Η αντίληψη του χρόνου έχει εξελιχθεί και διαφοροποιείται ανάλογα με τον πολιτισμό. Σήμερα παρουσιάζω μία πρώτη σύνοψη περί χρόνου των άρθρων μου που έχουν δημοσιευθεί στα «Χανιώτικα νέα» και διατίθενται σε διαδικτυακή μορφή. Θα εξερευνήσουμε μαζί την επίδραση του χρόνου στις κοινωνίες και τους πολιτισμούς.
Ο ανύπαρκτος χρόνος: Υπήρξε πάντα η έννοια του χρόνου; Όχι.
Μία διαφορετική στάση απέναντι στον χρόνο που δεν αντιμετωπίζει την ύπαρξη κατά το πριν και το μετά (1) και μας φιλοξενεί στο στιγμιαίο όπου απολαύσουμε το τώρα ως το μοναδικό μέρος που υπάρχει. Οι Αμοντάουα στον Αμαζόνιο βιώνουν τις αλλαγές περισσότερα σαν μονωμένα γεγονότα, και στη φυλή τους όταν ένα παιδί γίνεται ενήλικας αλλάζει όνομα· επειδή δεν είναι πιά παρόν το παιδί, αυτός ο «άλλος άνθρωπος» χρειάζεται άλλο όνομα. Παρόμοια και εμείς τον άνθρωπο που παλιά τον λέγαμε «Παύλο, το παιδί του φούρναρη» τώρα τον αποκαλούμε «Κύριε Παπαδάκη». Αυτό μας φανερώνει απομεινάρια ενός πανάρχαιου παρελθόντος της ανθρωπότητας ακόμα παρόν και ενεργό.
Στην αρχή του χρόνου: Πώς βρεθήκαμε στη διάσταση όπου ο χρόνος μετριέται;
Στην παράλληλη διάσταση των Αμοντάουα δεν υπάρχει ούτε Δευτέρα ούτε Σάββατο (2). Η δική μας χρόνο-θεωρία, που θα τους φάνηκε μια υπόθεση επιστημονικής φαντασίας, μας δείχνει ότι οι φάσεις της σελήνης είναι από τις πρώτες ομάδες μέτρησης που ανακαλύφθηκαν. «Μήνας» και «μέτρο» στα Ελληνικά σχετίζονται με τη λέξη μήνη, αρχαία για φεγγάρι. «Μεζούρα» προέρχεται από το Λατινικό mensura – μέγεθος που σχετίζεται με mensem – μήνας. Οι μηνίσκοι του φεγγαριού, δηλαδή οι φάσεις της σελήνης, φανερώνουν μια επανάληψη που αντιλαμβάνεται ως κύκλος· οι φάσεις μετατρέπονται σε σημαδούρες στην πορεία των γεγονότων. Από την τακτική επανάληψη επάγεται ότι υπάρχει κάτι που παραμένει ενώ κάτι άλλο εξαφανίζεται:
Τα γεγονότα αποκτούν το δοχείο τους: τον χρόνο
Ο κυκλικός χρόνος: Ο μονοδιάστατος χρόνος: η αιωνιότητα
Ο κυκλικός ρυθμός της φύσης μας χάρισε επίγνωση. Η επανάληψη και ο κύκλος γίνονται συνώνυμα της τάξης. Αυτή η τάξη του χρόνου επιβεβαιώνεται στα Ιταλικά εφόσον το έτος λέγεται anno από το Λατινικό anulus «κύκλος». Στα Ελληνικά οι λέξεις κορώνα-χώρος-Κρόνος-χρόνος περιλαμβάνουν όλες την ιδέα του κύκλου. Δηλώνει ο Νίτσε ότι:
«…Η αιώνια κλεψύδρα της ζωής θα ξαναγυρίζει ακατάπαυστα,
κι εσύ μαζί της…» (3)
Μία κατάσταση είναι τώρα «προβλεπόμενη», δηλαδή και «βλέπω πριν συμβεί» και «τώρα είναι κατάλληλο για το εξής».
Ο κυκλικός χρόνος χαρίζει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να προγραμματίσει τις πράξεις του εν όψη της επόμενης Δευτέρας, που το μόνο σίγουρο είναι ότι θα επαναλαμβάνεται.
(1) Τούτο λοιπόν είναι ο χρόνος: ένας αριθμός της κίνησης ως προς το πρωτύτερο και το ύστερο.” Αριστοτέλης – Πραγματεία περί χρόνου Μέρος Πρώτο: Ο ορισμός του χρόνου, ΙΙΙ
(2) «Η Χαρούμενη Επιστήμη» – Αφορισμός 341, Φρίντιριχ Νίτσε
(3) “Event-Based Time in Three Indigenous Amazonian and Xinguan Cultures and Languages” Vera Da Silva Sihna
Εικόνα: Σαλβαντόρ Νταλί
*O Tiziano Calabrese είναι σύμβουλος Αρμονικής Σκέψης
e-mail: ask@tizianocalabrese.com
Facebook : «Αρμονική Σκέψη»
