Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) στα πλαίσια της προώθησης της αειφόρου ανάπτυξης έθεσε 17 στόχους το 2015 η επίτευξη των οποίων μέχρι το 2030 θα μπορούσε να διασφαλίσει τη προώθηση της αειφορίας στο πλανήτη.
Η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης διατυπώθηκε για πρώτη φορά επίσημα το 1987 με την έκθεση της επιτροπής Μπρούτλαντ (πρώην πρωθυπουργού της Νορβηγίας) η οποία διετύπωσε την άποψη ότι “Η επιθυμητή αειφόρος ανάπτυξη ικανοποιεί τις ανάγκες για ευημερία της παρούσας γενεάς χωρίς όμως να υπονομεύει τις δυνατότητες επίτευξης ευημερίας των επόμενων-μελλοντικών γενεών” Είχαν βέβαια προηγηθεί μελέτες διεθνών οργανισμών οι οποίες τόνιζαν το μελλοντικό αδιέξοδο για την ανθρωπότητα εφόσον θα συνέχιζε να πιστεύει και να προωθεί την διαρκή και χωρίς όρους ανάπτυξη σε ένα πλανήτη με περιορισμένους φυσικούς πόρους και με συνεχώς αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό. Στα πλαίσια αυτά ο ΟΗΕ δίδει στη δημοσιότητα κάθε χρόνο μία έκθεση (φέτος δόθηκε στη δημοσιότητα τον Ιούλιο) στην οποία παρουσιάζεται η επιτευχθείσα πρόοδος στους στόχους που έχουν τεθεί για την αειφόρο ανάπτυξη.
Σκοπός του σύντομου κειμένου που ακολουθεί είναι η αναφορά στη φετινή έκθεση του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, στις διαπιστώσεις και τις προτάσεις της καθώς και στη θέση της χώρας μας στη διεθνή κατάταξη όσον αφορά την επίτευξη των 17 στόχων.
Οι 17 στόχοι για την αειφόρο ανάπτυξη του ΟΗΕ
Τα Ηνωμένα Έθνη έθεσαν 17 στόχους, με ορίζοντα επίτευξης τους το έτος 2030, για τη προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης στο πλανήτη. Οι στόχοι αυτοί είναι:
Η εξάλειψη της ακραίας φτώχειας
Η αύξηση του πληθυσμού σε συνδυασμό με τη χαμηλή οικονομική ανάπτυξη μπορεί να εγκλωβίσει κάποιες χώρες σε μακροχρόνιες συνθήκες φτώχειας. Η φτώχεια συνδέεται συχνά με το μεγάλο μέγεθος της οικογένειας που συνήθως είναι αποτέλεσμα οικονομικής ανασφάλειας και ελλιπούς μόρφωσης των γυναικών.
Η εξάλειψη της πείνας
Η επαρκής διατροφή του παγκόσμιου πληθυσμού χωρίς την υποβάθμιση και τη καταστροφή διαφόρων οικοσυστημάτων είναι αρκετά δύσκολη εφόσον ο πληθυσμός του πλανήτη θα συνεχίζει να αυξάνεται. Η επαρκής και ισορροπημένη διατροφή ενός παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι 10 δις ατόμων είναι εφικτή εφόσον χρησιμοποιηθούν αειφορικές γεωργικές πρακτικές και τεχνολογίες.
Η επίτευξη καλής υγείας και ευεξίας
Η δυνατότητα των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών να προσφέρουν ποιοτικές υπηρεσίες μόρφωσης και υγείας στους πολίτες τους εξαρτάται από το μέγεθος του πληθυσμού τους. Η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού αυξάνει τις πιέσεις στα δασικά οικοσυστήματα και συγχρωτίζει τους ανθρώπους με άγρια ζώα έχοντας σαν αποτέλεσμα την πιθανή εμφάνιση μολυσματικών παθογόνων.
Η εξασφάλιση καλής μόρφωσης για όλους
Η επαρκής και ποιοτική μόρφωση του παγκόσμιου πληθυσμού είναι απαραίτητη σήμερα που ζούμε στην εποχή της 4ης βιομηχανικής/τεχνολογικής επανάστασης. Το μικρό μέγεθος της οικογένειας συνήθως συναρτάται με τα χρόνια μόρφωσης των γυναικών.
Η επίτευξη της ισότητας των δύο φύλλων
Η ενδυνάμωση των γυναικών ούτως ώστε να μπορέσουν να καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τις ζωές τους θα βοηθήσει στην επίλυση σημαντικών κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η ανισότητα μεταξύ των φύλλων είναι αιτία υψηλής γονιμότητας των γυναικών.
Η επίτευξη καλής ποιότητας νερού και συνθηκών υγιεινής
Η κλιματική αλλαγή και η αύξηση του πληθυσμού έχουν σαν συνέπεια την έλλειψη της δυνατότητας παροχής επαρκών υδάτινων πόρων και των αναγκαίων υποδομών υγιεινής στους πολίτες πολλών χωρών.
Η εξασφάλιση καθαρής, μη ρυπογόνου ενέργειας και καυσίμων
Ο αριθμός των ατόμων που χρησιμοποιούν σήμερα ρυπογόνα καύσιμα αυξάνεται λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού και της ανεπαρκούς προόδου στην υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι πλούσιες χώρες θα πρέπει να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες για την απεξάρτηση τους από τα ρυπογόνα καύσιμα.
Η εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας καθώς και οικονομικής ανάπτυξης
Πολλοί νέοι άνθρωποι σήμερα δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητοι και συνεπώς είναι δύσκολο να ευημερήσουν ενώ σε φτωχές χώρες οδηγούνται σε κοινωνικές εξεγέρσεις. Το πλούσια κράτη θα πρέπει να επανεξετάσουν του στόχους της ανάπτυξης που επιθυμούν οι οποίοι θα πρέπει να προάγουν το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής καθώς και τη κοινωνική και ανθρώπινη ανάπτυξη.
Η εξασφάλιση καλών υποδομών
Ο αυξανόμενος πληθυσμός κάνει δυσκολότερη τη πρόσβαση όλων των πολιτών σε σύγχρονες υποδομές. Η χρήση καλλιεργήσιμης γης για τη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών απαραίτητων για ένα αυξανόμενο αριθμό κατοίκων έχει σαν συνέπεια τη μείωση της βιοποικιλότητας και τις αυξημένες εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα.
Η μείωση των ανισοτήτων
Σήμερα ο πλανήτης κατοικείται από περίπου 7.8 δις ανθρώπους οι οποίοι καταναλώνουν περισσότερους φυσικούς πόρους από όσους μπορεί να προσφέρει η γη. Ορισμένοι καταναλώνουν πολύ περισσότερους πόρους από άλλους κάτι που δεν είναι δίκαιο ούτε βιώσιμο. Στις κοινωνίες της αφθονίας είναι αναγκαίο να μειωθεί σήμερα η κατά κεφαλή κατανάλωση.
Η δημιουργία αειφορικών πόλεων και κοινοτήτων
Η αειφορική πόλη θα πρέπει να ικανοποιεί τις ανάγκες και τις προσδοκίες των κατοίκων της. Καθώς οι κάτοικοι της υπαίθρου μετακινούνται στις πόλεις και οι κλιματικοί πρόσφυγες αυξάνονται δημιουργούνται φαβέλες στα προάστια των πόλεων και εστίες ακραίας φτώχειας.
Η υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση αγαθών ανάλογα με τις δυνατότητες του πλανήτη,
Η κατά κεφαλή κατανάλωση στις ανεπτυγμένες χώρες είναι τουλάχιστον κατά 60% μεγαλύτερη από τη κατανάλωση των χωρών με μεσαίο επίπεδο ανάπτυξης και 13 φορές μεγαλύτερη από εκείνη των φτωχών χωρών.
Η ανάληψη δράσεων για την αντιμετώπιση και το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής,
Η υπερβολική και μη βιώσιμη κατανάλωση των πλούσιων χωρών θεωρείται σε σημαντικό βαθμό υπεύθυνη για τη κλιματική κρίση σήμερα. Η μόρφωση των γυναικών και η παροχή βοήθειας στον οικογενειακό προγραμματισμό θεωρείται ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
Η αντιμετώπιση της ρύπανσης των υδάτινων πόρων
Πολλές μελέτες έχουν αναδείξει συμβολή του αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού στην υποβάθμιση των υδάτινων πόρων. Η μείωση της παγκόσμιας κατανάλωσης, η δημιουργία των απαραίτητων υποδομών, η προώθηση της κυκλικής οικονομίας και των πράσινων τεχνολογιών θα συμβάλλουν στη μείωση της υποβάθμισης των χερσαίων και θαλάσσιων υδάτινων πόρων του πλανήτη.
Η αντιμετώπιση της μείωσης της βιοποικιλότητας
Η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού θεωρείται μία από τις κύριες αιτίες της μείωσης της βιοποικιλότητας. Η σταθεροποίηση του παγκόσμιου πληθυσμού θεωρείται μακροπρόθεσμα σαν ένα αποτελεσματικό βήμα για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Η προώθηση της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της δημιουργίας ισχυρών θεσμών
Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός και η παγκόσμια κατανάλωση αυξάνονται πολλές χώρες αντιμετωπίζουν έλλειψη ανανεώσιμων φυσικών πόρων. Το γεγονός αυτό συνδυαζόμενο με τη περιβαλλοντική υποβάθμιση και τη κλιματική κρίση δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την ανθρώπινη ασφάλεια.
Η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας για την επίτευξη των ανωτέρω στόχων
Η σημερινή πανδημία δημιουργεί πρωτόγνωρες προκλήσεις στην ανθρωπότητα δημιουργώντας παγκόσμια οικονομική ύφεση και διακόπτοντας μία πολυετή ανάπτυξη. Η παγκόσμια συνεργασία είναι σήμερα απαραίτητη όσο ποτέ για την επίτευξη των στόχων του ΟΗΕ για την αειφορία στη μετά τη COVID-19 εποχή.
Για την επίτευξη των στόχων αυτών θεωρείται απαραίτητη η σταθεροποίηση του παγκόσμιου πληθυσμού στα 9-10 δις τον 21ο αιώνα και η προσαρμογή της κατανάλωσης σε βιώσιμα επίπεδα ανάλογα της διαθεσιμότητας των φυσικών πόρων του πλανήτη. Αποτιμώντας τη διεθνή κατάσταση σήμερα θα μπορούσε να λεχθεί ότι πολλοί από τους στόχους αυτούς είναι πολύ πιθανό να μην επιτευχθούν μέχρι το 2030.
Η κατάταξη των διαφόρων χωρών το 2020 και το 2019 σχετικά με την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων
Η έκθεση του ΟΗΕ κατατάσσει τις χώρες ανάλογα με τις επιδόσεις τους στην επίτευξη των 17 τεθέντων στόχων. Στο πίνακα 1 φαίνεται η σειρά κατάταξης των τριάντα πρώτων χωρών το 2020 ενώ στο πίνακα 2 η κατάταξη τους το 2019 σύμφωνα με την έκθεση του οργανισμού του προηγούμενου έτους. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η θέση που καταλαμβάνει η Ελλάδα δεν είναι ικανοποιητική καθώς βρίσκεται στη προτελευταία θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαικής Ένωσης ενώ παρουσιάζει μία βελτίωση το 2020 σχετικά με το προηγούμενο έτος. Όπως φαίνεται στις 10 πρώτες θέσεις το 2020 και το 2019 βρίσκονται μόνο Ευρωπαϊκές χώρες ενώ στις 10 πρώτες και τα δύο έτη βρίσκονται 4 Σκανδιναβικές χώρες. Αυτό υποδεικνύει ότι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν καλές επιδόσεις στην επίτευξη των στόχων του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη ενώ οι Σκανδιναβικές χώρες πολύ καλές. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η φετινή έκθεση δόθηκε στη δημοσιότητα τον Ιούλιο του 2020. Έτσι ενώ το πρώτο κύμα της πανδημίας της COVID-19 ήταν γνωστό δεν έχουν ενσωματωθεί οι επιπτώσεις της πανδημίας στους δείκτες των διαφόρων χωρών που αξιολογήθηκαν.
Οι επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στην επίτευξη των 17 στόχων του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη
Όπως αναφέρει η φετινή έκθεση του ΟΗΕ, αν και υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα για την εξέλιξη της πανδημίας, οι επιπτώσεις της COVID-19 μακροπρόθεσμα θα είναι αρνητικές στην επίτευξη των στόχων του οργανισμού για την αειφόρο ανάπτυξη ενώ και οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις θα είναι επώδυνες.
Συγκεκριμένα:
71 εκατ. άνθρωποι επιπλέον θα βρεθούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας
Σημαντικός αριθμός ευάλωτων εργαζομένων κυρίως στην άτυπη οικονομία θα επηρεασθούν δυσμενώς,
Περίπου 1 δις άνθρωποι που ζουν σε υποβαθμισμένες φαβέλες σε αναπτυσσόμενες χώρες θα έχουν υψηλό ρίσκο μόλυνσης με τον ιό SARS-2,
Οι γυναίκες και τα παιδιά θα επηρεαστούν περισσότερο, και
Σημαντικός αριθμός νέων παιδιών θα στερηθούν τη μόρφωση και τη επισιτιστική βοήθεια που προσφέρουν τα σχολεία.
Όλα τα κράτη, τονίζεται, θα πρέπει να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας τους για την αντιμετώπιση της πανδημίας και να πολλαπλασιάσουν τις προσπάθειες τους για την αντιμετώπιση του ιού SARS-2. Όπως επισημαίνεται σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί, τα τελευταία 5 χρόνια, σε πολλές περιοχές όσον αφορά την επίτευξη πολλών από τους 17 προαναφερθέντες στόχους. Ιδιαίτερη πρόοδος έχει επιτευχθεί στις Ασιατικές χώρες από το 2015 όταν για πρώτη φορά υιοθετήθηκαν οι 17 στόχοι του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι Ασιατικές χώρες ανταποκρίθηκαν πιο αποτελεσματικά, σε σχέση με άλλες περιοχές του πλανήτη, στην αντιμετώπιση της σημερινής πανδημίας. Για την αποτροπή της σημερινής υγειονομικής, οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης απαιτείται, σύμφωνα με την έκθεση, να δοθεί έμφαση στη διεθνή αλληλεγγύη και συνεργασία. Για τη παγκόσμια ανάκαμψη μετά το τέλος της πανδημίας η έκθεση προτείνει να δοθεί έμφαση στους εξής τομείς:
Στη καλύτερη μόρφωση, τη μείωση των ανισοτήτων και τη προώθηση της ισότητας των φύλλων,
Στη βελτίωση της υγείας, της ευεξίας και στον έλεγχο των γεννήσεων,
Στη προώθηση της αειφορίας στις πόλεις και στις κοινότητες,
Στη προώθηση των μη ρυπογόνων ενεργειακών πηγών και στο “πρασίνισμα” της βιομηχανίας,
Στη βελτίωση των υδάτινων και χερσαίων οικοσυστημάτων και τη βελτίωση της αειφορίας του αγροτο-διατροφικού συστήματος, και
Στην αξιοποίηση της ψηφιακής επανάστασης για τη προώθηση της αειφορίας.
Προτάσεις για την επίτευξη των στόχων του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη
Όπως προαναφέρθηκε η έκθεση τονίζει την αναγκαιότητα της διεθνούς συνεργασίας για την επίτευξη των τεθέντων στόχων για την αειφορία. Στα πλαίσια αυτά προτείνονται 5 μέτρα τα οποία θα διευκολύνουν την επίτευξη τους και τα οποία είναι.
Α) Ταχεία διεθνής διάδοση/διάχυση των καλών πρακτικών,
Β) Ενδυνάμωση/ενίσχυση των μηχανισμών χρηματοδότησης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες,
Γ) Εξασφάλιση κοινωνικής προστασίας στους ευάλωτους,
Δ) Έμφαση στην αντιμετώπιση των εστιών όπου παρατηρείται μεγάλη έλλειψη τροφίμων και ανεπαρκής διατροφή του πληθυσμού, και
Ε) Έμφαση στη προσπάθεια δημιουργίας νέων φαρμάκων και εμβολίων.
