«Μίλησα για μια καθαρότητα που το μεταφυσικό της νόημα είναι υπερτοποθετημένο ακριβώς επάνω στο ηθικό και αυτό πάλι,ακριβώς επάνω στο αισθητικό, τέτοιο που το γνωρίζουμε και που μας έχει παραδοθεί σαν απλή, σχεδόν, θα έλεγα κίνηση των χεριών, οικεία στους Έλληνες , ανέκαθεν , είτε αυτοί λέγονται Φειδίες και Ικτίνοι, είτε Ανθέμιοι και Ισίδωροι, είτε ανώνυμοι θαλασσινοί και μαστόροι των χρόνων της σκλαβιάς…»
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ ,
«Πρώτα- πρώτα η Ποίηση»,
«ΑΝΟΙΧΤΑ ΧΑΡΤΙΑ»
Η δημιουργία ενός έργου τέχνης είναι μια επίπονη διαδικασία, μια πορεία συνειδητοποίησης, καθώς ο καλλιτέχνης επιδιώκει να προσεγγίσει τον πυρήνα της και να συμπράξει γόνιμα με την ολοκληρωμένη απόκριση του κοινού, σε ένα ασφαλές φυσικό, νοητικό και ψυχικό πλαίσιο.
Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Νικόλα Κακατσάκη «ΚΗΠΟΣ ΠΕΡΙΚΛΕΙΣΤΟΣ Ηorrus conclusus», ένα χρόνο μετά τη φυγή του, στο Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη, σε έναν χώρο πλούσιο από τα σημεία και τα σημαινόμενα της οπτικής γλώσσας, αλλά και από τα τεκμήρια της ιστορίας της τυπογραφίας που βρίθουν αξιών και συμβολισμών για το πεδίο της επικοινωνίας, ένα μικρό αντίδωρο σήμερα για τον εικαστικό καλλιτέχνη και λογοτέχνη Νικόλα Κακατσάκη.
Ένας τρόπος να συνομιλήσω μαζί του μέσα από δύο δημιουργίες του που διαχρονικά θα εκφράζουν τη διαρκή του αναζήτηση για έκφραση «με ρήμα και τόνο στη λήγουσα», με «αφιέρωση» ποιητική και εικαστική στον άνθρωπο που επιζητά πέρα από το επιδιωκόμενο νόημα, να προσδιορίσει «δια της τέχνης» τα μη επιδιωκόμενα….
Η γνωριμία μας ξεκίνησε στην έκθεση ΒΑΒΕΛ της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων σε επιμέλεια της Μ. Κοντομιτάκη μπροστά στο έργο του Εγκατάσταση «ΠΥΞΙΔΑ» στις 5 Φλεβάρη του 2018. Σταμάτησα για αρκετή ώρα να θαυμάζω με δέος τις κατόψεις του πλήθους των κουτιών που συνέθεταν μια ιδιαίτερα συναρπαστική γλώσσα οπτικών στοιχείων, στην οποία εν τέλει επέστρεψα αρκετές φορές εκείνο το απόγευμα… Ανάγκη εσωτερική, πρό(σ)κληση δημιουργικής ανάγνωσης την ένιωσα τότε, μετά την αναφορά του για την ιδέα σύλληψης του έργου του και τη λυτρωτική για εκείνον διαδικασία για μακρύ χρονικό διάστημα (2010-2017). Στον κατάλογο της έκθεσης μιλώντας ο ίδιος για το έργο του σχολιάζει πολύ λιτά αυτά που μου ανέλυσε τότε στο περιβάλλον της έκθεσης:
«Σε αυτήν την τέχνη της «επανάληψης» και της «αποτύπωσης» μιας «μηορατής» καθημερινής πραγματικότητας, όπως η αποδόμηση ενός -ή πολλών-χαρτονένιου κουτιού μετά την χρήση του, φαίνεται η ασάφεια ή σύγχυση με τις διαστάσεις συσκευασιών. Τα κουτιά σκίστηκαν, μετρήθηκαν, σχεδιάστηκε το ανάπτυγμά τους για να ανακαλύψουμε πόσο καταναλωτικοί ήμασταν και τις «ευεργετικές» προεκτάσεις αυτών των «κατόψεων» στον σχεδιασμό.»
Ο δημιουργός Νικόλας Κακατσάκης με αξιοθαύμαστη ευαίσθητη πρόσληψη και ευχέρεια σημειωτική, διερευνά τη σχέση του σχήματος και του χώρου και προτείνει την ανάγνωση, την κατανόηση την αποδόμηση και επαναδόμηση των σχημάτων, αλλά και των νοημάτων, με εκφραστικό μέσο τα διάφορα υποτιμημένα χάρτινα κουτάκια που προσπερνάμε με την αγωνία να απολαύσουμε χωρίς καθυστέρηση το περιεχόμενο τους. Και εκείνος όχι μόνο τα ξεδιπλώνει για να τα θαυμάσουμε, αλλά και τα προεκτείνει με συστηματική φροντίδα, καθώς μας προσκαλεί να τα αφουγκραστούμε και ταυτόχρονα να αναπτύξουμε τις σκέψεις μας και ίσως και να τις ενώσουμε με τις δικές του.
Ψάχνει συνεχώς το κλειδί της ζωής στην απλότητα της καθημερινότητας, εκφράζει μέσω της οπτικής γλώσσας των εικαστικών, την περιέργεια του για αναδιάταξη , αναζήτηση επικοιωνιακή… Διακρίνεται για την επιμονή του για επικοινωνία σε ρήξη όμως με τους στερεότυπους κώδικες και δημιουργεί ένα οπτικό αλφάβητο, λυτρωτικό με κατόψεις από κουτιά που έχουν τοποθετηθεί στο περιθώριο της αχρησ(τ)ίας.
Οι κατόψεις τους αποτυπώνονται με προέκταση από τον ίδιο πολύ μεθοδικά και οργανώνονται σε ένα νέο σημασιολογικό και χωρικό πλαίσιο στον «καμβά» του, με τη φροντίδα των οικείων για εκείνον μέσων σχεδιασμού του χώρου, δηλαδή ,της κλίμακας , της μέτρησης της, της τομής, της όψης .Ενσωματώνουν έτσι ευρηματικά σύμβολα, έννοιες, μεταφορές, προεκτάσεις σκέψεων, καυτηριάζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, την αμφισημία της επικοινωνίας σε δύσκολες κοινωνικά εποχές στην σύγχρονη ανθρώπινη ΒΑΒΕΛ …
Ο Νικόλας Κακατσάκης με την εικαστική του εγκατάσταση υπονοεί όμως μια ανατρεπτική επικοινωνία, πιο βαθιά και ουσιαστική, επαναστατική, ικανή να αναθεωρεί την τρέχουσα σημασία των σημείων και των σημαινόμενων. Δημιουργεί μια γλώσσα μετασχηματιστική που αφήνει προστατευτικά «φωτεινά παράθυρα» για το δικαίωμα όλων στη συμμετοχή μιας προσωπικής νοηματοδότησης και συσχέτισης. Αναδεικνύει με το έργο του μια ερμηνευτική διαδικασία, με την οποία προτρέπει και επιτρέπει, να καταρρίπτεται αιφνιδιαστικά η δεδομένη ή ίσως και στερεοτυπική θέση, με την οποία αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα.
Στην παρουσίαση του βιβλίου, άνθρωποι πνευματικοί ξεχωριστοί για την προσφορά τους στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό, με αφετηρίες από το βιβλίο του Νικόλα Κακατσάκη «ΠΕΡΙΚΛΕΙΣΤΟΣ ΚΗΠΟΣ» το οποίο εκδόθηκε από το Μουσείο Τυπογραφίας, συνέθεσαν το ξεχωριστό του λογοτεχνικό προφίλ. Ο ιδρυτής και «ψυχή» του Μουσείου Τυπογραφίας κ. Γιάννης Γαρεδάκης, μίλησε με τον πάντα μεστό και περιεκτικό λόγο του φανερά συγκινημένος για τον άνθρωπο ποιητή ΝΙΚΟΛΑ και το πολυδιάστατο έργο του.
Στις σελίδες του βιβλίου που προσφέρθηκε δωρεάν, συμπεριλαμβάνεται το ποίημα που έγραψε ο Νικόλας Κακατσάκης ειδικά για το Μουσείο Σχολικής Ζωής και το ερμήνευσε μοναδικά ο ίδιος σε εκδήλωση του Συλλόγου Φίλων του Μουσείου, στο πλαίσιο ετήσιας γενικής Συνέλευσης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης τον Μάρτιο του 2018.
«Tης Αλεξανδρινής κληρονομιάς σου οικείο
σε κάθε τόπο των Μουσών οικία
στρατευμένο μαζί στην υπομονή του συλλέκτη και του εραστή
των ψηφίδων και των ψιμυθίων των τεχνών
ενέργημα ιδίων λόγων ποιητική ενός χορικού και αέναη διαδρομή
μετουσιώνω το χρόνο σε απολαβή των οφθαλμών και ησυχία των ώτων αναζητώ το ρήμα
τονισμένο στην λήγουσα συλλαβή που να σημαίνει
Μουσείο…».(σελ.22)
Η ερμηνεία του ποιητή, όπως και η παρουσία του, σε όλη τη διάρκεια της γενικής συνέλευσης, έδωσε ανεκτίμητα μηνύματα στους συμμετέχοντες. Μηνύματα που είχαμε ανάγκη να ακούσουμε σε μια δύσκολη καμπή του Μουσείου, με έναν άλλο κώδικα και μια ξεχωριστή έκφραση , εκείνης της ποίησης που ενδυναμώνει….Της τέχνης που υπογραμμίζει το δικαίωμα του κοινού να μην μένει παθητικό, αλλά να συμμετέχει στην ανάγνωση των πολιτισμικών έργων, να ερμηνεύει ,να παράγει όχι μόνο νόημα , αλλά και μέσα πρωτότυπα με εκφραστική δυναμική για τη νοηματοδότηση της πραγματικότητας και τη διεκδίκηση κοινωνικών δικαιωμάτων.
«Η αναζήτηση του ρήματος τονισμένου στη λήγουσα συλλαβή που να σημαίνει Μουσείο» είναι «αέναη» και θα παραμείνει «όσο θα υπάρχουν στρατευμένοι συλλέκτες με υπομονή, εραστές των ψηφίδων και των ψιμυθίων, άνθρωποι που διαφυλάττουν το ενέργημα ιδίων λόγων και μεριμνούν για την ποιητική ενός χορικού ….»οι επιλεγμένες λέξεις των στίχων του…
Και τολμώ να συμπληρώσω, καθώς «συνομιλώ» μαζί του κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, « …όσο θα υπάρχουν στρατευμένοι δημιουργοί, ιχνηλάτες της καλλιτεχνικής έκφρασης που θα μεριμνούν για την επιμελημένη ποιητική της πολιτισμικής αναπαράστασης ,προκειμένου να είναι ενεργό το μήνυμα της διαρκούς ρευστότητας των νοημάτων και να διασφαλίζεται η πολλαπλότητα και η ισοτιμία της πρόσληψης των πολιτισμικών αγαθών…
Και κάπως έτσι με το ρήμα «δημιουργώ», «με τόνο στη λήγουσα συλλαβή», ο Νικόλας Κακατσάκης πάντα στον «περίκλειστο κήπο» του, θα υπενθυμίζει σε όλους μας με τις ποιητικές και εικαστικές του «αφιερώσεις» την ανεκτίμητη σημασία του πολιτισμού, ως ενός συμβολικού συστήματος με αρχές και διαχρονικές αξίες . Ενός αέναου νήματος, στο οποίο οι διάφορες μορφές τέχνης, πλέκουν γέφυρες για την κατανόηση του κόσμου, με την προσωπική ευαισθητοποιημένη αντίληψη και γενναιοδωρία των καλλιτεχνών και με την ελπίδα μιας συγκινησιακής, συμμετοχικής, χωρίς αποκλεισμούς απόκρισης από τους αποδέκτες!
Σ’ ευχαριστούμε πολύ ΝΙΚΟΛΑ!
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ ΓΑΡΕΔΑΚΗ
http://www.typography-museum.gr/
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΧΑΝΙΩΝ
https://pinakothiki-chania.gr/exhibition/51833/
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ https://www.byzantinemuseum.gr/el/gardens/1101/
https://www.haniotika-nea.gr/kipos-perikleistos-sto-moyseio-typografias/
https://www.haniotika-nea.gr/os-piitiki-ekfrasi-empiria-sto-mousio-scholikis-zois-me-aformi-tin-pagkosmia-imera-piisis/
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ –ΠΗΓΕΣ
Ηλιοπούλου Ι., (2021) επιμέλεια –ανθολόγηση Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ, δεύτερη έκδοση, εκδ. ΙΚΑΡΟΣ
