«…Κάθε στιγμή που περνάει κάτι αποχωριζόμαστε. Ουσιαστικά από την ώρα που γεννιόμαστε έναν αποχαιρετισμό κάνουμε πηγαίνοντας προς το φινάλε της ζωής» λέει στις “διαδρομές” η καταξιωμένη ηθοποιός Σοφία Χιλλ, η οποία σήμερα και αύριο Κυριακή θα ερμηνεύσει στο Αρχαίο Θέατρο Απτέρας, σκηνές αποχωρισμού από αρχαίες τραγωδίες, παραδίδοντάς μας την πρώτη ολοκληρωμένη θεατρική πράξη στο αρχαίο θέατρο μετά την ανασκαφή και αποκατάστασή του.
Με αφορμή την παράσταση μιλήσαμε μαζί της, για τους “Αποχωρισμούς”, τον αποχαιρετισμό του Νείκωνα στην αγαπημένη του σύζυγο «ὡς ἄνεμος γὰρ ἁπλῶς ἐπετάσθη |γιατί απλά σαν άνεμος πέταξε», που βρέθηκε σε επιγραφή επιτύμβιας στήλης του 3ου αι. μ.Χ. από νεκροταφείο της Απτέρας και αποτέλεσε έμπνευση για την παράσταση, για το συναίσθημα της απώλειας, αλλά και για την σχέση της με τα Χανιά, το θέατρο και το αρχαίο δράμα…
Διάβασα σε μια συνέντευξή σας ότι γεννηθήκατε στην Αθήνα αλλά στη συνέχεια ως παιδί ζήσατε στη Κρήτη και στα Χανιά. Eχετε αναμνήσεις, εμπειρίες από τον τόπο και τους ανθρώπους του; Τι ξεχωρίζετε;
Η σχέση μου με τα Χανιά είναι πολύ ιδιαίτερη γιατί έχω ζήσει πολλά χρόνια ως μαθήτρια στο Δημοτικό, Γυμνάσιο προς Λύκειο αλλά και στα φοιτητικά χρόνια. Οπότε τα αισθάνομαι σαν να είναι τόπος μου. Έχω πάντα μια αναφορά εδώ στην Κρήτη και ειδικά στην περιοχή των Χανίων. Είναι η φιλοξενία των ανθρώπων που τους ξεχωρίζει, που θεωρείται χαρακτηριστικό γνώρισμα των Κρητικών. Έχω ταξιδέψει σχεδόν σε όλο τον πλανήτη όμως αυτή η φιλοξενία της Κρήτης δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Η φιλοξενία είναι κάτι που κρατάει από την αρχαία Ελλάδα. Για τους αρχαίους ήταν κάτι πολύ σπουδαίο και έχει διατυπωθεί σε πολλά αρχαία κείμενα, μεταξύ αυτών του Ομήρου. Και το ότι διασώζεται σε τέτοιο βαθμό εδώ στην Κρήτη, είναι κάτι πολύ ελπιδοφόρο και αισιόδοξο. Επίσης είναι η σύνδεση με την παράδοση που δεν έχει χαθεί όπως τα γλέντια στους γάμους, τους χορούς που οι νέοι χαίρονται να συμμετέχουν και το θεωρούν τιμή τους και καμαρώνουν που ξέρουν να χορεύουν τα Κρητικά, να παίζουν την μουσική τους ή να μιλούν με αυτή την ιδιαίτερη ντοπιολαλιά που μιλάνε σε διάφορα μέρη της Κρήτης. Αυτό είναι κάτι που δεν το βρίσκεις αλλού.
Στα Χανιά συμμετείχατε για πρώτη φορά σε θεατρική παράσταση της Ελ. Μπραουδάκη. Τι θυμάστε από αυτό;
Σαφώς, ήταν η πρώτη μου επαφή με το θέατρο ως ηθοποιός. Τότε ήμουν μαθήτρια Γυμνασίου και μέχρι τότε δεν είχα σκεφτεί καθόλου ότι εγώ θα μπορούσα να κάνω θέατρο. Δεν μου άρεσε η ιδέα, δεν μου φαινόταν δεαλεαστικό. Μάλιστα τότε έκανε κάποια μαθήματα η Ελπίδα η Μπραουδάκη και επειδή μέναμε στο Κουμ Καπί και ήταν δίπλα, είχε πάει η αδερφή μου και έκανε μαθήματα θεάτρου. Και είπα ας πάω για να μάθω θεατρικό μακιγιάζ ή κάτι άλλο…
Όμως μια μέρα η Ελπίδα με ρώτησε εάν θέλω να παίξω σε ένα καινούργιο θεατρικό που ανέβαζε και όταν μου έδωσε τα κείμενα και τα διάβασα ήταν η όπερα του Πουτσίνι “Τουραντό”. Μόλις το διάβασα είπα, «εντάξει θα το κάνω». Δηλαδή ήταν απόφαση ακαριαία. Και έτσι μπήκα σε όλη αυτή την διαδικασία με το Θέατρο. Αργότερα κάναμε και παραστάσεις με την Μπραουδάκη και συνέχισα για κάποια χρόνια. Το έβλεπα και σαν δουλειά από εκείνη την ηλικία…
Ο αποχαιρετισμός του Νείκωνα στην 30χρονη Συμφέρουσα, από επιτύμβια στήλη του αρχαιολογικού χώρου Απτέρας, αποτέλεσε έμπνευση και σημείο εκκίνησης για την παράσταση. Πώς το διαχειριστήκατε στην σκηνοθεσία;
Ο αποχωρισμός είναι ένα κεντρικό θέμα στις τραγωδίες, γενικότερα στο θέατρο αλλά και στην ζωή. Ολη μας η ζωή είναι στιγμές αποχωρισμού από κάτι, κάθε στιγμή που περνάει κάτι αποχωριζόμαστε. Ουσιαστικά από την ώρα που γεννιόμαστε έναν αποχαιρετισμό κάνουμε πηγαίνοντας προς το φινάλε της ζωής. Οι τραγωδοί το ήξεραν πολύ καλά αυτό και επειδή ζούσαν σε ένα περιβάλλον πιο “ανοικτό” σε σχέση με τα φυσικά στοιχεία, αυτό ήταν κάτι πολύ μέσα στην Τέχνη τους, στην Ποίηση τους, στην ζωή τους.
Στην Αρχαία Απτέρα, θα αποδώσω μέσα από αρχαίες τραγωδίες σκηνές αποχωρισμού. Αρκεί να σκεφτεί κανείς, ότι σε κάθε αρχαία τραγωδία το κεντρικό θέμα είναι αυτό: όλοι οι ήρωες κάποιον αποχαιρετούν, επίσης όλες οι στιγμές αποχωρισμού αποτελούν την κορύφωση της τραγωδίας. Το εντυπωσιακό είναι ότι σε όλες τις τραγωδίες που μελέτησα οι ήρωες αποχαιρετούν πρώτα από όλα το φως, τον ήλιο, την μέρα.
Χρειάστηκε να μελετήσω πάρα πολλές τραγωδίες για να καταλήξω σε αυτές τις πέντε που θα παρουσιαστούν στην αρχαία Απτέρα. Και αποφάσισα εδώ το ποιες θα είναι, λόγω του αρχαίου χώρου και του πως είναι διαμορφωμένος.
Έχετε πει πως σας ενδιαφέρει περισσότερο η ενέργεια που δημιουργείται και ανταλλάσσεται πάνω στη σκηνή και προς τους θεατές. Πώς νοιώθετε που θα παρουσιάσετε μια παράσταση – για δεύτερη φορά μετά τη ραψωδία μ από την Ομήρου Οδύσσεια- στο αρχαίο θέατρο της Απτέρας, ένα θέατρο που ξανά ζωντανεύει μετά από 17 αιώνες θεατρικής σιωπής;
Ναι, έχει τρομερή συγκίνηση όλο αυτό και δέος. Σκέψου ότι εμείς οι ηθοποιοί επειδή πρέπει να λειτουργούμε με “κεραίες” ανοικτές και με τις αισθήσεις – είναι η φύση της δουλειάς μας αυτή-όταν βρισκόμαστε σε έναν τέτοιο χώρο, αμέσως καταλαβαίνουμε ότι η ενέργεια είναι διαφορετική. Επειδή οι συγκεκριμένοι χώροι είναι φτιαγμένοι ακριβώς για αυτή τη χρήση, να τελείται δηλαδή ένα θεατρικό γεγονός. Είναι πολύ διαφορετικό να πατήσεις στο χώρο ως ερμηνευτής από το να είσαι ένας επισκέπτης, ένας τουρίστας… Εχει άλλη φόρτιση. Και πέρυσι το αισθανθήκαμε πολύ πιο έντονα με την ραψωδία μ, γιατί ειδικά η συγκεκριμένη ραψωδία είναι με τέτοια τεχνική γραμμένη από τον Όμηρο που τη διαβάζεις και αμέσως… ζαλίζεσαι. Αισθάνεσαι ότι είσαι πάνω σε ένα καράβι, ανάμεσα στην Σκύλλα και στην Χάρυβδη. Πέρυσι την ώρα που γινόταν η παράσταση, σηκώθηκαν αέρηδες και ήταν πραγματικά σαν να είμαστε σε ένα καράβι, ηθοποιοί και θεατές, όλοι μαζί. Νοιώθαμε σαν να παλεύαμε με τα κύματα, πραγματικά. Έτσι μπορεί να το αισθάνθηκαν και οι θεατές. Ήταν μια δυνατή εμπειρία.
Τι αξία έχει για σας ο χώρος του αρχαίου δράματος; Διάβασα ότι αρχικά επιθυμία σας ήταν να γίνετε αρχαιολόγος…
Ο λόγος που τελικά συνέχισα τις θεατρικές μου σπουδές και έγινα ηθοποιός ήταν η αρχαία τραγωδία. Γιατί από μικρή, η μεγάλη μου αγάπη μου ήταν η αρχαιολογία. Αρχαιολόγος ήθελα να γίνω. Δηλαδή ήθελα να έχω επαφή με την ανασκαφή, το χώμα, είχα τρέλα από μικρή… Και τελικά, φαίνεται πως η αγάπη για τις αρχαίες τραγωδίες κάπως συνδέθηκε με το θέατρο. Η αφετηρία μου ήταν αυτή και πάντα επιστρέφω. Δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλοι συγγραφείς, σκηνοθέτες κ.α όλοι έχουν αναφορά στην αρχαία ελληνική μυθολογία, στους αρχαίους μύθους. Μέχρι και το Χόλιγουντ στον Όμηρο έχει βασιστεί… Και αυτό το ξέρουν καλά όλοι όσοι έχουν σχέση με το θέατρο, παγκοσμίως.
Μπορεί η Τέχνη να βελτιώσει την ζωή μας;
Ναι, μπορεί. Και θα μιλήσω για το Θέατρο. Δεν είναι τυχαίο που σε εποχές δύσκολες, τα Θέατρα γεμίζουν σε σχέση με περασμένες δεκαετίες που η προσέλευση το κοινού δεν ήταν μεγάλη. Ίσως επειδή λείπουν πάρα πολύ από τις κοινωνίες, οι μαζώξεις που κάποτε γίνονταν από τους ανθρώπους π.χ στα χωριά όπου όλοι γινόταν κοινωνοί μιας κατάστασης, όταν συμμετείχαν μαζί σε κάτι, είτε επρόκειτο για μια τελετουργία είτε για ένα πανηγύρι, έναν χορό. Αυτό το όλοι μαζί είναι πολύ σημαντικό. Γιατί ζούμε σε μια εποχή που ενσχύει την απομόνωση των ανθρώπων. Και το Θέατρο μπορεί να παίξει έναν ρόλο στην εποχή μας, στο να φέρει πιο κοντά τους ανθρώπους.
Ζούμε μια εποχή δύσκολη. Εσείς μεγαλώνετε ένα παιδί 15 ετών. Πώς βλέπετε τον αγώνα της νέας γενιάς που προσπαθεί να βγει στο φως; Είστε αισιόδοξη για την επόμενη μέρα;
Είμαι αισιόδοξη πάντα, παρ’ όλες τις δυσκολίες, γιατί πιστεύω βαθιά στον άνθρωπο. Ίσως μέσα από τις δυσκολίες θα πάμε προς κάτι καλύτερο. Βλέπω και τις νέες γενιές- έχω έναν γιο έφηβο- και έχουν μέσα τους πολύ ομορφιά, είναι παιδιά που προβληματίζονται αρκετά, έχουν μια αντίληψη πολύ μεγαλύτερη από την δική μας γενιά. Και όλο αυτό μάλλον ελπιδοφόρο το βλέπω. Διανύουμε πράγματι, μια εποχή μεγάλων αλλαγών αλλά ίσως μέσα από όλο αυτό να δημιουργηθεί κάτι καλύτερο, μια νέα συνείδηση.
Η παράσταση είναι συνδιοργάνωση του Υπουργείου Πολιτισμού/Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων με την Περιφέρεια Κρήτης και το Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου.
