Με θέμα: «Επιρροές της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής σκέψης στην Ιδεολογική Συγκρότηση του Ελευθερίου Βενιζέλου»
Στη Βρετανική Πρεσβεία της Αθήνας, με πρόσκληση από την πρέσβειρα ms Kate Smith, δόθηκε διάλεξη από τον Νικόλαο Παπαδάκη, γενικό διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”.
Το απόγευμα της Παρασκευής 13 Δεκεμβρίου, στο εμβληματικό νεοκλασικό κτήριο της πρεσβευτικής κατοικίας της Αγγλίας, στην οδό Λουκιανού 2 και Βασιλίσσης Σοφίας, στο κέντρο της Αθήνας, έδωσε διάλεξη ο Νικόλαος Παπαδάκης, γενικός διευθυντής του Ιδρύματος “Ελευθέριος Βενιζέλος” με θέμα “Επιρροές της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής σκέψης στην Ιδεολογική Συγκρότηση του Ελευθερίου Βενιζέλου”.
Το πανέμορφο αυτό νεοκλασικό, κτίστηκε από το 1930-1932 σε οικόπεδο που αγοράστηκε από τη δεύτερη σύζυγό του Ελ. Βενιζέλου, Έλενα Σκυλίτση, που ήθελε να κτίσει ένα σπίτι για τον σύζυγό της που μέχρι τότε δεν διέθετε.
Ανέθεσε το κτίσιμο στον διάσημο, εκείνη την εποχή, Αναστάσιο Μεταξά, που το τελείωσε σε δύο χρόνια. Όμως, ο Βενιζέλος δεν έμεινε εδώ αρκετά, και η παραμονή του εδώ συνδέθηκε με αρνητικά γεγονότα, όπως το χάσιμο των εκλογών το 1932, η απόπειρα δολοφονίας του το 1933 και η αυτοεξορία του Βενιζέλου στο Παρίσι, όπου και πέθανε το 1936.
Μετά τον θάνατο του Βενιζέλου, η Ελενα το πούλησε στη Βρετανική κυβέρνηση. Για κάμποσα χρόνια θα χρησιμοποιηθεί σαν Βρετανική πρεσβεία, και από το 1960 στεγάζει την Πρεσβευτική κατοικία. Εδώ φιλοξένησε, κατά καιρούς, διάσημους Βρετανούς Ηγέτες, όπως τον Τσώρτσιλ, την Θάτσερ, και άλλους.
Η εσωτερική εικόνα του σπιτιού σήμερα τίποτα ή ελάχιστα θυμίζει το σπίτι του Βενιζέλου. Κάπου διάβασα ή μου είπαν, πως μόνο οι πολυέλαιοι έχουν μείνει από την παλιά επίπλωση που έκανε η Έλενα.
Όμως, οι 21 Βρετανοί πρέσβεις που κατοίκησαν αυτό το σπίτι, έβαλαν τη θετική τους σφραγίδα. Έτσι, σήμερα υπάρχουν αξιόλογοι πίνακες του κόσμου, καθώς και εντυπωσιακά έπιπλα που ήρθαν από την Αγγλία.
Το ακροατήριο της διάλεξης απαρτιζόταν από καθηγητές πανεπιστημίου, ιστορικούς, δημοσιογράφους, και γενικά ανθρώπους του πνεύματος. Ανάμεσά τους διέκρινα την βουλευτή Χανίων κα Ντόρα Μπακογιάννη, τον πρώην βουλευτή και πρόεδρο του παραρτήματος του ιδρύματος στην Αθήνα, κ. Πρασιανάκη, την κα Λίλη Βενιζέλου, σύζυγο του Λευτέρη Βενιζέλου (εγγονού του Ελ. Βενιζέλου), την κα Φαλή Βογιατζάκη, πρόεδρο του μουσείου Γουλανδρή, τον κ. Θανάση Μαρτίνο, διοικητή Αγίου Όρους.
Την εκδήλωση άρχισε η ms Kate Smith που με άψογα ελληνικά μας έδωσε μια σφαιρική εικόνα του Βενιζέλου και της εποχής του.
Ο κ. Παπαδάκης μεταξύ των άλλων, τόνισε τα εξής :
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μεγάλωσε ανάμεσα στους καπετάνιους των κρητικών επαναστάσεων και ήρθε νωρίς σε επαφή με τα φιλελεύθερα ρεύματα, των οποίων ήταν φορέας η ευρωπαϊκή παροικία των Χανίων. Το 1886, φοιτητής στην Αθήνα, θα πει στον Αγγλο πολιτικό Τσάμπερλεν ότι το εθνικό αίσθημα υποχρεώνει τους Κρητικούς να αγωνίζονται για την πολιτική τους ελευθερία. Οι θέσεις του αυτές εξέφραζαν τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις του, που συμπορεύονταν με την εθνική αποκατάσταση της πατρίδας του.
Στα πρώτα βήματα της δικηγορικής του σταδιοδρομίας οι ορίζοντές του αγκαλιάζουν τη σύγχρονη διεθνή νομική σκέψη, από την οποία αναζητά απαντήσεις κυρίως στους τομείς του δημοσίου δικαίου και τη πολιτικής επιστήμης, που την περίοδο εκείνη ήταν στενά συνδεδεμένη με τη νομική. Είναι βέβαιο ότι οι επιδράσεις που δέχτηκε από τη διδασκαλία του συνταγματικού δικαίου στη Νομική Σχολή καθόρισαν τους δικαιοπολιτικούς του στόχους, όπως η ανεξιθρησκία και η διασφάλιση μιας ανεξάρτητης δικαιοσύνης.
Όμως, βαρύνοντα ρόλο στην πολιτική του σκέψη και δράση έπαιξε η ευρύτερη καλλιέργεια και η κλασική του παιδεία.
Ο Θουκυδίδης -τον οποίον ως γνωστόν μετέφρασε- κυρίως όμως ο Αριστοτέλης, είναι ο αρχαίος Ελληνας στοχαστής που άσκησε βαθιά επίδραση στις ιδέες του. Η βαθύτερη σχέση που πρέπει να διατηρεί η πολιτική με την ηθική και η υποχρέωση του πολιτικού να έχει ως οδηγό «πάσης πράξεώς του το κοινόν συμφέρον» είναι στις θέσεις του ιδεολογικού οπλοστασίου του Βενιζέλου, τις οποίες διακήρυξε επανειλημμένα και έχουν οργανική σχέση με τις πολιτικές αρχές του Αριστοτέλη. Η σύνθεση του αριστοτελικού ιδεώδους και των σύγχρονων ευρωπαϊκών ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων του διαφωτισμού, του φιλελευθερισμού, και της ριζοσπαστικής δημοκρατικής θεωρίας του 19ου αιώνα, θα αποτελέσουν βασικό άξονα της σκέψης και της δράσης του.
Ο κ. Παπαδάκης συνέχισε τονίζοντας ότι:
Η ριζοσπαστική κοινωνική νομοθεσία των προοδευτικών κυβερνήσεων, πρωτίστως της Γαλλίας και της Αγγλίας, αποτελούσε για τον Βενιζέλο πρότυπο για τη διαμόρφωση ενός προγράμματος κοινωνικής παρέμβασης του κράτους. Όμως, ως εμπειριστής, κάτι που αποτελεί χαρακτηριστικό των φωτισμένων φιλελεύθερων ηγετών, δεν ταυτίστηκε με τα ξένα πρότυπα ούτε προσκολλήθηκε δογματικά σε αυτά. Αναζήτησε έναν ελληνικό δρόμο για τον κοινωνικό εκσυγχρονισμό διότι, εκτός όλων των άλλων, η καθυστέρηση της χώρας, όπως και η ανυπαρξία των κρατικών δομών και των κοινωνικών θεσμών δεν του επέτρεπαν να εφαρμόσει από την πρώτη κυβρενητική του θητεία αυτούσιες τις μεταρρυθμίσεις της Γαλλίας και της Αγγλίας.
Η Ελλάδα, για να επιβιώσει, όφειλε να εκσυγχρονιστεί σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας και κοινωνικής ζωής και ταυτόχρονα, τη δεκαετία 1910-1920, να επιτύχει την εθνική της αποκατάσταση. Στην πραγματικότητα, το 1910, ο Βενιζέλος ξεκινούσε σχεδόν από το μηδέν. Χωρίς να δεχθεί καμιά κοινωνική πίεση, προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις, οι οποίες στις δυτικές χώρες είχαν κατακτηθεί έπειτα από μεγάλους αγώνες και θυσίες. Δεν αφύπνισε μόνο τους αστούς, αλλά και τους εργάτες, καθώς κατοχύρωσε νομοθετικά τα συνδικάτα και τους παρότρυνε να οργανωθούν σε αυτά, θεσμοθετώντας παράλληλα το δικαίωμα στην απεργία.
Ο ομιλητής έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στον ευρωπαϊστή Βενιζέλο επισημαίνοντας ότι:
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, και ενώ η χώρα προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της από τη Μικρασιατική Καταστροφή, αναζητά ένα νέο πρότυπο. Όπως επισημαίνουν ο Κωνσταντίνος Τσάτσος και ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, βρίσκει έμπνευση και διέξοδο στο ρεύμα για την πολιτική ενοποίηση των ευρωπαϊκών χωρών (Πανευρώπη), που εκδηλώθηκε την ίδια χρονιά, με εμπνευστή τον Κουντενχόβε-Καλλέργη (Richard Nicholaus Eijiro, κόμης Coudenhove-Kalergi), ο οποίος μαλιστα ήταν μακρινός απόγονος των ιστορικών κρητικών οικογενειών Καλλέργη και Φωκά. Ο Βενιζέλος, με την οικουμενική του σκέψη, συνέλαβε αμέσως ότι το ειρηνικό μέλλον των λαών της Γηραιάς Ηπείρου απαιτούσε την ένωσή της σε μια ισχυρή ομοσπονδία, της οποίας η Ελλάδα έπρεπε να είναι αναπόσπαστο μέλος. Δεν δίστασε καθόλου. Από την πρώτη στιγμή, μαζί με τον Νικόλαο Πολίτη, αγκάλιασε το κίνημα, που θα μπορούσε να αποτελέσει τη νέα Μεγάλη Ιδέα του Έθνους. Όσο ζούσε εξόριστος στο Παρίσι χωρίς αξιώματα, εκδήλωσε την ενθουσιώδη συνηγορία του, ενώ στο Α’ Συνέδριο για την Πανευρώπη, που έγινε στη Βιέννη το 1926, στάθηκε στο πλευρό των κορυφαίων ευρωπαϊστών. Και ο Κουντενχόβε-Καλλέργη μίλησε με θαυμασμό για τον «μεγάλο Ευρωπαίο και μεγάλο ευρωπαϊστή Βενιζέλο». Όταν το 1928 έγινε ξανά πρωθυπουργός έριξε το βάρος του υπέρ του σχεδίου του Αριστίντ Μπριάν, υπουργού Εξωτερικών και πρωθυπουργού της Γαλλίας τα χρόνια εκείνα, για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας. Δεν κλονίστηκε ούτε όταν οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κράτησαν επιφυλακτική στάση απέναντι στην οριστική πρόταση, που κατέθεσε ο Μπριάν τον Μάιο του 1930. Από τα μέλη της Κοινωνίας των Εθνών η Ελλάδα ήταν η μία από τις τέσσερις χώρες που υιοθέτησαν ανεπιφύλακτα το σχέδιο. Αυτή η θετική απάντηση έφερε την υπογραφή “Ελευθέριος Βενιζέλος”.
Κατέληξε στην ομιλία του υπενθυμίζοντας τις ευθύνες που έχει η Μεγάλη Βρετανία για τα αδιέξοδα που έχουν προκύψει. Υπήρξαν λάθη και από την ελληνική πλευρά, αλλά κυρίως από την επιμονή της τότε αγγλικής ηγεσίας, η οποία δεν δέχθηκε το στοιχειώδες δικαίωμα της Κύπρου για αυτοδιάθεση.
Τέλος, ευχαρίστησε την πρέσβειρα της Αγγλίας για την πρόσκληση να είναι ομιλητής σε αυτή την εμβληματική κατοικία που έζησαν ο Βενιζέλος με τη γυναίκα του, Ελενα, περίπου 3,5 χρόνια. Μετά το πέρας της εκδήλωσης, οδηγηθήκαμε στο μεγάλο σαλόνι όπου δεσπόζει η μορφή του Λόρδου Μπάιρον, όπου προσφέρθηκαν γευστικά εδέσματα και ποτό.
