Ε. διαφαίνονται στον ορίζοντα, µέσω µιας περίεργης διαδικασίας που έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια και αφορά στη διατροφική αλυσίδα πρωτεϊνούχων. Στο θέµα έχουµε αναφερθεί πολλές φορές στα σηµειώµατά µας. Συνοπτικά, αν συνυπολογίσει κανείς τις τεράστιες επενδύσεις για την παραγωγή πρωτεϊνών µε ακρίδες, γρύλους και κατσαρίδες, σε συνδυασµό µε τις ανήκουστες προσπάθειες µείωσης των βοοειδών για την… προστασία του περιβάλλοντος και την εξάπλωση των ασθενειών των ζώων τύπου πανώλης των αιγοπροβάτων, φαίνεται πως είµαστε σε µια καµπή της διατροφικής ιστορίας µε ειδικό ενδιαφέρον. Και τούτο γιατί έρχεται µε ταχείς ρυθµούς η… καλλιέργεια κρέατος.
Το κρέας καλλιέργειας, επίσης γνωστό ως εργαστηριακό, κυτταρικό ή καλλιεργηµένο κρέας, παράγεται µε την καλλιέργεια ζωικών κυττάρων απευθείας σε ελεγχόµενο περιβάλλον και όχι µε την εκτροφή και τη σφαγή ζώων. Αυτή η διαδικασία για την παραγωγή κρέατος που είναι πανοµοιότυπο σε κυτταρικό επίπεδο µε το συµβατικό κρέας, θεωρείται ότι γίνεται µε βιώσιµο, ηθικό και δυνητικά ασφαλέστερο τρόπο. Και τούτο γιατί δεν θα έχουµε ανάγκη σφαγείων, για τα οποία η ΚΓΠ δαπανούσε σηµαντικά ποσά στο παρελθόν, αλλά τονίζεται και ο δυνητικά ασφαλέστερος τρόπος, που δεν αποδεικνύεται, αλλά µπορεί να επιφέρει ότι καινούργιες τρελές αγελάδες µας περιµένουν, και µάλιστα και ίσως περισσότερο τρελές από τις παλιές εγγλέζικες αγελάδες.
Πώς φτιάχνεται:
• Συλλογή κυττάρων: Η διαδικασία ξεκινά µε τη συλλογή κυττάρων από ένα ζώο. Αυτά τα κύτταρα είναι συνήθως βλαστικά κύτταρα ή κύτταρα που µπορούν να πολλαπλασιαστούν και να διαφοροποιηθούν σε µυς, λίπος και άλλους τύπους ιστών.
• Κυτταροκαλλιέργεια: Τα συλλεγόµενα κύτταρα τοποθετούνται σε έναν βιοαντιδραστήρα, ένα δοχείο που µιµείται το φυσικό περιβάλλον του σώµατος του ζώου. Σε αυτόν τον βιοαντιδραστήρα, τα κύτταρα είναι εφοδιασµένα µε θρεπτικά συστατικά, οξυγόνο και αυξητικούς παράγοντες απαραίτητους για να πολλαπλασιαστούν και να σχηµατίσουν ιστό.
• Σχηµατισµός ιστών: Με την πάροδο του χρόνου, τα κύτταρα αρχίζουν να αναπτύσσονται και να σχηµατίζουν µυϊκό ιστό, ο οποίος είναι το κύριο συστατικό του κρέατος. Αυτός ο ιστός µπορεί στη συνέχεια να συλλεχθεί και να µεταποιηθεί σε διάφορα προϊόντα κρέατος.
• Συγκοµιδή και επεξεργασία: Μόλις ο ιστός φτάσει στην επιθυµητή ωριµότητα, συλλέγεται. Το προϊόν που προκύπτει µπορεί να διαµορφωθεί, να καρυκευτεί και να µαγειρευτεί ακριβώς όπως το συµβατικό κρέας.
Οφέλη:
• Περιβαλλοντικές επιπτώσεις: Το κρέας καλλιέργειας θα µπορούσε να µειώσει σηµαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωµα που συνδέεται µε την παραδοσιακή κτηνοτροφία, συµπεριλαµβανοµένων των χαµηλότερων εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου, της µειωµένης χρήσης γης και της µικρότερης κατανάλωσης νερού.
• Καλή µεταχείριση των ζώων
• Ασφάλεια τροφίµων: Το ελεγχόµενο περιβάλλον στο οποίο παράγεται το κρέας καλλιέργειας θα µπορούσε να µειώσει τον κίνδυνο µόλυνσης µε παθογόνα όπως το E. coli και η σαλµονέλα, τα οποία είναι κοινά στη συµβατική παραγωγή κρέατος.
• ∆υνατότητα προσαρµογής: Το κρέας καλλιέργειας θα µπορούσε να προσαρµοστεί ώστε να έχει συγκεκριµένα διατροφικά προφίλ, όπως να είναι χαµηλότερο σε λιπαρά ή υψηλότερο σε ορισµένες βιταµίνες, και µπορεί ακόµη και να περιλαµβάνει ωµέγα-3 λιπαρά οξέα.
Στις δυο παραπάνω αιτιάσεις περί «Ασφάλειας τροφίµων» και «∆υνατότητα προσαρµογής» ξεχνούµε ότι υπάρχει και το κόστος αντίθετου αποτελέσµατος, αν συνυπολογιστεί ότι το σύστηµα ενδιαφέρεται πρωτίστως για το κέρδος και δευτερευόντως για την εξέλιξη της διατροφικής αλυσίδας. Έτσι, στις προκλήσεις της νέας τεχνολογίας που ακολουθούν, θα πρέπει να µπει και ειδική αναφορά που να σχετίζεται µε τους κινδύνους ακόµη και εγκληµατικών ενεργειών, εφόσον προκύπτει κέρδος, πράγµα που δεν απαιτείται ιδιαίτερα µε τη «φυσική» παραγωγή κρέατος. Προσθέτουµε λοιπόν την ηθική διάσταση, αλλά από άλλη µεριά.
Σε κάθε περίπτωση η νέα τεχνολογία δεν είναι πανάκεια και δεν είναι βέβαιο ότι θα κατορθώσει να πραγµατώσει τους στόχους της, τουλάχιστον στο εγγύς µέλλον. Αυτό οφείλεται στο ότι:
• Η παραγωγή κρέατος καλλιέργειας είναι επί του παρόντος δαπανηρή, αν και το κόστος µειώνεται καθώς προχωρά η τεχνολογία.
• Η παραγωγή µεγάλης κλίµακας εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση, µε σηµαντικές επενδύσεις και τεχνολογική ανάπτυξη που απαιτούνται για την παραγωγή κρέατος καλλιέργειας σε εµπορική κλίµακα.
• Αποδοχή από τους καταναλωτές για το κρέας καλλιέργειας, αν και οι έρευνες δείχνουν αυξανόµενο ενδιαφέρον και προθυµία να το δοκιµάσουν.
• Η νοµική βάση θα παίξει σπουδαίο ρόλο τόσο στα ρυθµιστικά πλαίσια για τη θέσπιση προτύπων ασφάλειας και επισήµανσης για αυτά τα νέα προϊόντα.
• Ηθική διάσταση: ανάπτυξη συστηµάτων ελέγχου που να στοχεύουν στην ανθρώπινη προστασία.
Αρκετές εταιρείες σε όλο τον κόσµο εργάζονται για να φέρουν το κρέας καλλιέργειας στην αγορά. Σε ορισµένες χώρες, όπως η Σιγκαπούρη, το κρέας καλλιέργειας έχει ήδη εγκριθεί για πώληση. Ωστόσο, η ευρεία εµπορική διαθεσιµότητα απέχει ακόµη µερικά χρόνια στις περισσότερες περιοχές, µε τη συνεχιζόµενη έρευνα και ανάπτυξη να επικεντρώνεται στη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας και της οικονοµικής προσιτότητας της παραγωγής.
Το κρέας καλλιέργειας έχει τη δυνατότητα να φέρει επανάσταση στη βιοµηχανία τροφίµων, παρέχοντας µια πιο βιώσιµη, ηθική και δυνητικά πιο υγιεινή εναλλακτική λύση στο συµβατικό κρέας. Καθώς η τεχνολογία βελτιώνεται και η παραγωγή κλιµακώνεται, θα µπορούσε να αποτελέσει σηµαντικό µέρος της παγκόσµιας προσφοράς τροφίµων. Τίθεται όµως το αµείλικτο ερώτηµα, τι γίνεται µε το κέρδος που αποτελεί την κύρια ατµοµηχανή του καπιταλιστικού συστήµατος, ποιες µορφές νέας πάλης θα δηµιουργηθούν στην κοινωνία και ποιες βάσεις ηθικής θα στοχεύσουν οι νέες εφαρµογές της τεχνολογίας.
Στο δεύτερο µέρος θα αναφερθούµε στις πρωτοπόρους επιχειρήσεις και στην προβληµατική που έχει αναπτυχθεί.
