Όψεις της ταυτότητας των Τουρκοκρητικών του Bodrum, δηλαδή της Αλικαρνασσού στα παράλια της Μικρά Ασίας, αναδεικνύονται μέσα από το βιβλίο της Ελένης Ψαραδάκη, “Μνήμες πατρίδων” που παρουσιάστηκε το απόγευμα του Σαββάτου στον πολυχώρο των εκδόσεων Ραδάμανθυς (οδός Γ. Ξέπαπα 7), στα Χανιά.
Πρόκειται μια μια ανθρωπολογική μελέτη με ιστορικά στοιχεία που βασίζεται στην διδακτορική διατριβή της Ηρακλειώτισσας Ελένης Ψαραδάκη η οποία επισκέφθηκε κι έζησε για μεγάλα τακτικά διαστήματα στο Bodrum για τις ανάγκες της έρευνας που περιλαμβάνει περίπου 40 αφηγήσεις Τουρκοκρητικών τρίτης και τέταρτης γενιάς.
Όπως ανέφερε η συγγραφέας, μέσα από το βιβλίο ξετυλίγονται «μνήμες πατρίδας, για την κρητικότητα, για το πώς οι απόγονοι των ανταλλάξιμων συνεχίζουν και διατηρούν το στοιχείο της καταγωγής τους 100 χρόνια σχεδόν μετά από την ανταλλαγή. Κι έχει ενδιαφέρον γιατί βλέπουμε πολλά κοινά στοιχεία που συσχετίζονται με τον τόπο μας, όπως η εμφάνιση, η μουσική, το φαγητό κ.α Στο διάστημα που έμενα εκεί, οι απόγονοι των ανταλλάξιμων οι Τουρκοκρητικοί στα παράλια του Bodrum έκαναν αναφορές στην καταγωγή, την κρητική τους ταυτότητα και στοιχεία που τους διακρίνουν από τους ντόπιους. Οι μνήμες και οι εμπειρίες της ζωής τους έχουν μεταβιβαστεί μέσω των γενεών και συνεχίζουν να διατηρούνται όψεις ταυτότητας και κρητικότητας. Έχει ενδιαφέρον να δούμε την άλλη πλευρά της ανταλλαγής, δηλαδή των ανθρώπων που μαζί με τους Μικρασιάτες ακολούθησαν την αντίστροφη πορεία. Να δούμε την άλλη όψη της ιστορίας αφού δεν υπάρχουν πολλές έρευνες για αυτούς και πολλοί δεν γνωρίζουν τι απέγιναν αυτοί οι άνθρωποι. Μέσα από το βιβλίο έρχονται στο φως στοιχεία που έχουν να κάνουν με τις ζωές αυτών των ανθρώπων».
Για το βιβλίο μίλησαν ο τουρκολόγος, ιστορικός, διδάσκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Γιώργος Λιμαντζάκης, ο πρώην βουλευτής, επίτιμος μέλος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης Σήφης Μιχελογιάννης, η μεταφράστρια, διερμηνέας Οζλέμ Πελαγία Τσέγκα και ο καλλιτέχνης Νίκος Μπλαζάκης.
«Δεν είναι μόνο μια ιστορική έρευνα αλλά και μια λογοτεχνική αποτύπωση που αφορά τις μνήμες των χαμένων πατρίδων» ανέφερε ο κ. Σήφης Μιχελογιάννης και πρόσθεσε: «υπάρχει αρκετή οδύνη σε αυτούς τους ανθρώπους, που έχουν δυο πατρίδες μέσα τους. Χάνουν την μια πατρίδα, εγκαθίστανται σε μια άλλη, μα μέσα στην μνήμη τους, υπάρχει το πνεύμα και η ψυχή της πατρίδας που άφησαν. Βέβαια η ιστορία των Τουρκοκρητικών έχει ενδιαφέρον από πολλές απόψεις, για την ζωή τους εδώ πριν την αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών αλλά και για το πώς τους είδε μετά η τουρκική κοινωνία».
Η Οζλέμ Πελαγία Τσέγκα, Κρητικής καταγωγής που γεννήθηκε στην Σμύρνη επεσήμανε πως «οι δικοί μου δεν είχαν καμία σχέση με την Ανατολή και βρέθηκαν στην Σμύρνη. Εγώ ως Τρίτη γενιά άκουγα πάντα τους Τούρκους να μας αποκαλούν «Ρωμιόσπορους», «ανάμεικτους», «Γκιαούρηδες». Όμως οι άνθρωποι που εγκαταστάθηκαν εκεί συνέχισαν να ζουν όπως ήταν στην Κρήτη, διατηρώντας την ντοπιολαλιά, την κουλτούρα, την κουζίνα κτλ Η μισή Σμύρνη (ο πληθυσμός) είναι με καταγωγή από εδώ από την Κρήτη».
Ο Γιώργος Λιμαντζάκης – που έχει εκδώσει επίσης βιβλίο για τους Τουρκοκρήτες και το κρητικό ζήτημα- τόνισε πως το βιβλίο της Ελ. Ψαραδάκη, έχει έναν χαρακτήρα επίκαιρο δεδομένου ότι διανύουμε την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική καταστροφή. Ωστόσο πρωτοτυπεί ως προς το ότι « ακολουθεί την αντίστροφη πορεία από τις αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες Μικρασιάτες, Ποντίους, Θράκες που ήρθαν στην Ελλάδα την περίοδο αυτή. Ακολουθεί την πορεία μερικών εκατοντάδων οικογενειών από την Κρήτη, κυρίως την ανατολική, που μεταφέρθηκαν και εγκαταστάθηκαν κυρίως στην Αλικαρνασσό, στο Bodrum της Τουρκίας, απέναντι από την Κω. Πρόκειται για μια ανθρωπολογικής φύσης έρευνα που έκανε η συγγραφέας στον τόπο αυτό από το 2013 μέχρι το 2016, σε 4 διαφορετικές επισκέψεις. ‘Εχει ενδιαφέρον να δούμε την προσαρμογή αυτών των ανθρώπων: εκπατρίστηκαν παρά την βούληση τους και αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα ενός τόπου που δεν είχαν ξανά πάει ποτέ».
«Το βιβλίο με συγκίνησε διότι οι μαρτυρίες των Τουρκοκρητικών μου θύμισαν τις αφηγήσεις της προγιαγιάς μου που ήρθε από την Μικρασία στην Σπλάντζια. Ευχαριστήθηκα την ανάγνωση του βιβλίου και μου δημιούργησε έντονα συναισθήματα» επεσήμανε μεταξύ άλλων ο Νίκος Μπλαζάκης. Την εκδήλωση χαιρέτισε ο υπεύθυνος των εκδόσεων Ραδάμανθυς Χρήστος Τσαντής.
