3ο Στοχασμός για τις πράξεις
“[…] Εμπρός κυττάζω τ’ αναμένα μου κεριά”.
Κωνσταντίνος Καβάφης
(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)
Οι συνεδρίες του 11ου Eτήσιου Συμβουλευτικού Forum των Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης που πραγματοποιήθηκε στα Χανιά στις 5-7 Οκτωβρίου με την συμμετοχή 400 ενδιαφερόμενων φορέων και 100 ομιλητών από όλη την Ευρώπη άφησαν μια πλούσια παρακαταθήκη σκέψεων και βέλτιστων πρακτικών για όσους επιδίωξαν να παρακολουθήσουν το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών και να αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του γόνιμου διαλόγου που συντελέστηκε. Οι θεματικές ενότητες επικεντρώθηκαν στις ευρωπαϊκές αξίες στην ενίσχυση των δημιουργικών βιομηχανιών τον πολιτιστκό τουρισμό τις καινοτομίες τον διαπολιτισμικό διάλογο και σε παρουσίαση οργανισμών όπως το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο των Δελφών που συνεισφέρουν με το έργο τους στην ερμηνεία και διαφύλαξη της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Αξίζει να επισημανθεί ότι οι Πολιτιστικές Διαδρομές , που εγκαινιάστηκαν από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1987, καταδεικνύουν, μέσω ενός ταξιδιού στο χώρο και τον χρόνο , πώς η κληρονομιά των διαφορετικών χωρών και πολιτισμών της Ευρώπης συμβάλλει σε μια κοινή και ζωντανή πολιτιστική κληρονομιά .
Οι εισηγήσεις ομιλητών, αλλά και η δημόσια συζήτηση με δυνατότητα συμμετοχής των παρευρισκόμενων, καθώς το ένα panel εμπειρογνωμόνων διαδεχόταν το άλλο, υπέδειξε πρώτιστα ότι αυτή η δομημένη χρονικά και θεματικά ακολουθία συμμετοχικού διαλόγου αποδίδει μια ενδιαφέρουσα παράθεση εμπειριών θέσεων και αντιλήψεων που συνεισφέρουν τα μέγιστα στην επίτευξη του οράματος μιας κοινής ζωντανής πολιτιστικής κληρονομιάς από τον ρόλο που υπηρετεί ο κάθε πολίτης στην Ευρώπη, στον κόσμο.
Οι εκπρόσωποι των πιστοποιημένων πολιτιστικών διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης, αλλά και οι πολιτικοί και οι φορείς εκπρόσωποι οργανισμών και συλλογικοτήτων ανέδειξαν με την αλληλεπίδραση τους στις εργασίες του forum το δυναμικό αναπτυξιακό αποτύπωμα στην τοπική, αλλά και την παγκόσμια κοινότητα των Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης . Το προσδιόρισαν ως ανθρωποκεντρικό, βασισμένο στους κατοίκους της περιοχής με ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα συμμετοχικότητας οριζοντιότητας και μοιράσματος καλών πρακτικών . Μια κοινωνική καινοτομία όχι μόνο επειδή συνδέει και αναδεικνύει τις επιμέρους δράσεις των συμμετεχόντων φορέων, αλλά επειδή έχει αποστολή να υποστηρίζει και να διασφαλίζει ένα πεδίο ελεύθερης έκφρασης και παραγωγής πρωτοπόρων, συμπράξεων, ιδεών προϊόντων
Η αλλαγή αρχίζει στο επίπεδο του πολίτη και καταλύτης για την αλλαγή αυτή είναι η διαμόρφωση στάσεων δια βίου μάθησης από όλους τους πολίτες Η δια βίου μάθηση γίνεται όλο και πιο σημαντική στον σημερινό κόσμο και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Agenda 2030 για την Αειφόρο Ανάπτυξη. To παγκόσμιο όραμα για το μέλλον της δια βίου μάθησης συζητείται σε διεθνές επίπεδο, με περιφερειακούς και εθνικούς πολιτικούς ηγέτες να εργάζονται με στόχο τη δημιουργία των κατάλληλων νομοθετικών πλαισίων Η δυνατότητα των πολιτών να μαθαίνουν δια βίου έχει καταστεί προτεραιότητα για τις κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Η δια βίου μάθηση μπορεί να πραγματοποιείται σε διάφορα περιβάλλοντα εντός ή εκτός των τυπικών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης επενδύει στον άνθρωπο και στην κοινωνία διευρύνοντας τις ευκαιρίες για καινοτόμες και ευέλικτές μορφές μάθησης. Εδώ λοιπόν είναι το κλειδί για την σύνδεση πολιτισμού, εκπαίδευσης, τουρισμού και αειφορίας.
Είναι παγκόσμια αποδεκτό ότι οι πολίτες που αναπτύσσουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις αξίες και τις στάσεις τους μέσα από τη βιωματική μάθηση είναι καλύτερα εξοπλισμένοι για να βοηθήσουν την κοινωνία να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Αν γίνει προτεραιότητα σε εκείνους που χαράζουν πολιτική, αλλά και στους stakeholders ( ενδιαφερόμενα άτομα που επηρεάζονται από το αποτέλεσμα ενός έργου ή μιας επιχειρηματικής ιδέας) ότι κρίσιμος στόχος για την εφαρμογή ενός αναπτυξιακού έργου παιδευτικού-πολιτισμικούμε δυνατό κοινωνικό αποτύπωμα, είναι η ισότιμη και ανοικτή πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας μαθησιακές ευκαιρίες με ποικιλία μαθησιακών πολιτιστικών κοινωνικών εμπειριών για τα άτομα κάθε ηλικίας είτε είναι επισκέπτες, είτε είναι κάτοικοι της πόλης ΤΟΤΕ ΝΑΙ μπορούμε να κάνουμε λόγο για πολιτισμική δημοκρατία, αεφορία, κουλτούρα δια βίου μάθησης
Οι υπάρχουσες δομές σχεδιασμού και υλοποίησης κεντρικής περιφερειακής δημοτικής πολιτικής παρότι επιδεικνύουν σημαντική δραστηριοποίηση, συχνά χαρακτηρίζονται από δυσκαμψία, δρουν αποσπασματικά, ανταγωνιστικά, αναλαμβάνουν αλληλοεπικαλυπτόμενες πρωτοβουλίες, δίχως να έχουν τα εργαλεία για τον έλεγχο του αποτελέσματος του παραγόμενου έργου τους.
Η πρακτική τους διακρίνεται από έλλειψη της κατεύθυνσης, δικτύωσης, συνέργειας και κουλτούρας συνεργασίας και στέρηση οραματικού προσανατολισμού. Η λύση βρίσκεται στο να ευθυγραμμιστούν οι όποιες προσδοκίες και οι συναφείς με αυτές πρωτοβουλίες σε μία ενιαία κατεύθυνση, με αφετηρία από τις τοπικές κοινωνίες (που βάλλονται δυστυχώς από μικροπολιτικές και ανταγωνιστικές παθογένειες), προκειμένου να αναδειχθεί-αναδυθεί ένα καινοτόμο στρατηγικό σχέδιο με προτεραιότητα τη δια βίου μάθηση σε ένα διευρυμένο πλαίσιο δράσεων Σκοπός η προαγωγή των διατομεακών συνεργασιών μεταξύ επιμέρους δομών (πχ περιβάλλον, εκπαίδευση, πολιτισμός, πρόνοια, επιχειρηματικότητα), με κατεύθυνση την ανάπτυξη και συνοχή της τοπικής κοινωνίας.
Προϋπόθεση λοιπόν για την αποτελεσματική εφαρμογή ενός στρατηγικού σχεδιασμού΄ είναι η δέσμευση από τις αρχές και η εποπτεία για την οικοδόμηση αυτής της κουλτούρας διατομεακών συνεργειών, αλλά και ένα σύνολο δεικτών ή βασικών χαρακτηριστικών που θα παρακολουθούν και θα καταγράφουν την πρόοδο του μετασχηματισμού των πολιτικών και θεωρητικών συνομιλιών , δηλαδή η αξιολόγηση. Όπως ακριβώς υφίσταται στις πολιτιστικές διαδρομές, αλλά και εφαρμόζεται σε κάθε τομέα που επιδιώκει να είναι παραγωγικός, να αφουγκράζεται ανάγκες, να εξελίσσει τις πρακτικές του να συνεισφέρει αποτελεσματικά στο κοινωνικό γίγνεσθαι και να βελτιστοποιεί το έργο του.
Σημαντικό κομμάτι του πολιτιστικού τουρισμού είναι τα Μουσεία και ευρύτερα οι χώροι πολιτισμικής αναφοράς . Tα Μουσεία σήμερα λειτουργούν ως περιβάλλοντα δόμησης εμπειριών που δεν αφορούν μόνο τις συλλογές τους. Το Μουσείο Σχολικής Ζωής αποτελεί μελέτη περίπτωσης στο πέρασμα του χρόνου, όχι μόνο για τις διοικητικές του περιπέτειες αλλά και για τι αποκλείεται από τα τυπικά κανάλια επικοινωνίας που προσδιορίζονται από τους stakeholders, δηλαδή αυτούς που ασκούν επιρροή στην χάραξη αναπτυξιακής πολιτικής
Τι εννοώ με αυτό. Τα Μουσεία πλέον εντάσσονται στις βιομηχανίες ελεύθερου χρόνου Αυτό σημαίνει ότι στο πλαίσιο της επίσκεψης στον χώρο του ,το Μουσείο προτείνει και προσφέρει εμπειρίες εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας που αποκαλύπτουν την προστιθέμενη αξία της αποστολής του Το εμπειρικό πλαίσιο όμως ( δηλαδή οι εικόνες οι δραστηριότητες οι ήχοι, η ατμόσφαιρα ) δεν αφήνεται στην τύχη Προϋποθέτει ανθρώπινη δύναμη για να επικοινωνήσει το πολιτισμικό αγαθό –εμπειρία, αποτελεσματικά και συνέπεια στις επιχορηγήσεις για το έργο του Μουσείου προκειμένου να γίνει βιώσιμος οργανισμός !! Επίσης εξειδικευμένο προσωπικό και όχι εθελοντές απλά , αλλά και υποδομές που θα εμπλουτίσουν την εμπειρία στο Μουσείου με τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις άνεσης και απόλαυσης , με όρους προσβασιμότητας, με όρους δικτύωσης.
Το Μουσείο επικοινωνεί όχι αποκλειστικά μόνο από τις συλλογές του, αλλά μέσω μιας ολιστικής ρέουσας εμπειρίας που δεν συνδέεται μόνο με τα εκθέματα του, αλλά δοκιμάζεται και αξιολογείται συνεχώς ως προς τις υπηρεσίες που προσφέρονται. Αυτό όμως προϋποθέτει σχεδιασμό από τον φορέα διαχείρισης του Μουσείου και ευρύτερα από την τοπική αυτοδιοίκηση που χαράζει την πολιτιστική πολιτική για τον τουρισμό στην πόλη και στο νησί . Απαραίτητο να επιστρατεύονται εργαλεία marketing που αξιοποιούνται όμως όχι αποσπασματικά αλλά συστηματικά και ισότιμα για όλα τα Μουσεία της πόλης λαμβάνοντας υπόψη την αποστολή και το συγκριτικό πλεονέκτημα του κάθε Μουσείου. . Στην περίπτωση του Μουσείου Σχολικής Ζωής η πολύχρονη προσφορά του στα πολιτισμικά και παιδαγωγικά δρώμενα υπαγορεύει μετά από τόσα χρόνια, να υπάρξουν θέσεις εργασίας και αναβάθμιση υπηρεσιών για την ψυχαγωγία του ελεύθερου χρόνου και τη διεύρυνση του κοινού του που λανθασμένα περιορίζεται στο μαθητικό κοινό μόνο. Αυτό θα οδηγήσει και στην πιστοποίηση του από το Υπουργείο Πολιτισμού. Ο οργανισμός μπορεί να γίνει βιώσιμος περνώντας σε μια επιστημονική λειτουργία και στελέχωση όπου η ποιότητα των υπηρεσιών του θα προσελκύσει νέο κοινό και αντάξια θα γίνει προορισμός για τους τουρίστες Μικρές «λεπτομέρειες» που ίσως φανούν χρήσιμες σε αυτούς που σχεδιάζουν την στρατηγική του πολιτιστικού τουρισμού στο νησί μας.
Ο πολιτιστικός τουρισμός δεν αποτιμάται με ποσοτικούς δείκτες μόνο και δεν περιορίζεται στα δημοφιλή σημεία της πόλης και τους επιχειρηματίες.. Είναι σημαντικό στο έλεγχο marketing να ανιχνεύονται συστηματικά και άλλα στοιχεία που συνδέονται με τις πηγές που διαθέτει κάθε μουσείο τους ανθρώπινους πόρους του, το έργο που έχει προσφέρει. Και τα φίλτρα για τις αποφάσεις δεν θα πρέπει να είναι προσωποκεντρικά, αλλά απαλλαγμένα από μικροπολιτικές και κοινωνικές ανισότητες.
Με την ευχή η πιστοποίηση της πολιστικής διαδρομής των ιστορικών καφέ που ξεκίνησε από τη βάση, στην πόλης μας και ήταν επίπονη, αλλά και «επίμονη αξιακά, δημιουργικά και συμμετοχικά»από τον ιδρυστή Βασίλη Σταθάκη, να ανθίσει για τα Χανιά, την Κρήτη, την Ελλάδα, την Ευρώπη και να οδηγήσει σε συλλογικό εμπνευσμένο αναστοχασμό που θα φέρει την προσδοκώμενη «φωτεινή αλλαγή» σε κάθε πολίτη της τοπικής μας κοινωνίας, αλλά και θα ενεργοποιήσει συνεκτικά και αποτελεσματικά όλους όσοι πιστεύουν πραγματικά στην αναπτυξιακή δυναμική της «βάσης».
*Η Μαρία Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων , Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων με ειδίκευση στην Πολιτισμική Επικοινωνία και Πολιτιστική Διαχείριση.
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις :
https://www.coe.int/en/web/cultural-routes
https://www.coe.int/en/web/cultural-routes/2022-chania-forum
https://www.culture.gov.gr/el/service/SitePages/view.aspx?iID=3225
*Οι φωτογραφίες προέρχονται από τον οργανισμό ΦΩΤΟΠΟΛΙΣ και αξιοποιούνται αποκλειστικά για τις ανάγκες του αφιερώματος . Μπορείτε να τις δείτε ταξινομημένες κατά ημέρα και θεματική στον ιστότοπο του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις ΠΔ.
https://www.coe.int/en/web/cultural-routes/2022-chania-forum-pictures
https://odikosmaskavafis.wordpress.com
