“Εκεί µόνος απίθωσε, κρήνες λευκές µαρµάρινες
µύλους ανέµων, τρούλους ρόδινους µικρούς
και ψηλούς διάτρητους περιστεριώνες
Αρετή µε τις τέσσερις ορθές γωνίες…”
Οδυσσέας Ελύτης,
∆εύτερο απόσπασµα από τη “Γένεση, Ύµνος ΙΙ (1,2)”
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής, µε έδρα 4 χιλιόµετρα από το κέντρο της πόλης των Χανίων, είναι ένα περιφερειακό Μουσείο που διαφυλάττει µε αφοσίωση το όραµα του και αντιστέκεται δηµιουργικά στις ανισότητες και τα εµπόδια µε όχηµα την παιδαγωγική του οπτικού πολιτισµού και τις αρχές της πολιτισµικής δηµοκρατίας. Ενεργώντας ως ιχνηλάτης της µνήµης στο παρόν αλλά και “ως ενισχυτής της κοινωνικής συνοχής αλλάζει τον κόσµο µε θετικές εµπειρίες , µέσα από τη δική του διαρκή αλλαγή….”
Ωστόσο παρά τις συνεχείς προσπάθειες να ολοκληρωθεί το έργο της νέας µουσειολογικής του αφήγησης στο κύριο κτίσµα του που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2023, “απρόβλεπτοι παράγοντες” δεν επέτρεψαν στην έναρξη της τρέχουσας σχολικής χρονιάς τη συνεπή επικοινωνία του µε το κοινό από τις αρχές του Σεπτέµβρη, όπως ήταν προγραµµατισµένο. Η σταθερή επικοινωνία του Μουσείου δοκιµάστηκε και συνεχίζει να δοκιµάζεται πολλά χρόνια κατά διαστήµατα, από το λαµπρό άνοιγµα του το 2006 επί Νοµαρχίας Γεωργίου Κατσανεβάκη. Ωστόσο αυτή η συνεχής αντίσταση του στα εµπόδια που συνδέονται µε το νοµικό του καθεστώς, έχει αναπτύξει σε µέγιστο βαθµό τη δηµιουργική του θέση και στάση στην κοινότητα µε όχηµα την τέχνη και συγκεκριµένα µε την πνευµατική παρακαταθήκη των βιωµάτων τέχνης που το γέννησαν και το εξελίσσουν αέναα.
Η διαρκής του θετική αλλαγή για όσους το παρακολουθούν, αλλά και το εµπιστεύονται, προσδιορίζεται στην άρρηκτη σχέση του πολιτισµού µε την εκπαίδευση και στον γόνιµο διάλογο της τέχνης µε την επιστήµη. Αυτό είναι το κλειδί της ζωής του: η ευγενής άµιλλα και η αυτοσυγκέντρωση-αυτοσυσπείρωση , ακόµη και όταν φαίνεται ότι το Μουσείο “αδρανεί”, “σιωπά”, “απουσιάζει” ή είναι “κλειστό” … Όπλο του ακόµη και η σιωπή “που εκφράζει και καταγράφει”, η αυτοσυγκέντρωση “που εστιάζει στην προστιθέµενη αξία του την τέχνη ως δηµιουργική άµυνα σε κάθε δυστοπία…
Η γλυπτική µορφή ΓΕΩΜΕΤΡ δηµιουργήθηκε σε µια τέτοια περίοδο αυτοσυσπείρωσης προκειµένου να εισάγει στην ενότητα ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ της νέας έκθεσης “ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ…” µια ακόµη σύγχρονη µορφή τέχνης, την τρισδιάστατη τεχνολογία που τα τελευταία χρόνια αξιοποιείται λειτουργικά, αλλά και δηµιουργικά στα µουσειακά περιβάλλοντα µε διττό στόχο: Τη δηµιουργία αντιγράφων τεκµηρίων πολιτιστικής κληρονοµιάς για ασφάλεια, αλλά και για χρήση προσβασιµότητας.
Ο Βλάσσης Μαρκασιώτης είναι ο ιδρυτής της 3DECO Eλλάδας, δηµιουργός και σχεδιαστής τρισδιάστατων εκτυπώσιµων µοντέλων, ο οποίος επισκέφτηκε το Μουσείο εµπνεύστηκε από το περιβάλλον της θεµατικής ενότητας “ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ” και έχοντας πολύχρονη εµπειρία σε σχεδιασµό και εφαρµογή 3D δηµιουργιών σε Μουσεία δηµιούργησε το 3D µοντέλο “ΓΕΩΜΕΤΡ” Στη σχεδιαστική του σύνθεση αξιοποίησε µέσω υπολογιστή πολυγωνικά σχήµατα τρίγωνα και γενικά γεωµετρικά σχήµατα που φιλοτέχνησαν τη 3D µορφή στο ύψος µαθητή Α΄τάξης ∆ηµοτικού.
Η µορφή βαπτίσθηκε ΓΕΩΜΕΤΡ δίνοντας έµφαση στην ετυµολογία της ελληνικής λέξης Γεωµετρία Η γεωµετρία είναι το µέτρο της Γαίας (Γεω), της Γης. Είναι η επιστήµη που µελετά τις χωρικές σχέσεις τις ιδιότητες του χώρου, τα σχήµατα. Η γεωµετρία αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους και σηµαντικότερους κλάδους των µαθηµατικών. Ξεκινώντας από απλές έννοιες όπως το σηµείο, η ευθεία και το επίπεδο, εξελίχθηκε σε µια περίπλοκη επιστήµη που περιγράφει τον τρισδιάστατο χώρο που µας περιβάλλει, αλλά και αφηρηµένες, πολυδιάστατες δοµές.
“Ο ρόλος της είναι θεµελιώδης στην κατανόηση του κόσµου και στην επίλυση πρακτικών προβληµάτων Εµπειρικά, αλλά και διαισθητικά, οι άνθρωποι χαρακτηρίζουν τον χώρο µέσω συγκεκριµένων θεµελιωδών ιδιοτήτων, που ονοµάζονται αξιώµατα. Τα αξιώµατα δε µπορούν να αποδειχτούν, αλλά µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε συνδυασµό µε µαθηµατικούς ορισµούς για τα σηµεία, τις ευθείες, τις καµπύλες, τις επιφάνειες και τα στερεά για την εξαγωγή λογικών συµπερασµάτων. Η ιστορία της ξεκινά από την αρχαιότητα µε τον Ευκλείδη (325-265 π.Χ.) και τα περίφηµα “Στοιχεία” του, ενώ συνεχίζει µέχρι σήµερα µε πολλές σύγχρονες εφαρµογές. Από την αρχιτεκτονική και τις κατασκευές έως την τέχνη και την τεχνολογία, είναι παντού γύρω µας”.
Ο χώρος της ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗΣ σηµατοδοτείται ως τρισδιάστατο περιβάλλον που αναπτύσσεται από την οροφή προς το δάπεδο και αντίστροφα µε αξιοποίηση και άλλων ερµηνευτικών µέσων στις αποχρώσεις του µπλε. Προθήκες ανοιχτές εµπνευσµένες από τα ξύλινα γεωµετρικά στερεά σε αποχρώσεις του µπλε βιολετί αναλαµβάνουν τον ρόλο των νησίδων προσέλκυσης του ενδιαφέροντος του κοινού (6). Ένα σύνολο µπλε διαστάσεων που βρίθει αξιών απλότητας και δηµιουργικότητας και αιχµαλωτίζει αβίαστα την προσοχή και την περιέργεια µικρών και µεγάλων.
Το γλυπτό “ΓΕΩΜΕΤΡ” αξιοποιείται ως έκθεµα για την εκπαιδευτική, πολιτιστική και κοινωνική συµµετοχή ατόµων που είναι τυφλά και µε µειωµένη όραση (BPS) παρέχοντας αισθητηριακή πρόσβαση µε την αφή παράλληλα µε τα αντίστοιχα εκθέµατα του χώρου υποδοχής
Ο διάλογος µας µε τον Βλάσση Μαρκασιώτη µας εισάγει στην προστιθέµενη αξία αυτού του εκθέµατος στο νέο µουσειολογικό αφήγηµα του Μουσείου Σχολικής Ζωής.
Ποιους στόχους εξυπηρετεί η τρισδιάστατη εκτύπωση στο πεδίο των εφαρµοσµένων τεχνών?
H τρισδιάστατη εκτύπωση αγγίζει γεωµετρίες, σχέδια τα οποία οι συµβατικές µέθοδοι παραγωγής δεν µπορούν να αγγίξουν. Επίσης, µε αυτή την µέθοδο µπορούµε να δηµιουργήσουµε ακριβές αντίγραφο από αντικείµενα αξίας τα οποία πρέπει να προστατευθούν κατά την έκθεσή τους στο κοινό.
2.Πώς θα όριζες τη διαδικασία εκτυπωτικών έργων τρίτης διάστασης σε µικρή ή µεγάλη κλίµακα µε βάση την εµπειρία σου?
Η 3D εκτύπωση είναι αρκετά χρήσιµη καθώς δεν έχει όρια. Μπορούµε να εκτυπώσουµε αντικέιµενα σε πολύ µικρές ή πολύ µεγάλες διαστάσεις µε µικρή ή µεγάλη ακρίβεια αντίστοιχα. Ανάλογα µε τον σκοπό που θέλουµε να πετύχουµε υπάρχουν διαφορετικά υλικά και µηχανήµατα τα οποία χρησιµοποιούµε για να πετύχουµε τον στόχο µας και το ιδανικό αποτέλεσµα.
3. Μίλησε µας για τα έργα που έχεις παράξει από από τη στιγµή που σε γοήτευσε αυτό το πεδίο Πότε ξεκίνησες και πώς εξελίσσεις τη σχέση σου µε αυτή τη δυνατότητα ?
Με την 3D εκτύπωση ξεκίνησα να ασχολούµαι πριν από 5 χρόνια σε επίπεδο ερασιτεχνικής ενασχόλησης και πρακτικής εφαρµογής όσων µάθαινα στο Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο στην σχολή 3D σχεδιασµού. Η ενασχόληση µου αυτή σε συνδυασµό µε την ανάπτυξη των ικανοτήτων µου στο σχέδιο, µε έφεραν στο σηµείο να αναλαµβάνω project που είχαν να κάνουν µε τον τοµέα της παραγωγής και προτυποποίησης εξαρτηµάτων, αλλά και την κατασκευή πρωτότυπων εικαστικών και οπτικών αντικειµένων που εξυπηρετούσαν κυρίως την εσωτερική και εξωτερική διακόσµηση χώρων. Το 2020 µε την άνοδο της πορείας µου ξεκίνησα το επαγγελµατικό µου βήµα που ονοµάζεται 3DECO Greece, µια εταιρία µε έδρα τα Χανιά που ειδικεύεται σε υπηρεσίες 3D εκτύπωσης και σχεδιασµού. Από τότε µέχρι σήµερα έχω αναλάβει αρκετά project µε αποκορύφωµα την 3D απεικόνιση εκθεµάτων του µουσείου της Ακρόπολης, αλλά και την συνεργασία µου µε εταιρίες του εξωτερικού στο κοµµάτι της παραγωγής και προτυποποίησης αντικειµένων.
4. Πώς θα παρουσίαζες τα έργα που έχεις εισάγει στο µουσειολογικό αφήγηµα της νέας έκθεσης του Μουσείου Σχολικής Ζωής “ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ”
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής αποτελεί ένα ιδιαίτερο project για εµένα. Αρχικά καθώς ο τρόπος µε τον οποίο µε προσέγκισαν για να το αναλάβω µου έδωσε αµέσως να καταλάβω την βαρύτητα του χώρου αλλά και των εκθεµάτων που υπάρχουν. Αφετέρου τα αντικείµενα που κλήθηκα να σχεδιάσω και να κατασκευάσω έφερναν αρχικά την δική µου σφραγίδα και επίσης έδεναν αρµονικά µε την λογική και τα εκθέµατα του µουσείου. Η κυρία Μαρία ∆ρακάκη από την πρώτη στιγµή µε εµπιστεύτηκε και µε άφησε να δηµιουργήσω µόνος µου τα αντικείµενα που θα πλαισίωναν τα εκθέµατα του µουσείου. Το project συνεχίζεται µε συνεχή δηµιουργία αντικειµένων που είτε βοηθούν υπάρχοντα εκθέµατα είτε πλαισιώνουν την έκθεση.
5. Είναι δηµιουργική διεργασία η τρισδιάστατη εκτύπωση? Σε ποιους τοµείς αξιοποιείται και σε ποιους ακόµη θα µπορούσε να συµβάλλει µε βάση την εξειδίκευση σου?
Σίγουρα η 3D εκτύπωση είναι µια αρκετά δηµιουργική διαδικασία που σου επιτρέπει να κατασκευάσεις αντικείµενα που ο ίδιος έχεις σκεφτεί και σχεδιάσει. Μπορούµε να την συναντήσουµε και να την χρησιµοποιήσουµε σε όλους τους τοµείς της καθηµερινότητας µας όπως είναι η παραγωγή αντικειµένων , η αντιγραφή και παραγωγή εξαρτηµάτων και η εξέλιξη αυτών , στις τέχνες µε δηµιουργία νέων καλλιτεχνηµάτων , στην εσωτερική διακόσµηση και οργάνωση χώρων, στον τουρισµό µε την δηµιουργία αντικειµένων που προβάλουν την χώρα µας στο εξωτερικό, στην ιατρική µε την δυνατότητα κατασκευής προσθετικών µελών, αλλά και την κατασκευή εµφυτευµάτων από ειδικά υλικά σε πολύ λίγο χρόνο που µπορούν να χρησιµοποιηθούν από του γιατρούς, στην µουσική µε την κατασκευή custom και ειδικών οργάνων για τον κάθε µουσικό και σε οποιοδήποτε άλλο τοµέα της ζωής µας µπορεί να φανεί χρήσιµη η κατασκευή , η σχεδίαση και η παραγωγή κάποιου αντικειµένου.
Ο Αριστόκριτος Τοµαζινάκης ∆ιευθυντής του ∆ηµοτικού Σχολείου Ναυστάθµου -Ιδιωτικό ∆ηµοτικό Σχολείο ∆ιοίκησης ∆ιοικητικής Μέριµνας Ναυτικού (∆∆ΜΝ) Ναυστάθµου Κρήτης , η Παναγιώτα Γκίζα, ∆ασκάλα και η Μελιδονιώτη Αγλαΐα ∆ασκάλα Αγγλικών είναι οι πρώτοι εκπαιδευτικοί που µαζί µε συναδέλφους τους από την Γαλλία και τη Γουαδελούπη ( Ecole élémentaire Emile Zola, 4 συµµετέχοντες και Ecole primaire Cocoyer, 2 συµµετέχοντες)
στο πλαίσιο του σχεδίου Erasmus+ project « Les mathématiques, c’est la vie »No.: 2023-1-FR01-KA210-SCH-000159837 άγγιξαν τον “ΓΕΩΜΕΤΡ” µε την τέχνη της παιδαγωγικής θεάτρου και µε τη µέθοδο του θεατρικού παιχνιδιού . Σχεδίασαν και εφάρµοσαν το άγγιγµα των τεχνών στον χώρο του Μουσείου και σε άλλους χώρους πολιτισµικής αναφοράς προκειµένου να τεκµηριώνουν συλλογικά εκπαιδευτικοί και µαθητές τη σχέση της επιστήµης µε την τέχνη . Η οµάδα των εκπαιδευτικών καταθέτει στην αναφορά της : “Μέσα από δραστηριότητες θεατρικού παιχνιδιού είχαµε για τους µαθητές και τους εκπαιδευτικούς:Ευαισθητοποίηση,Παιχνίδι Ρόλων,Παρουσιάσεις Οµάδων,ασκήσεις προσανατολισµού στη φύση, ασκήσεις ανακαλύψεων µε σηµεία, γραµµές, σχήµατα.Στον ζεστό και φιλόξενο χώρο του µουσείου, οι µαθητές και οι εκπαιδευτικοί συµµετείχαν σε δραστηριότητες που βασίζονταν στο θεατρικό παιχνίδι, εµπλουτισµένες µε µαθηµατικές προκλήσεις. Μέσα από αυτές τις δραστηριότητες, αξιοποιήθηκαν µέθοδοι αυθεντικής µάθησης, οι τέχνες και η µελέτη περίπτωσης, προσεγγίζοντας τα µαθηµατικά µε έναν διαδραστικό και βιωµατικό τρόπο”
∆ύο αποσπάσµατα από πρωτογενείς ιστορικές πηγές που περιλαµβάνει η ενότητα “Σύνθεση τεχνών και οπτικοακουστικής παιδείας” της νέας έκθεσης του Μουσείου Σχολικής Ζωής από δύο εµψυχωτές του εθνικού προγράµµατος “ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός” που επιβεβαιώνουν γιατί το έκθεµα “ΓΕΩΜΕΤΡ” ενέπνευσε τόσο µοναδικά τη σύνδεση της τέχνης του Θεάτρου µε την επιστήµη της Γεωµετρίας και απόκτησε ΖΩΗ µεταγγίζοντας ΖΩΗ και στο ΜΟΥΣΕΙΟ από δηµιουργικούς µαθητές και εκπαιδευτικούς.
[…] Το ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙ∆Ι καλλιεργεί συλλογικές ευαισθησίες. Συνδιαλέγεται µε τη ΖΩΗ!! Γιατί ένα σχολείο στο οποίο η ζωή είναι απούσα, δεν διδάσκει. Είναι εργαλείο στα χέρια του δασκάλου, στην προσπάθεια του να µετατρέψει τη διδακτική διαδικασία σ’ ευχάριστη δηµιουργική και γοητευτική εµπειρία, γιατί ένα σχολείο από το οποίο τα παιδιά και ο δάσκαλος πλήττουν ∆ΕΝ ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΕΙ!! Το Θεατρικό Παιχνίδι τελειώνει µε τα παιδιά να πιάνονται από τα χέρια και να σχηµατίζουν κύκλο…. Το να απλώνεις το χέρι σου και να συναντάς ένα άλλο χέρι πρόθυµο να σου προσφερθεί , όχι τα κουµπιά ενός τηλεχειριστηρίου, τα πλαστικά αντικείµενα του κόσµου τούτου, ούτε µε τις ψεύτικες ψυχρές χειραψίες που καµιά φορά νιώθεις να σ’εµπαίζουν παρά να σε χαροποιούν, να σε χαιρετούν. Σε κάποιο σηµείο του έργου «Ρωµαίος και Ιουλιέτα» ο Σαίξπηρ λέει: «Η αγάπη όταν φεύγει είναι σαν τα παιδιά όταν πάνε πρωί στο σχολείο….κι όταν η αγάπη έρχεται είναι σαν τα παιδιά όταν σχολάν από το σχολείο….» Ας κάνουµε τα παιδιά να νιώθουν έτσι ακόµα και όταν πηγαίνουν το πρωί στο σχολείο….»
ΛΑΚΗΣ ΚΟΥΡΕΤΖΗΣ , Απόσπασµα από την εισήγηση, « Το παιχνίδι στην εκπαιδευτική διαδικασία»
[..]Βιώνοντας σήµερα µετά τα σχολεία των µονολόγων της προηγούµενης γενιάς, τα πολύβουα σχολεία των λογικών, άµεσων, αβασάνιστων, τελικά εύκολων απαντήσεων που εµπλέκονται “ελλείψει χρόνου και ηρεµίας” στα “ηθικά δίπολα”, καλό-κακό, εύκολο-δύσκολο, χρήσιµο-άχρηστο, δικό µας-ξένο, σωστό-λάθος, άσπρο-µαύρο έχουµε όλοι την ανάγκη να ανακαλύψουµε ξανά την αξία της στιγµιαίας σιωπής( που εκφράζει και καταγράφει), της αυτοσυγκέντρωσης ( που αποµονώνει τους µεσολαβητές που αλλοιώνει το µήνυµα ) της προσοχής στο λόγο του άλλου, του διπλανού. Στον αντίποδα τέτοιων εύκολων και µε ηθική απλούστευση δίπολων, βρίσκονται θεµελιώδη ερωτηµατικά για την πηγή και τη µορφή της ίδιας της καλλιτεχνικής δηµιουργίας, αλλά και της επιστηµονικής αναζήτησης.
Η τέχνη -αλλά και η επιστήµη- αναγνωρίζει την αξία του αυθόρµητου, αλλά παθιάζεται µε τις συµβάσεις, τους κανόνες, τον έλεγχο και τη βάσανο της δηµιουργίας. Καταργεί τους κανόνες, δηµιουργεί νέους και τους καταργεί ξανά. Η εκπαίδευση αντίθετα δεν µπορεί να χειριστεί το αυθόρµητο. Αναγάγει τον κανόνα σε στόχο. Αντιστέκεται στην αντικατάσταση του παλαιού κανόνα και στην ουσία υποτιµά την ίδια την ύπαρξη των κανόνων, αφού αδυνατεί να τους προσαρµόζει κοινωνικά και πολιτιστικά.
Η τέχνη-αλλά και η επιστήµη-απολαµβάνει την ποιότητα στο διαφορετικό. Μιµείται, αλλά επιζητά το πρωτότυπο. Αναγνωρίζει τη σηµασία της λέξης “µοναδικό”. Η εκπαίδευση αντίθετα απειλείται από το διαφορετικό και δεν αναγνωρίζει στα µέλη αξίες της µοναδικότητας που την ανανεώνουν και την εµπλουτίζουν.
Η τέχνη -αλλά και η επιστήµη- σε προκαλεί να διαβάσεις-προσωπικά-κάτω από τις γραµµές και τα σύµβολα. Η εκπαίδευση στον αντίποδα, έµµεσα σου επιβάλλει να αναπαράγεις τις πληροφορίες, τους κώδικες, τα σύµβολα και τις αξιολογικές ιεραρχήσεις άλλων…
Παΐζης Εµµ. Νικόλαος Μαθηµατικός-Ερευνητής και Συντονιστής του προγράµµατος “ΜΕΛΙΝΑ”, 2006
Η τέχνη θέτει τις δικές της προτεραιότητες όπου λοιπόν αποκτά ψυχή… Το πρόσφατο “άγγιγµα των τεχνών” µε κύριο έκθεµα αναφοράς τον διάλογο µαθητών και εκπαιδευτικών µε τη 3D γλυπτική µορφή το απέδειξε θαυµαστά!!!Η τέχνη δεν αντιπαρατίθεται στην επιστήµη …Ανοίγει απλά άλλους δρόµους της σκέψης και της ψυχής για την εκπαίδευση για τη ζωή και τη δια βίου µάθηση. Εξίσου σηµαντικούς, εξίσου αποτελεσµατικούς !!!!
Η αποστολή των Μουσείων σήµερα είναι η συµβολή δια της τέχνης στον κοινωνικό µετασχηµατισµό, µε την καλλιέργεια στάσεων ευαισθητοποίησης ,συµµετοχής συνειδητοποίησης στην κοινότητα … Στην κοινότητα που δυστυχώς αναµετράται καθηµερινά µε την υποβάθµιση των αξιών….
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις
https://dim-nafst.chan.sch.gr/
www.school-life.gr
https://www.3deco.gr/
https://www.facebook.com/profile.php?id=61560290296939&locale=el_GR
https://www.facebook.com/profile.php?id=100057591970711
¹βλ. αναλυτικά στον ιστότοπο του https://school-life.gr/mnimi-esti/ για την πρόσφατη έκθεση σύγχρονης τέχνης “ΜΝΗΜΗ ΕΣΤΙ…” επιµέλεια ∆ρακάκη Μ.-Ορφανίδης Γ.
Μαρία Α. ∆ρακάκη
politismOS.drakaki@gmail.com
