Την Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου 2025 πραγματοποιήθηκε στο Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή, η δεύτερη διάλεξη του τρίτου κύκλου «Προστασία της Φύσης Lab» της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), με θέμα: «Ο νέος ευρωπαϊκός νόμος για τη βιοποικιλότητα και οι υποχρεώσεις για την Ελλάδα»
Οπως αναφέρει η σχετική ενημέρωση από την ΕΕΠΦ «ο Φώτης Παπούλιας (τ. υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος) παρουσίασε τα βασικά σημεία του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 2024/1991 και ανέλυσε τις υποχρεώσεις της Ελλάδας και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την προστασία της βιοποικιλότητας.
Ο κ. Παπούλιας τόνισε την κρισιμότητα της κατάστασης από τη συνεχιζόμενη υποβάθμιση των οικοσυστημάτων και την απώλεια της βιοποικιλότητας αναφέροντας πως:
Πάνω από το 80% των οικοτόπων είναι σε κακή ή ανεπαρκή κατάσταση διατήρησης. Οι τυρφώνες, οι λειμώνες και οι θίνες πλήττονται περισσότερο.
Από τη δεκαετία του 1990 έχουν χαθεί 32% των πτηνών γεωργικών εκτάσεων, 40% των πεταλούδων λειμώνων – σε μερικές περιοχές έως το 80% των εντόμων επικονίασης.
‘Εως και το 70% των εδαφών δεν είναι υγιή
Την τελευταία δεκαετία το 71% των πληθυσμών των ιχθύων και το 60% των πληθυσμών των αμφίβιων έχουν υποστεί μείωση
Ο πληθυσμός ενός στα τρία είδη μελισσών και πεταλούδων στην ΕΕ παρουσιάζει μείωση.
Ως άμεσα αίτια επισήμανε τις αλλαγές στις χρήσεις της γης και της θάλασσας, την υπερεκμετάλλευση οργανισμών, την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση και την εμφάνιση χωροκατακτητικών ξενικών ειδών.
Στη συνέχεια, ο κ. Παπούλιας παρουσίασε αναλυτικά τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 2024/1991, που αποτελεί τον πρώτο νόμο για τη φύση στην ΕΕ μετά από 30 χρόνια και τον πρώτο για την αποκατάσταση της φύσης, μία δέσμευση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα και των διεθνών μας υποχρεώσεων.
Όπως ανέφερε, ο νέος Κανονισμός, που στοχεύει και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, προβλέπει την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοτόπων σε ξηρά και θάλασσα σε ποσοστά 30% έως το 2030, 60% έως το 2040 και 90% έως το 2050. Περιλαμβάνει επίσης την απομάκρυνση τεχνητών φραγμών για την αποκατάσταση 25.000 χιλιομέτρων φυσικής ροής ποταμών, καθώς και τη διασφάλιση μηδενικής καθαρής απώλειας αστικού πρασίνου έως το 2030 και τη συνεχή αύξησή του στη συνέχεια. Παράλληλα, δίνει έμφαση στην αύξηση των πληθυσμών επικονιαστών και τη λήψη ειδικών μέτρων για τα γεωργικά και δασικά οικοσυστήματα, ενώ θέτει ως στόχο τη φύτευση 3 δισεκατομμυρίων δέντρων στην ΕΕ έως το 2030. Ο κανονισμός συνοδεύεται από αυστηρούς μηχανισμούς παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων προόδου από τα κράτη-μέλη, με σαφή χρονοδιαγράμματα και με προβλέψεις για τη χρηματοδότηση των μέτρων.
Ο κ. Παπούλιας ανέλυσε τις υποχρεώσεις της Ελλάδας για τον Κανονισμό, οι οποίες περιλαμβάνουν την έγκαιρη κατάρτιση και εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Αποκατάστασης με ανοιχτές διαδικασίες, την αξιοποίηση της εμπειρίας στην αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, τη βελτίωση των δεδομένων παρακολούθησης της κατάστασης οικοσυστημάτων, την αξιοποίηση δυνατοτήτων χρηματοδότησης και τη διασφάλιση της διάρκειας και της συνέχειας των δράσεων αποκατάστασης.
Επιπλέον, αναφέρθηκε στη συμπληρωματικότητα με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν στην Ελλάδα για την εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας για τη φύση (οδηγίες Οικοτόπων και Πτηνών), όπως η ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου για το Natura 2000, η πλήρης εφαρμογή της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης κατά την περιβαλλοντική αδειοδότηση, η επικαιροποίηση κρίσιμων χωροταξικών πλαισίων και η τήρηση των μέτρων προστασίας. Όπως είπε, μάλιστα, η εφαρμογή του Κανονισμού δεν αποτελεί απλώς μια νομική υποχρέωση, αλλά και μια εθνική ευκαιρία για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής και οικονομικής ανθεκτικότητας της χώρας.
Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, τόνισε τη σημασία της αξιοποίησης συνεργειών με άλλες πολιτικές της ΕΕ, της ευαισθητοποίησης του κοινού και της μακροπρόθεσμης δέσμευσης για την επίτευξη των στόχων του κανονισμού.
Ο Vito Emanuele Cambria, διαχειριστής του ευρωπαϊκού έργου LIFE PRIMED: Προστασία και Διαχείριση Οικοτόπων Προτεραιότητας σε Μεσογειακές Παράκτιες Περιοχές, παρουσίασε τις δράσεις του έργου για την αποκατάσταση οικοτόπων προτεραιότητας στο Δέλτα του Νέστου στην Ελλάδα και στο δάσος Bosco di Palo Laziale στην Ιταλία.
Όπως ανέφερε, η μεσογειακή παράκτια ζώνη αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις λόγω της υποβάθμισης των δασικών και υδάτινων οικοτόπων. Στο Δέλτα του Νέστου:
Υπάρχουν 28 τύποι οικοτόπων, 307 είδη πουλιών (34 απειλούμενα), 20 είδη θηλαστικών, 21 είδη ψαριών και 33 είδη αμφιβίων και ερπετών.
Έχει μειωθεί δραματικά το παρόχθιο δάσος Κοτζά Ορμάν από 12.000 εκτάρια το 1920 σε μόλις 1.700 εκτάρια σήμερα.
Κύριες απειλές: ρύθμιση ροής του ποταμού και αποστραγγιστικά έργα, εξάπλωση ξενικών ειδών, υπερβόσκηση και αλλαγές στη χρήση γης.
Το έργο LIFE PRIMED στοχεύει στην καινοτόμο αποκατάσταση και διαχείριση δασικών και υδάτινων οικοτόπων, διασφαλίζοντας τη μακροπρόθεσμη προστασία τους.
Στο Δέλτα του Νέστου, επικεντρώνεται στην αποκατάσταση του παρόχθιου δάσους (οικότοπος 91E0*), μέσω της χαρτογράφησης και αξιολόγησης της κατάστασης των δασών και της φύτευσης αυτόχθονων ειδών όπως Alnus glutinosa και Populus alba.
Παράλληλα, το έργο στοχεύει στη διατήρηση των εποχικών μεσογειακών λιμνών (οικότοπος 3170*), μέσω της αποκατάστασης του υπάρχοντος λιμνίου, της δημιουργίας νέων λιμνών συνολικής επιφάνειας 0,1 εκταρίου και μέσω υδραυλικών παρεμβάσεων για βελτίωση της υδρολογικής ισορροπίας με σύστημα παρακολούθησης και αυτόματης παροχής νερού.
Μία άλλη δράση του έργου αφορά τη διαχείριση ξενικών ειδών, ιδιαίτερα της Amorpha fruticosa. Για τον περιορισμό της δοκιμάζονται πειραματικά τεχνικές, όπως η σκίαση, η χρήση γεωυφασμάτων και οι στοχευμένες φυτεύσεις, ενώ ως αποτελεσματικότερη μέθοδος προτείνεται η ελεγχόμενη βόσκηση.
Στην Ιταλία, το πρόγραμμα επικεντρώνεται στην αποκατάσταση του Bosco di Palo Laziale μέσω της φύτευσης 2.500 δέντρων ιθαγενών ειδών και της δημιουργίας ενός προηγμένου συστήματος συλλογής και χρησιμοποίησης όμβριων υδάτων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του δάσους και των εποχικών λιμνίων.
Ο κ. Cambria αναφέρθηκε επίσης στις προκλήσεις που αντιμετώπισε το έργο, όπως οι αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες, οι συγκρούσεις μεταξύ κανονισμών και η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των αρχών. Τέλος, ανέδειξε την ανάγκη δημιουργίας των Εθνικών Σχεδίων Αποκατάστασης και ενός ελληνικού δικτύου ειδικών για την υποστήριξη εφαρμογής του Κανονισμού.
