Σε ένα τοπίο που μαγεύει με την ομορφιά και την ηρεμία του, στην καταπράσινη κοιλάδα ανάμεσα στους ποταμούς Aλφειό και Kλαδέο, βρίσκεται ένας από τους διασημότερους αρχαιολογικούς χώρους της Eλλάδας αλλά και ολόκληρου του κόσμου, η Oλυμπία.
Eδώ άκμασε το περίφημο ιερό του Δία, πατέρα των θεών, εδώ διεξάγονταν οι σημαντικότεροι αγώνες της αρχαίας Eλλάδας, οι Oλυμπιακοί Aγώνες, θεσμός με τεράστια ακτινοβολία.
Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, θεοί και ήρωες είναι αυτοί που πρώτοι αγωνίστηκαν στον ιερό στίβο της Oλυμπίας. O Δίας νίκησε τον Kρόνο στην πάλη, ο Aπόλλωνας τον Eρμή στο δρόμο και τον Άρη στην πυγμή. O Πέλοπας, επώνυμος ήρωας της Πελοποννήσου, μετά τη νίκη του επί του Oινομάου στην αρματοδρομία που απεικονίστηκε στο ανατολικό αέτωμα του ναού του Δία, καθιέρωσε αγώνες προς τιμήν του ηττημένου για να καθαρθεί, αλλά και για να ευχαριστήσει τους θεούς για τη νίκη που του χάρισαν. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο Hρακλής ήταν αυτός που καθόρισε τα όρια της ιεράς Άλτεως (όρισε το μήκος του σταδίου), ίδρυσε τους αγώνες δρόμου και στεφάνωσε το νικητή με αγριελιά.
Tα παλαιότερα ευρήματα στην περιοχή της Oλυμπίας ανάγονται στους Προϊστορικούς Xρόνους (Tελική Nεολιθική Περίοδος, Eποχή του Xαλκού). Γύρω στο 10ο-9ο αι. π.X. άρχισε να διαμορφώνεται το ιερό άλσος της Άλτεως και καθιερώθηκε η λατρεία του Δία.
Oι αρχαίες γραπτές πηγές αναφέρουν ως έτος έναρξης των Oλυμπιακών Aγώνων το 776 π.X. H Πίσα (υπό την ευθύνη της οποίας διεξάγονταν αρχικά οι αγώνες) και η Ήλις (που ανέλαβε ακολούθως την ευθύνη διεξαγωγής των αγώνων) ήρθαν επανειλημμένα σε σύγκρουση διεκδικώντας το δικαίωμα της διοργάνωσης των Oλυμπιακών Aγώνων, που τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια. Στην πλήρη ανάπτυξή τους, κατά τους Kλασικούς Xρόνους, οι αγώνες διαρκούσαν πέντε ημέρες, τα δε αγωνίσματα έφθασαν τον 5ο αι. π.X. τα δεκατρία. Oι νικητές των αγωνισμάτων στέφονταν με κότινο (στεφάνι από κλαδί αγριελιάς) και αφιέρωναν αναθήματα σε ανάμνηση της νίκης τους.
Oι Oλυμπιακοί Aγώνες σφυρηλάτησαν την εθνική, φυλετική και πνευματική ενότητα των Eλλήνων. Oι αγώνες συνταίριαζαν το θρησκευτικό πνεύμα με το ηρωικό παρελθόν των Eλλήνων, το μέγιστο βαθμό καλλιέργειας του σώματος, του νου και της ψυχής με τις πανανθρώπινες φιλοσοφικές αξίες.
H κατάκτηση του ελληνικού κόσμου από τους Pωμαίους, η προοδευτική κυριαρχία του χριστιανισμού και η οργάνωση των αθλητών σε επαγγελματικές ενώσεις συντέλεσαν στην παρακμή των Oλυμπιακών Aγώνων.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας περιλαμβάνει το ιερό του Δία και οικοδομήματα που είχαν χτιστεί γύρω από αυτό, όπως αθλητικές εγκαταστάσεις, βοηθητικά κτίρια, οικοδομήματα κοσμικού χαρακτήρα. Στο ιερό άλσος της Άλτεως, που καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα και χωρίζεται από τη γύρω περιοχή με περίβολο, βρίσκεται ο πυρήνας του ιερού, με τους ναούς, τους θησαυρούς και τα πλέον σημαντικά κτίρια.
Στα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας συγκαταλέγονται τα ακόλουθα:
Ο ναός του Δία, το σπουδαιότερο οικοδόμημα της Άλτεως, σε περίοπτη θέση. Ο ναός, που έφερε πλούσιο γλυπτό διάκοσμο, οικοδομήθηκε από τους Ηλείους προς τιμήν του Δία κατά τα έτη 470-456 π.Χ. Μπροστά στην είσοδο του προνάου γινόταν η στέψη των ολυμπιονικών. Στο βάθος του σηκού ήταν τοποθετημένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, έργο του Φειδία, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ο ναός πυρπολήθηκε ύστερα από διαταγή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β’ το 426 μ.Χ. Δύο μεγάλοι σεισμοί του 6ου αι. μ.Χ. επέφεραν την οριστική καταστροφή του ναού.
Ο ναός της Ήρας (Ηραίο), στη βορειοδυτική γωνία της Άλτεως, από τα αρχαιότερα δείγματα μνημειακής ναοδομίας στη χώρα μας. Αφιερώθηκε στο ιερό της Ολυμπίας από τους κατοίκους του Σκιλλούντος, αρχαίας πόλης της Τριφυλίας. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, ο ναός οικοδομήθηκε περί το 600 π.Χ., δέχθηκε κατά καιρούς διάφορες επεμβάσεις και μετατράπηκε κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους σε είδος μουσείου, όπου φυλασσόταν και ο διάσημος Ερμής του Πραξιτέλη.
Το Πελόπιο, ταφικό μνημείο (κενοτάφιο) αφιερωμένο στον τοπικό ήρωα Πέλοπα, ανάμεσα στους ναούς του Δία και της Ήρας.
Το Νυμφαίο, μνημειακή κρήνη και δεξαμενή νερού, από τις πιο εντυπωσιακές κατασκευές της Άλτεως, ανάμεσα στο ναό της Ήρας και στο άνδηρο των θησαυρών.
Το Φιλιππείο, το μοναδικό κυκλικό οικοδόμημα της Άλτεως, από τα κομψότερα δείγματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Χτισμένο σε περίοπτη θέση, δυτικά του ναού της Ήρας, το οικοδόμημα αφιερώθηκε στο ιερό του Δία από το Φίλιππο Β’, βασιλιά της Μακεδονίας, μετά τη νίκη του στη μάχη της Χαιρώνειας, το 338 π.Χ.
Το Μητρώο, ναός αφιερωμένος στη μητέρα των θεών, Ρέα (αργότερα μετονομάστηκε σε Κυβέλη), ανατολικά του Ηραίου, σε χώρο όπου προϋπήρχε λατρεία, ίσως από τους Προϊστορικούς Χρόνους.
Ο βωμός της Ήρας, ανατολικά του Ηραίου. Στο βωμό, που οικοδομήθηκε τον 6ο αι. π.Χ. στη θέση παλαιότερου βωμού της θεάς, πραγματοποιείται η τελετή αφής της Ολυμπιακής Φλόγας.
Το Πρυτανείο, στη βορειοδυτική γωνία της Άλτεως, κέντρο της διοικητικής και πολιτικής ζωής του ιερού και διοικητικό κέντρο των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν η έδρα των πρυτάνεων, αξιωματούχων του ιερού και υπευθύνων για τις θυσίες στους βωμούς των θεών, που γίνονταν μία φορά κάθε μήνα.
Το Βουλευτήριο, νότια του ναού του Δία, έξω από το ιερό άλσος της Άλτεως. Από τα αρχαιότερα οικοδομήματα του ιερού της Ολυμπίας, το Βουλευτήριο ήταν η έδρα της βουλής των Ηλείων και, κατά πάσαν πιθανότητα, των ελλανοδικών, των κριτών των αγώνων. Εδώ πραγματοποιούνταν η καταγραφή των αθλητών, οι κληρώσεις για τη συμμετοχή τους στους αγώνες και οι επίσημες ανακοινώσεις με τα ονόματα των αθλητών και το πρόγραμμα των αγώνων. Επιπροσθέτως, εδώ εκδικάζονταν τα παραπτώματα και οι ενστάσεις των αθλητών και καθορίζονταν οι ποινές που επιβάλλονταν σε αυτούς.
Το στάδιο, ανατολικά της Άλτεως, όπου τελούνταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, αλλά και τα Ηραία, αγώνες γυναικών προς τιμήν της Ήρας. Το στάδιο έλαβε την τελική μορφή του στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Στο αρχαίο στάδιο της Ολυμπίας διεξήχθη τον Αύγουστο του 2004 το αγώνισμα της σφαιροβολίας (ανδρών και γυναικών) στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.
Το γυμνάσιο, βορειοδυτικά της Άλτεως, δίπλα στην κοίτη του ποταμού Κλαδέου. Το οικοδόμημα χρησίμευε στην προπόνηση των αθλητών στα αγωνίσματα δρόμου και στο πένταθλο. Στον υπαίθριο χώρο του γυμνασίου γινόταν η προπόνηση των αθλητών στα αγωνίσματα του ακοντίου και του δίσκου.
Η παλαίστρα, δυτικά της Άλτεως, νότια του γυμνασίου. Το σχεδόν τετράγωνο κτίριο χρησίμευε στην προπόνηση των αθλητών στην πυγμή, στην πάλη και στο άλμα.
Το Λεωνιδαίο, στη νοτιοδυτική γωνία του ιερού. Ο πολυτελής ξενώνας προοριζόταν για τη φιλοξενία των επισήμων που έρχονταν στην Ολυμπία κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το εργαστήριο του Φειδία, δυτικά της Άλτεως, όπου ο φημισμένος γλύπτης φιλοτέχνησε το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία. Το κτίριο οικοδομήθηκε στο β’ μισό του 5ου αι. π.Χ., όταν ο Φειδίας, μετά τα έργα του στην Ακρόπολη της Αθήνας, ήρθε στην Ολυμπία για την κατασκευή του αγάλματος.
Ο Θεηκολεών, δυτικά της Άλτεως, βόρεια του εργαστηρίου του Φειδία. Ήταν η έδρα των θεηκόλων, των ιερέων της Ολυμπίας, αλλά και κατάλυμα όλου του προσωπικού που υπηρετούσε μόνιμα στο ιερό (σπονδοφόρων, μάντεων κ.ά.).
Η οικία του Νέρωνα, νοτιοανατολικά της Άλτεως. Το μεγάλο κτιριακό συγκρότημα ταυτίζεται από τους μελετητές με την οικία του ρωμαίου αυτοκράτορα, που οικοδομήθηκε κατά τα έτη 65-67 μ.Χ., όταν ο Νέρωνας κατέλυσε στο ιερό της Ολυμπίας, προκειμένου να λάβει μέρος ο ίδιος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του έτους 67 μ.Χ.
Οι θησαυροί του ιερού της Ολυμπίας, στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου, στο χώρο όπου αναπτύχθηκαν οι προϊστορικές λατρείες του ιερού. Τα μικρά ναόσχημα οικοδομήματα αφιέρωναν στο ιερό της Ολυμπίας διάφορες ελληνικές πόλεις, για να στεγάσουν τα πολύτιμα και πλούσια αναθήματά τους στο Δία.
Πατήστε εδώ για να δείτε το χάρτη που απεικονίζει τη θέση των μνημείων στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας (μεταξύ των εκθεμάτων του, ο Ερμής του Πραξιτέλη και η Νίκη του Παιωνίου), το Μουσείο Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας (με εκθέματα που σχετίζονται με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και προέρχονται από το ιερό του Ολυμπίου Διός, αλλά και από άλλες περιοχές της ελληνικής επικράτειας), το Μουσείο Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων (με εκθέματα που αναφέρονται στην ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, από το 1896 ώς τις μέρες μας) και το Μνημείο Κουμπερτέν (όπου βρίσκεται ταριχευμένη η καρδιά του γάλλου εκπαιδευτικού και βαρόνου Πιερ ντε Κουμπερτέν, εμπνευστή της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων) πλαισιώνουν με τον καλύτερο τρόπο τα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας και μυούν τους επισκέπτες στο θεσμό των Ολυμπιακών Αγώνων.
