Οραματική πρόταση για τη Νέα Χώρα μέσα από διπλωματική εργασία Αρχιτεκτόνων – Μηχανικών

Πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ένας παλιός βιομηχανικός χώρος μέσα στον αστικό ιστό της πόλης και να μετατραπεί σε ένα σύγχρονο τοπόσημο; Τι χρήσεις θα μπορούσε να έχει ώστε να απαντά στις σημερινές ανάγκες των κατοίκων αλλά και να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για τους ξένους επισκέπτες;

Aυτά είναι μερικά από τα βασικά ερωτήματα που κλήθηκαν να απαντήσουν οι νεαρές αρχιτέκτονες μηχανικοί Πωλίνα Γουμενάκη – Παυλάκη και Καλλιρρόη Κασιωτάκη κατά την εκπόνηση της διπλωματικής τους εργασίας που παρουσιάστηκε το 2020 και αφορούσε το πολυσυζητημένο οικόπεδο που βρίσκονταν το παλιό εργοστάσιο της ΑΒΕΑ στη Νέα Χώρα.
Μια εργασία, με επιβλέποντες καθηγητές τους Δημήτρη Κονταξάκη από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Δημήτρη Αντωνίου από το Πανεπιστήμιο Πατρών, την οποία δημοσιεύουν σήμερα τα “Χ.ν.” καθώς επαναφέρει στο προσκήνιο τις δυνατότητες αξιοποίησης που υπήρχαν για το παλιό εργοστάσιο (χωρίς δυστυχώς αυτές να υλοποιηθούν όπως οι μέχρι σήμερα εξελίξεις δείχνουν), αλλά συγχρόνως μπορεί να λειτουργήσει και ως πυξίδα και οδηγό για τις όποιες άλλες περιπτώσεις αξιοποίησης χώρων και κτηρίων μπορούν να προκύψουν στο μέλλον στα Χανιά.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ

Η ΑΒΕΑ, η ελαιουργική βιομηχανία παραγωγής σαπουνιού, ιδρύθηκε το 19ο αιώνα στο κέντρο της πόλης των Χανίων, δυτικά των τειχών του Ενετικού λιμένα. Πάντα συνυφασμένη με τα κοινωνικά δρώμενα του τόπου, πέρα από τις οικονομικές ευκαιρίες που έδωσε στους ντόπιους, απέκτησε παγκόσμια αναγνώριση λόγω της ασυναγώνιστης ποιότητας του σαπουνιού της από το εξαίρετο κρητικό ελαιόλαδο.
Αν και τα σχέδια ανάπτυξης της περιοχής οδήγησαν στην απομάκρυνση του εργοστασίου από το κέντρο της πόλης και στην κατεδάφιση των κτισμάτων, το παλιό λεβητοστάσιο με τα εμβληματικά φουγάρα της ΑΒΕΑ ανακηρύχτηκαν διατηρητέα μνημεία της τοπικής βιομηχανικής κληρονομιάς. Στο έδαφος του οικοπέδου παραμένουν χαραγμένα τα αποτυπώματα από τα κτίρια που κατεδαφίστηκαν.
Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός δε θα μπορούσε να αγνοήσει μια τέτοια ταυτότητα και αξία για τον τόπο, έτσι οραματίζεται την Ανάδυση μίας Βιο Εκδοχής της ΑΒΕΑ που στοχεύει στην ανάδυση της ιστορίας της, μέσα από τη στέγαση χρήσεων στα αποτυπώματα και τις ογκοπλασίες των παλαιών κτηρίων. Η επιλογή των χρήσεων βασίζεται στο χαρακτήρα της περιοχής, τις ανάγκες της και το δίδαγμα που περνάει η ιστορία της ΑΒΕΑ για την καλλιέργεια και αξιοποίηση του τοπικού πλούτου.

ΠΑΡΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ

Παρατηρώντας ότι αν και οι κενοί χώροι της ευρύτερης περιοχής καλύπτουν σημαντικό ποσοστό του αστικού χώρου, ελάχιστοι από αυτούς έχουν αξιοποιηθεί, με αποτέλεσμα την έλλειψη πρασίνου και ελεύθερου δημόσιου χώρου. Έτσι, στην περιοχή μελέτης, επιλέγεται η τοποθέτηση εκμεταλλεύσιμων φυτών της κρητικής χλωρίδας, υπό τη μορφή θεματικών πάρκων και αστικών καλλιεργειών. Παραδειγματιζόμενοι από την παραγωγική διαδικασία του εργοστασίου, οι επισκέπτες θα μπορούν να περιπλανηθούν σε αρωματικούς βοτανόκηπους, να επεξεργαστούν καρπούς και έλαια σε ειδικά διαμορφωμένα εργαστήρια, ακόμα και να καλλιεργήσουν εδώδιμα φυτά. Το παραλιακό μέτωπο, στο βόρειο τμήμα του οικοπέδου, που ενώνει το ενετικό λιμάνι με τη συνοικία της Νέας Χώρας, χαρακτηρίζεται από το πιο δημόσιο χαρακτήρα του οικοπέδου οπότε εκεί τοποθετούνται οι πιο εξωστρεφείς χρήσεις: τα κτήρια των Workshops. Ενοικιαζόμενοι χώροι που προσφέρονται στο κοινό, κατάλληλοι να φιλοξενήσουν σεμινάρια ή ατομικές πρωτοβουλίες για καλλιέργεια, συγκομιδή, επεξεργασία και πλήρη αξιοποίηση των τοπικών προϊόντων μέσα στα ειδικά διαμορφωμένα και εξοπλισμένα εργαστήρια.

ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΛΙΟΥ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ

Προκειμένου να μην εμποδίζεται η προσπελασιμότητα και η θέα από και προς το διατηρητέο και τη θάλασσα, το συγκρότημα των Workshops υποχωρεί σε ύψος και τα δώματα του γίνονται βατά, συνέχεια του αστικού χώρου. Για να μην αλλοιωθούν οι ογκοπλασίες των παλαιών κτηρίων, και προς τιμήν αυτών που κατεδαφίστηκαν τελευταία, το σχήμα τους διατηρείται με τη μορφή αστικών στεγάστρων. Ανάμεσά τους δεσπόζει ένα θερμοκήπιο, σήμα κατατεθέν των αγροτικών δραστηριοτήτων. Είναι το μόνο που σε ύψος εκτείνεται πάνω από το επίπεδο του δρόμου για να προσελκύσει τους περαστικούς. Μέσα από τη διαφάνεια του επιτυγχάνεται η οπτική σύνδεση μεταξύ του του εξωτερικού χώρου και των εσωτερικών δραστηριοτήτων.

ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟ

Στην καρδιά της περιοχής μελέτης, το διατηρητέο κτήριο μετατρέπεται σε εκθεσιακό χώρο. Ως μουσείο του εαυτού του, μέσα από μια πορεία ανάμεσα από το βιομηχανικό εξοπλισμό προσφέρει μία τρισδιάστατη βιωματική εμπειρία της βιομηχανικής κληρονομιάς. Στόχος της έκθεσης είναι η αναβίωση της ιστορίας του οικοπέδου και του ρόλου της ΑΒΕΑ, ο οποίος ενισχύεται ανεγείροντας τις ογκοπλασίες των παλαιών κτισμάτων του οικοπέδου πάνω στα αποτυπώματά τους.

ΧΩΡΟΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

Ο χώρος μπροστά από το διατηρητέο θα αποτελέσει μέρος συγκέντρωσης, εκτόνωσης και αναψυχής υπό τη μορφή πλατείας. Η αναψυχή ενισχύεται με ένα zero waste all-day Restaurant – Bar, πλαισιωμένο από πράσινο, με θέα το διατηρητέο και το θαλάσσιο ορίζοντα. Στα πλαίσια της αειφορίας, η γαστρονομία που προωθείται, μπορεί να αποτελέσει προϊόν του βιώσιμου τουρισμού. Σεβόμενο το περιβάλλον, τα τρόφιμα και την θρεπτική τους αξία, χρησιμοποιεί τοπικά προϊόντα που καλλιεργούνται στο σύνολο του οικοπέδου, προμηθεύεται από τοπικούς παραγωγούς και παράλληλα αποσκοπεί στη μείωση του food waste. Έτσι προωθείται το μοντέλο αειφορίας μέσα από μία επιχείρηση υψηλής τοπικής γαστρονομίας.

ΣΙΛΟ – ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ

Το νότιο τμήμα της περιοχής μελέτης είναι πιο απομονωμένο και ήσυχο καθώς περιβάλλεται ως επί το πλείστον από κατοικίες. Δείχνοντας σεβασμό στο χαρακτήρα της γειτονιάς της γύρω περιοχής αλλά και αξιοποιώντας την τουριστική επισκεψιμότητα, δημιουργείται ένα Urban Hotel, που παράλληλα με όλες τις ανέσεις και υπηρεσίες ενός ξενοδοχείου, οι θαμώνες θα έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν στις κρητικές καλλιέργειες, να συμμετέχουν στη σπορά και τη συγκομιδή, ακόμα και να θέσουν υπό την ευθύνη τους μικρά μποστάνια. Έτσι, προκύπτει ένας εναλλακτικός τουρισμός με τη δυνατότητα της αγροτικής εμπειρίας.
Στο έδαφος και στις παλιές φωτογραφίες γίνεται διακριτή η ύπαρξη δύο συστάδων από σιλό. Στο πλαίσιο της αναβίωσης της βιομηχανικής κληρονομιάς, τα κυκλικά αποτυπώματα ανεγείρονται ως ξεχωριστές μονάδες που ενώνονται με υπαίθριες γέφυρες, αφορμώμενες από το βιομηχανικό αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο, για να στεγάσουν το Urban Hotel. Έτσι, προσφέρεται στους επισκέπτες μία μοναδική εμπειρία, αυτή της κατοίκησης σε σιλό.