Κατά την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, όπως είναι γνωστό, ιδρύθηκαν και άκμασαν τα καφεωδεία στα μεγάλα αστικά κέντρα της Κρήτης, λόγω της παρουσίας των στρατιωτών των Μεγάλων Δυνάμεων. Ειδικά στα Χανιά, την πρωτεύουσα του νησιού, σύντομα άνοιξαν επτά καφεωδεία, τα οποία γέμιζαν θαμώνες, ντόπιους και ξένους. Όλα αυτά γίνονταν σε ένα αυστηρότατο ηθικό κοινωνικό πλαίσιο, καθώς εκείνα τα χρόνια «[…]η γυναίκα έτρεφε μακράν κόμην, εθαυμάζετο δ’ εκείνη, ήτις είχε τους μεγαλυτέρους πλοκάμους και έφερε μακράν φούστα, η εποχή κατά την οποίαν δεν έβαφε τα μαλλιά της με οξυγόνο, ούτε τους όνυχας των χειρών και των ποδιών, αλλ’ ούτε τα χείλη, η εποχή που δεν έκανε μανικιούρ και πεντικιούρ, η εποχή που δεν περπατούσε ξεκάλτσωτη, που δεν εξήρχετο εις τους δρόμους χωρίς άνδρα συνοδόν κι αν εξήρχετο δεν διήρχετο δυο φορές από τον ίδιο δρόμο, που δεν εκάθητο εις τα κοσμικά κέντρα να ουζάρη[…]». Όταν, λοιπόν, άνοιξε το πρώτο καφεωδείο στην προκυμαία «[…] ενεφανίσθη μια γυναίκα, η οποία ενώπιον του εξ ανδρών ακροατηρίου έπαιζε θαυμάσιο βιολί και ετραγουδούσε συγχρόνως ιταλιστί: ‘So sonare so sonare cosa diavolo so sonare’[…]», το οποίο σημαίνει ‘ξέρω να παίζω ξέρω να παίζω τι στο διάβολο ξέρω να παίζω’. Η καλλιτέχνιδα παρίστανε ότι ήταν η ίδια πολλά διαφορετικά μουσικά όργανα. Τη βραδιά των εγκαινίων του καφεωδείου έγινε το αδιαχώρητο και πολλοί δεν μπόρεσαν να μπουν μέσα στο μαγαζί, με αποτέλεσμα να παρέμβει η αστυνομία για να τους διώξει, καθώς κάποιος προσπάθησε να ανέβει στη σκάλα του φαναρτζή (τότε η φωταγώγηση της πόλης γινόταν από τα φανάρια, τα οποία άναβαν οι φαναρτζήδες ανεβαίνοντας σε ξύλινες σκάλες) για να μπορέσει να βλέπει μέσα στο καφεωδείο.
Εκτός από την ψυχαγωγία των θεατών στο χώρο του καφεωδείου «[…]εντός των αιθουσών των συναυλιών τούτων υπεγράφοντο συμβόλαια αγοραπωλησίας κινητών και ακινήτων εκ μέρους πολλών θαυμαστών θαμώνων δια να τύχουν μιας γλυκιάς ματιάς ή ν’ ακούσουν λόγια τρυφερά από μιαν των συλφίδων εκείνων, αι οποίαι έτερπον και εξελόγιαζον όχι μόνον νέους αλλά και προκεχωρημένης ηλικία άνδρας σοβαρούς[…]». Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να αναπτυχθούν ειδύλλια, έρωτες και αντιζηλίες που οδηγούσαν σε λογομαχίες και καυγάδες μέχρι που ένα βράδυ ένας ευκατάστατος μουσουλμάνος Χανιώτης γαιοκτήμονας σκότωσε ένα δημοφιλή ομόδοξό του, προκαλώντας το κλείσιμο όλων των καφεωδείων της πόλης. Την επομένη, την ημέρα της κηδείας, όλα τα μουσουλμανικά μαγαζιά της πόλης ήταν κλειστά σε ένδειξη πένθους. Το κλείσιμο των καφεωδείων, βέβαια, ήταν προσωρινό και σύντομα ξανάνοιξαν. Αυτός ο φόνος, λοιπόν, «[…] εις τα Χανιά έλαβε χώρα έξωθεν του αρχαιοτέρου καφεωδείου δια μιαν Σοσονάραν (εκ του ιταλικού άσματος So sonare ωνομάσθησαν Σοσονάρες όλες οι καφεσαντανίστριες)[…]» (“Εσπερινός Ταχυδρόμος”, «Από τα περασμένα. SO SONARE»7/7/1934).
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι
ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
