«Μάθετε Ελληνικά για να βελτιώσετε τα Αγγλικά σας»
– Πανεπιστήμιο La Trobe – Μελβούρνης
KΥΡΙΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΟΜΑΝΩΛΑΚΗΣ*
Ευρωπαϊκή μέρα γλωσσών η 26η Σεπτεμβρίου μας δίνει την ευκαιρία να θυμόμαστε, να διατηρούμε και να κληροδοτούμε τον πλούτο της Ελληνικής γλώσσας. Ιδιαίτερα χρήσιμη η επέτειος στους χιλιάδες μαθητές Ευρωπαϊκών γλωσσών για να εντοπίσουν τα γλωσσικά τους δάνεια από την Ελληνική. Επίσης, είναι ευκαιρία για όλους μας να ανιχνεύσουμε τα δικά μας δάνεια από τις γλώσσες των επισκεπτών μας καλεσμένων και ακάλεστων.
Μια σύντομη περιήγηση (tour θα έλεγαν κάποιοι) στα θησαυροφυλάκια της γλώσσας μας αποτολμώ…
Στη λογοτεχνία
Ενας πολύγλωσσος Ευρωπαίος μπορεί να ανιχνεύει τα γλωσσικά δάνεια στην Ευρωπαική λογοτεχνία κι έτσι να απολαμβάνει τη διαρκή αλληλεπίδραση των γλωσσών. Παράδειγμα, η πετυχημένη συγγραφέας της σειράς ‘Harry Potter’ J.K. Rowling η οποία στο νέο της βιβλίο “the casual vacancy” χρησιμοποιεί με μεγάλη συχνότητα λέξεις που έχει δανεισθεί η Αγγλική από τη γλώσσα μας. Στον περίτεχνο περιγραφικό της λόγο οι Ελληνικές λέξεις προσδίδουν ποιότητα κι ένα ιδιαίτερο χρώμα.
Τις παρακάτω λέξεις εντόπισα στις πρώτες σελίδες του βιβλίου της…
agony, anaemic, aneurism, anonymous, anti-climax, artery, asphalt, atmosphere, atom, authentic, biology, catalyst, catastrophe, climactic, climax, comical, drama, ecstasy, electrified, emphasising, erotic, gaia, geometry, harmony, hordes, hysterical, macabre, maths, onyx, organise, palm, panoramic, paralysed, pathos, pause, periodically, phial, phone, photograph, sarcastic, skeletal, skeleton, spongy, stomach, symmetry, synthesis, synthetic, telepathic, telephone, theatrical…
Στα Χανιά πριν 100 χρόνια…
Καθρέφτης των γλωσσικών δανείων ανάμεσα στις Ευρωπαικές γλώσσες ήταν το ιδίωμα που μιλιόταν στα Χανιά πριν από 100 χρόνια. Στα Χανιά, πρωτεύουσα τότε της Κρητικής Πολιτείας, οι κάτοικοι μιλούσαν την Ελληνική γλώσσα, παρά το γεγονός ότι είχαν δεχθεί επιρροές από τους Ευρωπαίους επισκέπτες. Ένας δικηγόρος της εποχής ο Νικόλαος Αντ. Παπαδάκης συνέλεξε 512 λέξεις, γλωσσικά δάνεια, από την Ιταλική. Λέξεις που χρησιμοποιούσαν οι παππούδες μας στον προφορικό τους λόγο. Από τη συλλογή του, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ‘Λευκά Όρη’ τον Ιούλιο 1907, παραθέτω εδώ ένα μικρό δείγμα…
Αγιούτο= βοήθεια
Βιλάνος= αγροίκος
Μίνα= μεταλείο, υπόνομος
Μπαδιέρα= σημαία
Μπακαρότα= χρεωκοπία
Παράτα = επίσημη τελετή
Πικάρω= προσβάλλω
Πόστο = θέση
Ρέμπελος= επαναστάτης
Σάλτο= πήδημα, άλμα
Σουλτάτος= στρατιώτης
Τρατάρω= περιποιούμαι
Φουργιάδος= ορμητικός
Παρατηρώ ότι ένα μικρό ποσοστό από αυτά τα δάνεια χρησιμοποιείται σήμερα από τους μεγαλύτερους σε ηλικία Χανιώτες.
Οι διαστάσεις της Ελληνικής
Μια μοναδική διάσταση της γλώσσας μας, η διαχρονικότητα, αναδεικνύεται όταν ανακαλύπτουμε λέξεις της αρχαίας που δεν χρησιμοποιούνται αυτούσιες σήμερα, να ενυπάρχουν στο καθημερινό μας λεξιλόγιο σε σύνθετες λέξεις, είτε ως πρώτο, είτε ως δεύτερο συνθετικό όπως…
αυδή= φωνή (άναυδος),
βρύχιος= βαθύς (υποβρύχιο),
βύρσα= δέρμα (βυρσοδέψης),
δάω= μαθαίνω (αδαής),
κάρα= κεφάλι (καρατομώ),
λας= πέτρα ( λατόμος),
λεώς= λαός (λεωφορείο),
όνυμα= όνομα (επώνυμο),
τήλε= μακριά (τηλεόραση).
Το έργο του Θεσσαλονικιού Αριστείδη Κωνσταντινίδη να συλλέξει σε ένα τόμο (H οικουμενική διάσταση της Ελληνικής γλώσσας) τις 75.000 λέξεις που δανείσαμε στην Αγγλική είναι ανεκτίμητο. Αναδεικνύει κι άλλες διαστάσεις της γλώσσας μας όπως η οικουμενικότητα κι η ικανότητα της να καλύπτει τις σημερινές ανάγκες της καθομιλουμένης ή των επιστημόνων για νέους όρους όπως…
1. adamant antagonist, agrarian autarky, authentic episode, austere athlete, autonomous, autotelic, basic protagonist, chaos, catastrophe.
2. eremology, limnology, dendrology, cartographer, cacophony, cryptography, epistemic, kakistocracy, lexicographer, macro, micro, paleography, psephology.
Ερωτήματα
Θα εκτιμήσουμε έγκαιρα τον πλούτο της γλώσσας μας;
Θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε, χωρίς λόγο, ξένες λέξεις στον καθημερινό μας λόγο;
Θα συνεχίσει να ζει και να επιβιώνει η γλώσσα μας μέσα από άλλες Ευρωπαϊκές γλώσσες;
•συγγραφέας, σύμβουλος Μάθησης M.Edu., στα Κέντρα Αγγλικής Γλώσσας ΠΟΛΥΓΝΩΣΗ.
