» Ο καθηγητής και συγγραφέας Greg Mills, επικεφαλής του Ινστιτούτου
Brenthrst ακολουθεί με το ποδήλατό του τα… ίχνη της Μάχης της Κρήτης
Βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την ικανότητα της Κρήτης να επουλώσει τόσο γρήγορα τα τραύματα του β’ παγκοσμίου πολέμου και να μετατραπεί σε έναν τουριστικό μαγνήτη
Από τη Νότιο Αφρική ταξίδεψε στην Ελλάδα στο πλαίσιο έρευνας για το νέο του βιβλίο για το προσφυγικό.
O καθηγητής και συγγραφέας Greg Mills, επικεφαλής του Ινστιτούτου Brenthrst στο Γιοχάνεσμπουργκ αυτές τις μέρες ακολουθεί τα ίχνη της Μάχης της Κρήτης… με το ποδήλατό του και εντυπωσιασμένος από την ομορφιά της ενδοχώρας των Χανίων, εκτιμά πως ο κορωνοϊός μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για να ενισχυθεί με ποιοτικά χαρακτηριστικά και εναλλακτικές μορφές, το τουριστικό προϊόν της περιοχής μας.
Τον συναντήσαμε στο ιστορικό καφέ «Κήπος» με ποδηλατική περιβολή -καθώς όπως μας πληροφόρησε έχει ήδη διανύσει 500 χλμ με το ποδήλατο στον νομό Χανίων -και είχαμε μαζί του μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του προσφυγικού ζητήματος αλλά και για το Κρητικό τουριστικό «θαύμα».
•Τι σας έφερε εδώ στην Ελλάδα;
Το ίδρυμα που διευθύνω, το Brenthrst foundation στην Νότιο Αφρική έχει ρόλο συμβούλου της Κυβέρνησης πάνω στη χάραξη πολιτικής για σημαντικά ζητήματα, όπως τη διαχείριση του ολοένα και αυξανόμενου πληθυσμού και την δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών ζωής και εργασίας, ώστε να περιοριστούν οι προσφυγικές ροές. Συνεργαζόμαστε με το «Δικτύο για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη» που διευθύνει η κα Άννα Διαμαντοπούλου και στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής, επισκέφθηκα την Ελλάδα.
Πέρασα τρεις μήνες στην Σάμο, στο Βαθύ, μελετώντας το προσφυγικό για το νέο μου βιβλίο, έπειτα πήγα στους Δελφούς και τώρα είμαι στα Χανιά όπου έχω περάσει ήδη 10 ημέρες.
•Στην αναφορά σας περιγράφετε την προσφυγική δομή στο Βαθύ της Σάμου, σαν μια «παραγεμισμένη κόλαση» την οποία μάλιστα «μπορείς να μυρίσεις, πριν καν την δεις». Μιλήστε μας για την εμπειρία σας εκεί.
Η Σάμος αποτελεί μια τέλεια αναπαράσταση της πίεσης που ασκεί η Αφρική με τις μεταναστευτικές/ προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη και την ικανότητα της διαχείρισής τους σε θεσμικό επίπεδο από τις χώρες που δέχονται τις ροές. Είναι το τέλειο παράδειγμα αποτυχίας: Αποτυχίας των χωρών προέλευσης να δημιουργήσουν ανεκτές οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες για τους πολίτες τους, αποτυχίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όλων όσων προσπαθούν να σταθεροποιήσουν τις χώρες αυτές (Συρία, Αφγανιστάν, Αφρικανικές χώρες) -γιατί μετά από τόσες προσπάθειες και τόσα χρήματα, το να εξακολουθείς να έχεις αυτό το αποτέλεσμα, είναι αποτυχία – και τρίτον, της δικής μας αποτυχίας να διαχειριστούμε τις συνέπειες. Διότι αντί να αντιληφθούμε ότι πρόκειται για ένα πανανθρώπινο πρόβλημα, αντί να το παγκοσμιοποιήσουμε, το περιορίσαμε στην Ευρώπη και ακόμα περισσότερο στην Ελλάδα, στα νησιά, φτιάξαμε γκέτο.
Γι’ αυτό στο βιβλίο μου η εισαγωγή θα είναι αφιερωμένη στην ιστορία της Σάμου.
•Συνομιλήσατε με Αφρικανούς πρόσφυγες εκεί; Τι σας είπαν;
Στη Σάμο το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων είναι Αφρικανοί και αυτήν την περίοδο η μεγαλύτερη ομάδα είναι από το Κονγκό. Πέρασα χρόνο συνομιλώντας μαζί τους για την εμπειρία τους, για το πώς έφτασαν εκεί, τι περίμεναν να βρουν. Τους πήρε έναν χρόνο περίπου να φτάσουν στην Σάμο. Πήγαν στην Κένυα πέρασαν στην Υεμένη κι από εκεί στην Τουρκία. Νέοι άνθρωποι, απελπισμένοι έχουν κολλήσει εκεί. Θέλουν να πάνε Βρετανία, Γερμανία Γαλλία, κάπου που να μπορούν να δουλέψουν.
Δεν είναι όλοι πρόσφυγες σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό, είναι όμως οικονομικοί μετανάστες, έρχονται αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Φτιάχνουν ένα σχέδιο, δανείζονται χρήματα και ξεκινούν το ταξίδι για την Ευρώπη. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα, γιατί είστε στα σύνορα της ευρωπαϊκής ένωσης, είστε η πρώτη γραμμή νομιμότητας- ρύθμισης. Οπότε πρέπει να αποφασίσετε πώς θα τους διαχειριστείτε, ποιοι θα πάνε πίσω, ποιοι και διοχετευτούν στην Αθήνα και από εκεί στην Ευρώπη.
•Μας εξηγήσατε σε τι συνίσταται η αποτυχία. Ποια είναι όμως η πρόκληση;
Αν οι συνθήκες γίνουν υπέρ του δέοντος ευνοϊκές, κινδυνεύεις ως χώρα να πέσεις θύμα της ίδιας σου της ευγένειας, γιατί στέλνεις το λάθος σήμα ότι μπορούμε να σε φιλοξενήσουμε. Οι τωρινές συνθήκες ακόμα και στα καμπς, είναι σχετική… πολυτέλεια για ορισμένους από αυτούς. Σίγουρα δεν είναι η πολυτέλεια που περίμεναν αλλά ήδη λαμβάνουν περισσότερα σε σχέση με αυτά που άφησαν πίσω. Δεν μπορείς λοιπόν να γίνεις πολύ ελκυστικός.
Η επόμενη πρόκληση είναι η Τουρκία, η οποία ανοιγοκλείνει την βρύση με τις ροές των προσφύγων, ανάλογα με τις σχέσεις της με την Ελλάδα, με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τέλος, είναι η οικονομία που δημιουργείται γύρω από την διαχείριση του προσφυγικού. Διότι πέφτει πολύ χρήμα στην τοπική οικονομία και αυτό το αντιλαμβάνονται οι τοπικές Αρχές, γι’ αυτό συχνά οι δηλώσεις τους είναι αντιφατικές.
Αν σκεφτείς μακροπρόθεσμα, στην Ευρώπη ο πληθυσμός διαρκώς γερνάει, χρειάζονται εργατικά χέρια, νέοι άνθρωποι για να στηρίξουν τις οικονομίες. Ας σκεφτούμε μακροπρόθεσμα λοιπόν να δούμε πως θα τους ενσωματώσουμε γιατί με αυτήν την έννοια είναι μια ευκαιρία το προσφυγικό για την Ευρώπη. Η Αφρική θα μπορούσε εν δυνάμει να της παρέχει το εργατικό δυναμικό του μέλλοντος. ‘Έχουμε τόσους νέους ανθρώπους 1 στους 4 ανθρώπους στην Αφρική είναι κάτω των 25 ετών. Και η Ευρώπη είναι τόσο κοντά,είναι εύκολο να φανταστούμε την θετική πλευρά του ζητήματος αλλά είναι δύσκολο να βρούμε τρόπους για να το πετύχουμε.
Αλλά η συζήτηση δεν έχει φτάσει ακόμα εκεί. Για την ακρίβεια είναι ακόμα πολύ μακρυά από ‘κει. Το θέμα μας είναι πως θα τους μετακινήσουμε από τα νησιά, αν γίνεται να τους βάλουμε κάπου και να μην τους βλέπουμε, ακόμα καλύτερα. Τους αντιμετωπίζουμε σαν πρόβλημα.
•Ας έρθουμε στην παρουσία σας εδώ στα Χανιά. Γράφετε στην αναφορά σας για το «θαύμα» της Κρήτης, να μετατρέψει σε τουριστικό προορισμό περιοχές που πληγώθηκαν πολύ από την γερμανική εισβολή και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την ικανότητα της Κρήτης να επουλώσει τόσο γρήγορα τα τραύματα του β’ παγκοσμίου πολέμου και να μετατραπεί σε έναν τουριστικό μαγνήτη. Με το ποδήλατό μου βρέθηκα στα ίχνη αυτής της ιστορίας. Γνώριζα κάποιον του οποίου ο πατέρας πολέμησε στην Μάχη της Κρήτης στον Στύλο γι’ αυτό επισκέφθηκα την περιοχή, για να ακολουθήσω τα ίχνη τους. Έμεινα στον Σαμωνά, εκεί από την κορυφή του κόσμου, δούλευα απολαμβάνοντας αυτήν την εκπληκτική θέα. Κάθε μέρα έκανα με το ποδήλατο 5 χλμ ανηφόρα από τον Στύλο στον Σαμωνά, κάθε μέρα βάραιναν τα πόδια περισσότερο. Μια πραγματικά συγκλονιστική εμπειρία.
Ανέβηκα με το ποδήλατο πάνω στα βουνά και είχα την ευκαιρία να απολαύσω την ομορφιά της ενδοχώρας, Οι καλύτερες στιγμές μου στα Χανιά ήταν όταν αφέθηκα να κάνω πετάλι στα χωριά, ανάμεσα σε λεμονιές και πορτοκαλιές, ανάμεσα σε απέραντους ελαιώνες και χωρίς να συναντώ κανέναν. Τώρα ξέρω γιατί οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ήταν τόσο δύσκολες και τώρα καταλαβαίνω γιατί στην πραγματικότητα η Κρήτη δεν νικήθηκε, δεν κατακτήθηκε ποτέ ολοκληρωτικά, στη διάρκεια του β’ παγκοσμίου πολέμου. Είναι το απίστευτο ορεινό της. Και αυτό είναι κάτι που το αντιλαμβάνεσαι ποδηλατώντας.
Βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι η πλειοψηφία των επισκεπτών είναι Γερμανοί. Και εννοώ ότι έχουν περάσει μόνο 80 χρόνια απ’ όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Κρήτη και αυτό είναι ένα μήνυμα που τείνουμε να παραβλέπουμε. Διαρκώς μιλάμε για τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου, τις πολεμικές συρράξεις, τις εχθροπραξίες,το προσφυγικό, το Brexit, ο κόσμος μοιάζει να αποσυντίθεται αλλά αν κοιτάξουμε την ιστορία σε βάθος χρόνος, συνειδητοποιούμε την αξία που έχουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, η ευρωπαϊκή ένωση και ο ρόλος που έχουν διαδραματίσει στην επούλωση των τραυμάτων της δημοκρατιών.
•Να ξέρετε όμως πως η Κρήτη βασίζεται σε ένα μοντέλο μαζικού τουρισμού και ελάχιστοι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να κάνουν τις δικές σας επισημάνσεις ή να απολαύσουν τις εμπειρίες που περιγράφετε…
Εξετάζοντας αυτή τη μαζική πλευρά του τουρισμού… τζατζίκι, σουβλάκι κλπ έχω να πω ότι «αυτοί χάνουν».
Το ταξίδι με το ποδήλατο έχει το εξής μοναδικό πλεονέκτημα: Ταξιδεύεις στο ύψος των ανθρώπων και αρκετά αργά ώστε να παρατηρείς τα πράγματα γύρω σου. Είναι ένας φανταστικός τρόπος να μαθαίνεις για την χώρα και εδώ έχετε απίστευτες διαδρομές.
Στις πόλεις με το ποδήλατο προσπαθείς απλά να μείνεις ζωντανός! Αλλά στις αγροτικές περιοχές, εκεί νιώθεις το μέρος βλέπεις απίστευτα πράγματα που αλλιώς δεν θα τα δεις ποτέ: εκατομμύρια ελαιόδεντρα, μικρά οινοποιεία, απίστευτα τοπία, τα οποία εκτιμάς ακριβώς επειδή έχεις ανέβει με το ποδήλατο και ξέρεις ότι ανεβαίνεις.
Εγώ προσωπικά λατρεύω να ακούω ιστορίες άλλων ανθρώπων. Το να βρίσκομαι στην Κρήτη με αυτό το βάθος της ιστορίας είναι για μένα συναρπαστικό. Ίσως είμαι λίγο ρομαντικός. Οι άνθρωποι μιλούν για την κρητική φιλοξενία αλλά αυτό μπορείς στ’ αλήθεια να το μυρίσεις, μπορείς να το γευτείς στην Κρητική επαρχία, αυτή η φιλοξενία έρχεται εντελώς φυσικά. Όταν ήμουν στον Σαμωνά, έτρωγα κάθε βράδυ στην μοναδική ταβέρνα με ιδιοκτήτριες δύο μεγάλες κυρίες και μάλιστα ήμουν ο μόνος πελάτης. Ποτέ δεν είχαν στον κατάλογο πάνω από 2-3 πράγματα. Αλλά στο τέλος της ημέρας ένιωθα σαν μέλος της οικογένειάς τους. Αυτή είναι η Κρητική φιλοξενία.
•Πιστεύετε πως ο κορωνοϊός θα αλλάξει τον τρόπο που ταξιδεύουμε;
Ο κορωνοϊός μας έμαθε να ζούμε διαφορετικά αλλά δεν σημαίνει ότι σταματήσαμε να ζούμε. Είναι πολύ σημαντικό το ότι μάθαμε να ζούμε διαφορετικά, για να είμαστε ασφαλείς. Κρατάμε αποστάσεις, συναντιόμαστε σε εξωτερικούς χώρους, αλλά οι άνθρωποι είναι όντα κοινωνικά.
Σίγουρα με τον κορωνοϊό ξεπερνάμε τον μαζικό τουρισμό: Δηλαδή το να στοιβαχτείς σε ένα αεροπλάνο να κάνεις διακοπές όσο πιο φτηνά γίνεται και περνάμε σε ένα μοντέλο με ποιοτικά χαρακτηριστικά, περισσότερη υγεία, καθαρός αέρας, λιγότερο σουβλάκι…
