Στο μικρό αφιέρωμα που έκανε η στήλη στον Επίκουρο, μας δόθηκε η ευκαιρία να δούμε τη ζωή και τα πράγματα από μια άλλη οπτική γωνία.
Ο μεγάλος φιλόσοφος της Ελληνικής Αρχαιότητας Επίκουρος, έδωσε ολοκληρωμένη μορφή στην υλιστική φιλοσοφία και βρίσκεται στον αντίποδα του άλλου μεγάλου αθηναίου επίσης φιλοσόφου Πλάτωνα, του κορυφαίου εκφραστή της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας. Ένα πολύ ενδιαφέρον κίνητρο για να «σκαλίσει» κανείς τη φιλοσοφία του Επίκουρου, είναι η σκέψη ότι αν αντί της Πλατωνικής και Αριστοτελικής φιλοσοφίας είχε επικρατήσει η Επικούρεια φιλοσοφία, τότε η ζωή μας θα ήταν κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που σήμερα ονομάζουμε Δυτικό πολιτισμό.
Είδαμε λοιπόν ότι ο Επίκουρος θέτει σαν σκοπό της ζωής του ανθρώπου το να ζήσει ευτυχισμένος, το «ηδέως ζην». Ο άνθρωπος, έλεγε, είναι ικανός και αρκετός να κάμει τη ζωή του ευτυχισμένη, αρκεί να λείψουν οι ενοχλήσεις. Οι ενοχλήσεις, τα εμπόδια προς την ευτυχισμένη ζωή προέρχονται κυρίως από τους διάφορους φόβους που μας κατατρύχουν και τις άμετρες επιθυμίες και φιλοδοξίες που ξεπερνούν τα όρια που βάζει η φύση.
Ο Επίκουρος έδειξε πως είναι ανόητο να χαλάμε και να μην απολαμβάνουμε τη ζωή μας με το φόβο και την προσμονή του θανάτου. Έδειξε ακόμα το δρόμο για να ξεπεράσουμε το φόβο που προέρχεται από την αμάθεια, τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες. Δίδαξε επίσης ότι αν θέλουμε να κυβερνούμε τη ζωή μας σύμφωνα με την ανθρώπινη λογική, πρέπει να μάθουμε πως πραγματικός πλούτος σημαίνει το να αρκούμαστε στα λίγα. Έλεγε ο Επίκουρος, το ζήτημα δεν είναι να χρησιμοποιείς λίγα, αλλά να χρειάζεσαι λίγα.
Μετά από αυτή την πολύ περιληπτική σύνοψη του πυρήνα της φιλοσοφίας του Επίκουρου, ας έρθουμε στις μέρες μας και ας αναλογιστούμε από τι κυριαρχείται η ζωή μας και η κοινωνία μας. Λογής – λογής φόβους και άμετρες επιθυμίες-καταναλωτισμό. Ο φόβος σήμερα βρίσκεται στα χέρια ειδικών. Ανθρώπων, καλοπληρωμένων experts του είδους, που αναλαμβάνουν να εφαρμόσουν μ’ επιστημονικό τρόπο στην κοινωνία την επιχείρηση «Σοκ και Δέος». Και τα καταφέρνουν μια χαρά! Ο φόβος σήμερα έχει απλωθεί στα πάντα. Αν θα βρεις δουλειά, αν θα διατηρήσεις τη δουλειά, αν θα πάρεις σύνταξη, αν θα σώσεις το σπίτι σου, αν θα σώσεις τις αποταμιεύσεις σου, αν αρρωστήσεις τι γίνεται; … αν, αν, αν …
Ο φοβισμένος άνθρωπος χειραγωγείται εύκολα και είναι εύκολα διαχειρίσιμος. Το βλέπουμε καθημερινά. Μείωση, υποβάθμιση, εξαφάνιση των πάντων· δικαιωμάτων, απολαβών, παροχών, κοινωνικών κεκτημένων κ.ά. Κι εμείς άφωνοι και περιδεείς, υποχωρούμε μαζί με τις «κόκκινες γραμμές» που βάζει συνεχώς η κυβέρνηση, μόνο και μόνο για να τις σπρώξει μαζί μ’ εμάς προς τα κάτω. Είναι χαρακτηριστικό το πώς σε κάθε προσπάθεια να συζητήσουμε το θέμα, πολύ σύντομα δραπετεύουμε σε μεταφυσικούς χώρους με ένα «… υγεία να ‘χουμε» ή ένα «… έχει ο θεός», και το κλείνουμε εκεί. Χαράς ευαγγέλια για τους επαγγελματίες εμπόρους του φόβου, γιατί αυτοί δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν από το τρομαγμένο και φοβισμένο πλήθος, όλους εμάς.
Όσον δε αφορά το άλλο εμπόδιο που μπαίνει και εμποδίζει τον άνθρωπο από το να ζήσει μια ευτυχισμένη ζωή, δηλαδή τις άμετρες επιθυμίες, θεωρώ ότι βρίσκεται επίσης σ’ ένα κρίσιμο σημείο. Εδώ συμβαίνει, οι ίδιοι άνθρωποι που τρομοκρατούν και φοβίζουν την κοινωνία, να την παρακινούν, για καθαρά λόγους συμφέροντος και λόγους αποπροσανατολισμού, στον υπερκαταναλωτισμό, στην επίδειξη, στη φιλοδοξία και να διεγείρουν τις επιθυμίες του ανθρώπου πέρα από κάθε φυσικό όριο και μέτρο.
Τα δύο αυτά έρχονται σε αντίφαση. Δηλαδή τα αίτια και τα αποτελέσματα της ανασφάλειας και του φόβου, δεν συνάδουν με την υποκινούμενη και διεγειρόμενη άμετρη επιθυμία και τον υπερκαταναλωτισμό. Γι’ αυτό βλέπουμε πολλούς συνανθρώπους μας να εσωτερικεύουν και να βιώνουν αυτή την αντίφαση, χωρίς όμως να είναι σε θέση να τη διαχειριστούν. Στην κατάσταση αυτή, χωρίς να έχουν από τα πριν ακουμπήσει τη ζωή τους σε μια στερεή φιλοσοφική βάση, προτιμούν να αποδράσουν στο άλλο συνεχώς επαπειλούμενο και επισειώμενο πεδίο φόβου, την άλλη ζωή!
Ο Επίκουρος εμπιστεύθηκε τον άνθρωπο και δίδαξε ότι η γήινη ζωή του μπορεί να είναι ευτυχισμένη. Μπορεί να τη φτιάξει ο ίδιος έτσι. Ο άνθρωπος, λέει ο Επίκουρος, γεννιέται ελεύθερος από μεταφυσικά δεσμά. Είναι ένα ξεχωριστό ον, προικισμένο με ικανότητες να αναπτύξει την προσωπικότητά του και να ζήσει χαρούμενα. Την ευτυχία και τη μακαριότητα την έχει μέσα του, φτάνει να παραμερίσει όσα τον ενοχλούν και του κάνουν δύσκολη τη ζωή· τους φόβους και τις άμετρες επιθυμίες.
Με την ευκαιρία θέλω να ευχηθώ σε όλους τους αναγνώστες χρόνια πολλά και καλή χρονιά με υγεία και χαρά! Αν κάποιος φίλος αναγνώστης θέλει μερικά ή και όλα τα άρθρα του αφιερώματος στον Επίκουρο, ας επικοινωνήσει μαζί μου με e-mail και ευχαρίστως θα του τα στείλω σε pdf.
*Δρ. Μηχανικός
