Ονόματα αθλητικών σωματείων

Στὸ χῶρο τοῦ ἀθλητισμοῦ ὑπάρχουν σωματεῖα / σύλλογοι (“ὁμάδες” κατὰ τὴν πιὸ συνηθισμένη ὁρολογία) μὲ ὄνομα ἀπὸ τὴν ἀρχαία Ἑλλάδα καὶ μάλιστα ἀπὸ τὴ Μυθολογία. Ἀπόλλων, Ἄρης, Ἡρακλῆς εἶναι οἱ πιὸ γνωστὲς περιπτώσεις, τὰ ὀνόματα ὅμως αὐτὰ τὰ συναντᾶμε καὶ σὲ λιγότερο γνωστοὺς συλλόγους σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα.
Προσπαθώντας νὰ ἐξηγήσουμε αὐτὴν τὴν ἐπιλογή, θὰ σταθοῦμε πρῶτα στὸ νοηματικὸ φορτίο ποὺ κάθε ὄνομα ἔχει. Ἐκτός, δηλαδή, ἀπὸ τὸ ὅτι πρόκειται γιὰ “ἐπιφανεῖς” τοῦ ἀρχαίου κόσμου, ξεχωριστὴ αἴγλη δίνει τὸ ὅτι ἦταν ὀνόματα θεῶν, ἡμιθέων, ἡρώων μὲ θετικά, ἐννοεῖται, χαρακτηριστικά. Ἐπιπλέον, καὶ μὲ ἔμμεσο τρόπο, ὑποδεικνύεται σύνδεσμος ἀνάμεσα στὸ παρὸν καὶ στὸ παρελθόν, σύνδεσμος μὲ τὴν παράδοση, σπονδὴ στὴν (ἔνδοξη) Ἱστορία μας.
Διόλου εὐκαταφρόνητα αὐτά. Ἂς προστεθεῖ καὶ τὸ ὅτι κινητήρια δύναμη εἶναι ἡ ἐπιθυμία νὰ ἀποδοθεῖ τιμὴ (ἡ ὁποία εἶναι ἀμφίδρομη) σὲ πρόσωπα τοῦ μακρινοῦ παρελθόντος, ἔστω καὶ μυθικά. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ πρόσωπα ὑπαρκτὰ τῆς νεότερης καὶ τῆς σημερινῆς ἐποχῆς. Στοὺς δρόμους π. χ. ὅλων τῶν πόλεων εἶναι ἀναρτημένες πινακίδες μὲ τὸ ὄνομα διακεκριμένων προσώπων. Καὶ στὸ χῶρο, πάλι, τοῦ ἀθλητισμοῦ συναντᾶμε σωματεῖα μὲ ὀνόματα ὅπως Ἐλευθέριος Βενιζέλος, Ἰωάννης Καποδίστριας, Βιτσέντζος Κορνάρος, Διγενής, Καραϊσκάκης, Χαρίλαος Τρικούπης, Χάλης, Ἐμμανουὴλ Παπάς, καὶ πολλὰ ἄλλα.
Θέλησα νὰ ἀσχοληθῶ ἐπιτροχάδην μὲ τὰ ἀθλητικὰ σωματεῖα, μὲ τὴν ὑποψία ὅτι τὰ ὀνόματα πολλῶν ἀπὸ αὐτὰ παραπέμπουν στὴν ἀρχαιότητα. Δὲν ἔπεσα ἔξω, διαπίστωσα ὅμως συγχρόνως ὅτι καὶ ἀπὸ τὴ νεότερη ἐποχὴ ὑπάρχουν ἀνάλογα “δάνεια”. Ἀνέφερα προηγουμένως ὁρισμένα· προσθέτω καὶ τά: Γεωργάκης Ὀλύμπιος, Γρηγόρης Λιακατάς, Τόφαλος, Ἀκρίτες, Ζαφειράκης. Κοντὰ σὲ αὐτά, καὶ πρὶν ἀπὸ αὐτά, συνάντησα αὐτούσια ὀνόματα ἐπιφανῶν προσώπων τῆς ἀρχαιότητας: ἀπὸ τοὺς ὁμηρικοὺς ἥρωες Διομήδης, Αἴας / Αἴαντας, Ἀχιλλεύς, Πηλεύς, Ὀδυσσέας, Ἰδομενέας, Μυρμιδόνες, Ἀτρέας, Τριπτόλεμος, Νηλεύς. Ἀπὸ τὸν κόσμο τῶν θεῶν καὶ τῶν θεοτήτων: Ἄρης, Ἡρακλῆς, Κρόνος, Ποσειδώνας, Ἀπόλλων, Δίας, Ἀθηνᾶ, Αἴολος, Ἄρτεμις, Ἑρμῆς, Ζεύς, Ἥφαιστος, Προμηθεύς, Νέμεσις, Νηρέας, Νηρηίδες, Τρίτων, Πρωτέας. Ἀπὸ πρόσωπα ὑπαρκτά, γνωστὰ σὲ ὅλο τὸν κόσμο: Ὅμηρος, Ἡρόδοτος, Ἀριστοτέλης, Ἀλκαῖος, Ἡράκλειτος, Ἱπποκράτης, Ξενοφῶν, Πίνδαρος, Μέγας Ἀλέξανδρος, Θεμιστοκλῆς, Πυθαγόρας, Φίλιππος, Λεωνίδας. Ἀπὸ ξακουστὰ δημιουργήματα: Ἡνίοχος, Κολοσσός. Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ πρόσωπα λιγότερο ἢ καθόλου γνωστά, γιὰ τὰ ὁποῖα, ὅπως καὶ γιὰ ἄλλα ὀνόματα, αξίζει νὰ δοθοῦν ἐπιπλέον λεπτομέρειες. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρω:
Ἀμεινίας: ἀπὸ τὴν Παλλήνη, ἀδελφὸς τοῦ Αἰσχύλου. Ἀμύντας: ὄνομα βασιλέων τῆς Μακεδονίας. Ἀνδροσθένης: ἀπὸ τὴ Θάσο, ναύαρχος τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου. Ἀρίων: κιθαρωδός. Ἀρχέλαος: ὄνομα βασιλέων τῆς Μακεδονίας. Βύβων: ἀθλητὴς ἄρσεως βαρῶν. Δαμοκλῆς: δουλοπρεπὴς αὐλοκόλακας στὸ παλάτι τοῦ Διονυσίου Συρακουσῶν. Διαγόρας: Ρόδιος πυγμάχος. Διόγνητος: Κρητικὸς Ὀλυμπιονίκης. Ἐργοτέλης: Ὀλυμπιονίκης ἀπὸ τὴν Κνωσό. Εὐαγόρας: βασιλιὰς τῆς Σαλαμίνας Κύπρου. Εὔδαμος: Ὀλυμπιονίκης ἀπὸ τὴν Κῶ. Εὐκλῆς. μετέφερε τὸ μήνυμα τῆς νίκης στὸν Μαραθώνα. Θεαγένης: ἀθλητὴς παγκρατίου ἀπὸ τὴ Θάσο. Ἱπποβότες: ἀριστοκρατικὴ τάξη Χαλκιδέων. Ἴφιτος Ἠλεῖος ἥρωας μυθικός, ποὺ ἀναδιοργάνωσε τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες. Λεύκιππος, ἀπὸ τὰ Ἄβδηρα. Κόροιβος: Ὀλυμπιονίκης στὴν πρώτη Ὀλυμπιάδα, ἀπὸ τὴν Ἤλιδα. Μίλων: παλαιστὴς ἀπὸ τὸν Κρότωνα τῆς Κάτω Ἰταλίας. Μυρτάλη: τὸ πρῶτο ὄνομα τῆς μητέρας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου Ὀλυμπιάδας. Νέαρχος: Κρητικὸς ἀρχηγὸς τοῦ στόλου τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου. Νικοκλῆς: βασιλιὰς τῆς Πάφου. Καὶ κιθαρωδὸς ἀπὸ τὸν Τάραντα. Ξενόδαμος: Ὀλυμπιονίκης ἀπὸ τὴν Ἀντίκυρα. Πολυδάμας: Θεσσαλὸς Ὀλυμπιονίκης παγκρατίου. Πυθέας: ἔμπορος καὶ ἐξερευνητὴς ἀπὸ τὴ Μασσαλία. Σπάρτακος: ἐπαναστάτης ἀπὸ τὴ Θράκη. Φειδιππίδης: δρομέας ποὺ μετέφερε στὴ Σπάρτη τὸ μήνυμα τῆς νίκης στὸν Μαραθώνα. Φείδων: βασιλιὰς τοῦ Ἄργους.
Ἄλλη ὁμάδα ἀποτελοῦν ὀνόματα γεωγραφικὰ (πόλεων, τόπων, ποταμῶν) καὶ ἐθνικά: Ἀναγυροῦς, Δῆμος τῆς Ἀττικῆς. Ἀχέρων, ποταμὸς ποὺ συνδεόταν μὲ τὸν Ἅδη. Ἐρασίνος, ποταμὸς τῆς Ἀττικῆς. Ἰάλυσος (ἢ Ἰαλυσός), πόλη τῆς Ρόδου. Ἰλισσός, ὁ ποταμὸς τῆς Ἀττικῆς. Λιμηρά. Ἐπίθετο ἢ προσθήκη στὴν ὀνομασία τῆς λακωνικῆς Ἐπιδαύρου. Οἰσύμη, πόλη κοντὰ στὶς ἐκβολὲς τοῦ Στρυμόνα. Ὀγχηστός, πόλη τῆς Βοιωτίας. Φθία, περιοχὴ στὸ νοτιοανατολικὸ ἄκρο τῆς Θεσσαλίας. Κάμειρος, πόλη Ρόδου. Ὠλίαρος, ἀρχαῖο ὄνομα τῆς νήσου Ἀντίπαρος. Ἄβαντες: προϊστορικὸ ἑλληνικὸ φύλο στὴν Εὔβοια. Ἀμφικτύονες: οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν ἑλληνικῶν πόλεων στὶς Ἀμφικτυονίες. Δαναοί: ἑλληνικὴ φυλή, ἀπόγονοι τοῦ Δαναοῦ. Δρύοπες: ἀρχαῖος λαὸς μὲ συχνὲς μετακινήσεις στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο. Πελασγοί: κοινὴ ὀνομασία τῶν ἑλληνικῶν φυλῶν κατὰ τοὺς προϊστορικοὺς χρόνους.
Μεταξὺ Ἱστορίας καὶ μύθου ἀναφέρονται γενάρχες / ἱδρυτὲς πόλεων: Βύζας, ὁ γενάρχης τῶν Μεγαρέων. Θεσπρωτός, γιὸς τοῦ Λυκάονα, ἔδωσε τὸ ὄνομά του στὴν Θεσπρωτία. Κάδμος, ἱδρυτὴς καὶ πρῶτος βασιλιὰς τῆς Θήβας. Κέκρωψ, πρῶτος, μυθικός, βασιλιὰς τῆς Ἀθήνας. Λέβαδος. Ἀπὸ τὸ ὄνομά του ἡ πόλη ἀπὸ Μίδεια μετονομάστηκε σὲ Λεβάδεια. Μεδεών, πόλη στὴ Βοιωτία. Καὶ στὴ Φωκίδα καὶ στὴν Ἀκαρνανία. Νίσος, μυθικὸς βασιλιὰς τῶν Μεγάρων. Φαίαξ, ἀπὸ τὸν ὁποῖο οἱ Φαίακες τῆς Κέρκυρας. Φέρων, ἱδρυτὴς τῆς Βέροιας.
Ἀπὸ τὸ χῶρο ἀποκλειστικὰ τῆς Μυθολογίας συγκροτεῖται πολυμελὴς ὁμάδα ὀνομάτων. Ἄδωνις: γιὰ τὴν ὀμορφιά του τὸν ἐρωτεύτηκε ἡ Ἀφροδίτη. Αἰγέας /Αἰγεύς: πατέρας τοῦ Θησέα. Αἴθωνας / Αἴθων: ἐπίθετο τοῦ Ἥλιου, ὄνομα προσώπων. Ἀλμωπός: ἕνας ἀπὸ τοὺς Γίγαντες. Ἀμαζόνες: ἰδιότυπη φυλετικὴ ὁμάδα ἀποτελούμενη ἀπὸ γυναῖκες. Άμφιτρίτη: μία ἀπὸ τὶς Νηρηίδες. Ἀνδρομέδα: ὄμορφη κοπέλα ποὺ ἡ Ἀθηνᾶ μεταμόρφωσε σὲ ἀστερισμό. Ἀνταῖος: ἕνας ἀπὸ τοὺς Γίγαντες. Ἀργοναῦτες: ὅσοι ἔλαβαν μέρος στὴν ἐκστρατεία στὴν Κολχίδα γιὰ νὰ πάρουν τὸ χρυσόμαλλο δέρας. Ἀργώ: τὸ πλοῖο τῶν Ἀργοναυτῶν. Ἀριάδνη: ἡ κόρη τοῦ Μίνωα ποὺ βοήθησε τὸν Θησέα νὰ σκοτώσει τὸν Μινώταυρο. Ἀστερίων: κατὰ τὴ Μυθολογία, ὁ πρῶτος βασιλιὰς τῆς Κρήτης. Ἄτλας / Ἄτλαντας: ἀρχηγὸς τῶν Τιτάνων στὴν τιτανομαχία. Δαίδαλος: ὁ δημιουργὸς τοῦ λαβύρινθου στὴν Κνωσό. Δευκαλίων: ἥρωας, στὴν ἐποχὴ τοῦ ὁποίου ἔγινε καταστροφικὸς κατακλυσμός. Δωτιεύς: ὁ κάτοικος τοῦ “Δωτίου πεδίου”, γόνιμου τμήματος στὸ ἀνατολικὸ ἄκρο τῆς θεσσαλικῆς πεδιάδας. Ἐνιπεύς: ποτάμιος θεός. Ἑσπερίδες: θυγατέρες τοῦ Ἕσπερου. Εὐνίκη: Νηρηίδα ἢ Νύμφη τῶν πηγῶν. Ἰάσων: ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἀργοναυτικῆς ἐκστρατείας. Ἴκαρος: γιὸς τοῦ Δαίδαλου. Εὔρυτος: ἕνας ἀπὸ τοὺς Γίγαντες. Ἴφιτος: ὄνομα ἡρώων στὴ Μυθολογία. Καλλίστη: ἀπὸ τὸ Καλλιστώ, ποὺ ἦταν μία ἀπὸ τὶς Νύμφες. Κένταυρος: μυθικὸ τέρας, μισὸ ἄνθρωπος καὶ μισὸ ἄλογο. Κορύβαντες: μυθολογικὰ ὄντα μὲ ὀργιαστικοὺς χορούς. Λαπίθες: μυθολογικὰ ὄντα ἴδιας καταγωγῆς μὲ τοὺς Κένταυρους. Μινώταυρος: τὸ γνωστὸ τέρας ποὺ ζοῦσε στὸν Λαβύρινθο. Οἰνέας: βασιλιὰς τῆς Καλυδώνας. Ὀξύθεμις: Ὀλυμπιονίκης ἀπὸ τὴν Κορώνη στὸ ἀγώνισμα τοῦ σταδίου. Ὀρφέας / Ὀρφεύς: μουσικός, ἱδρυτὴς μυστηριακῶν τελετῶν. Πέλωψ: γιὸς τοῦ Τάνταλου, ἔδωσε τὸ ὄνομά του στὴν Πελοπόννησο. Περσέας: μεγάλος ἥρωας, γιὸς τοῦ Δία καὶ τῆς Δανάης. Πήγασος: φτερωτὸ ἄλογο. Πολυδεύκης: γιὸς τοῦ Δία, ἕνας ἀπὸ τοὺς Διόσκουρους. Ρῆσσος: βασιλιὰς τῆς Θράκης. Σίσυφος: καταδικάστηκε ἀπὸ τὸν Δία σὲ αἰώνια τιμωρία. Σκίρων: διαβόητος Κορίνθιος ληστής. Τάλως: γιγάντιος φύλακας τῆς Κρήτης. Τιτάν: ὑπερφυσικὸ ὂν τῆς Μυθολογίας. Φοῖνιξ: μυθικὸ πουλὶ ποὺ καιγόταν καὶ ξαναγεννιόταν ἀπὸ τὴ στάχτη του. Ὠρίων: διάσημος κυνηγός.
Τονίζω καὶ πάλι τὸ ὅτι ὅλα αυτὰ τὰ ὀνόματα (μικρὸ δεῖγμα γιὰ λόγους οἰκονομίας) εἶναι οἱ ἐπίσημες ὀνομασίες ἀθλητικῶν σωματείων (ὑποθέτω ὅτι πολλὰ εἶναι παντελῶς ἄγνωστα). Καὶ ἔχει αὐτὸ ἰδιαίτερη σημασία, καθὼς ἀποκαλύπτει τὴ διάθεση τῶν κατὰ περίπτωση ὑπευθύνων νὰ ἐπιλέξουν ὄνομα ποὺ συνδέεται εἴτε μὲ τὸ παρελθὸν καὶ μὲ τὴν Ιστορία τοῦ τόπου των εἴτε μὲ τὸν ἀνομολόγητο στόχο νὰ παραπέμψουν σὲ θετικὰ γνωρίσματα τοῦ “τιμώμενου” προσώπου, προκειμένου νὰ λειτουργήσει ὁ ὑπαινιγμὸς ὅτι αὐτὰ τὰ γνωρίσματα τὰ διαθέτει καὶ ὁ τιμῶν. Τὸ ἂν πρόκειται γιὰ ταύτιση δὲν μποροῦμε νὰ τὸ ἀποκλείσουμε (γιὰ τὴν ἔννοια τῆς ταύτισης εἶχα γράψει σὲ προηγούμενο σημείωμα -13.8.2022, 43). Ἀσφαλῶς ὅμως ὑπάρχει μιὰ μορφὴ παραλληλισμοῦ ἢ παρομοίωσης, καθὼς προβάλλονται καὶ τονίζονται ἰδιότητες ἀποδεκτὲς ἀπὸ μεγάλο μέρος τῆς κοινωνίας.
Μπορῶ νὰ ἐπαναλάβω ἐδῶ τοῦτο (Χ.Ν. 28.7.2018, 26, «Κύρια ονόματα από την Ελληνική Μυθολογία»): «Ἕνα στοιχεῖο ἄξιο θαυμασμοῦ εἶναι τὸ ὅτι ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῶν μύθων τὰ ὀνόματα αὐτὰ πέρασαν καὶ χρησιμοποιήθηκαν γιὰ πρόσωπα ὑπαρκτὰ τόσο κατὰ τὴν ἀρχαιότητα (στὴν πραγματικὴ ζωὴ ἢ στὴ λογοτεχνία) ὅσο καὶ κατὰ τὰ νεότερα χρόνια, μέχρι σήμερα». Μόνο ποὺ ἐδῶ χρησιμοποιήθηκαν γιὰ τὴν ὀνομασία ἀθλητικῶν σωματείων.

*Ο Γεώργιος Ἰ. Λουπάσης
είναι φιλόλογος